Μια παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (2014)
5, 8, 11, 13 Δεκεμβρίου 2019
Με ένα θέμα ανάλαφρο και δροσερό, με μια πλοκή γεμάτη χιούμορ, παρεξηγήσεις και ανατροπές, και βέβαια με μια υπέροχη μουσική όπου κυριαρχούν τα λαμπρά βαλς, δεν είναι περίεργο που η Νυχτερίδα του Γιόχαν Στράους του νεότερου έχει γίνει μέσα στα χρόνια η πιο διάσημη, δημοφιλής και αντιπροσωπευτική βιεννέζικη οπερέτα. Από το 1874, εδώ δηλαδή και ενάμιση αιώνα, δεν έχει σταματήσει να ψυχαγωγεί και να τέρπει το κοινό όλου του πλανήτη, μεταφέροντας μέσα από τη διάθεση του καρναβαλιού και τις φυσαλίδες της σαμπάνιας λίγη από την αυτοκρατορική αίγλη της μπελ επόκ.
Η υπόθεση του έργου βασίζεται σε μια φάρσα που είχε γίνει τρία χρόνια νωρίτερα. Έπειτα από έναν αποκριάτικο χορό, ο μπον βιβέρ Γκάμπριελ φον Άιζενσταϊν είχε εγκαταλείψει στο κέντρο της πόλης τον φίλο του, δρα Φάλκε, μεθυσμένο και μασκαρεμένο με κοστούμι νυχτερίδας. Τώρα ο Φάλκε, με τη συγκατάθεση του Ρώσου πρίγκιπα Ορλόφσκι που παραθέτει έναν μεγαλοπρεπή χορό, χρησιμοποιεί την περίσταση για να πάρει μια εύθυμη και αθώα εκδίκηση, εμπλέκοντας τη σύζυγο και την υπηρέτρια του φίλου του. Έπειτα από μια βραδιά οινοποσίας, μεταμφιέσεων και παρεξηγήσεων, το επόμενο πρωί καταλήγουν όλοι για διαφορετικούς λόγους στη φυλακή, όπου τελικά αποκαλύπτεται η πραγματικότητα.
H παραγωγή πρωτοπαρουσιάστηκε από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο Θέατρο Ολύμπια το 2014 σε μια μοντέρνα σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη, όπου τα μέγαρα της Αυστροουγγαρίας είχαν αντικατασταθεί από τα αθηναϊκά σαλόνια της δεκαετίας του ’60, οι Βιεννέζοι ευγενείς από τους… συνταγματάρχες του απριλιανού πραξικοπήματος και οι Ρώσοι πρίγκιπες από Σοβιετικούς πρέσβεις. Εκείνη η πολυσυζητημένη και άκρως επιτυχημένη Νυχτερίδα, πέντε χρόνια μετά το ανέβασμά της στην Αθήνα, παρουσιάζεται τώρα σε μια νέα, μεγάλη και πλούσια παραγωγή του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, με τους ίδιους βασικούς συντελεστές αλλά με διαφορετική διανομή, ορχήστρα και χορωδία.
Το έργο παρουσιάζεται στα ελληνικά και με ελληνικούς υπέρτιτλους.
Μουσική διεύθυνση: Μιχάλης Οικονόμου
Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης
Συνεργάτης σκηνοθέτης: Αγγέλα-Κλεοπάτρα Σαρόγλου
Μετάφραση-μεταφορά στα ελληνικά: Δημήτρης Δημόπουλος
Σκηνικά: Σωτήρης Στέλιος
Κοστούμια: Αλεξία Θεοδωράκη
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
Βοηθός σκηνοθέτη: Κωνσταντίνα Στράνη
Γκάμπριελ φον Άιζενσταϊν: Διονύσης Σούρμπης
Ροζαλίντα: Άννα Στυλιανάκη
Αντέλα: Χρύσα Μαλιαμάνη
Ίντα: Κωνσταντίνα Στράνη
Άλφρεντ: Βασίλης Καβάγιας
Δρ. Φάλκε: Νίκος Κοτενίδης
Δρ. Μπλιντ: Δημήτρης Ναλμπάντης
Φρανκ: Κωνσταντίνος Κατσάρας
Πρίγκιπας Ορλόφσκι: Σταματία Μολλούδη
Φρος: Θωμάς Βελισσάρης
Μικτή Χορωδία Θεσσαλονίκης
Μουσική διδασκαλία Μαίρη Κωνσταντινίδου
Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης
Ο συνθέτης
Ο Αυστριακός συνθέτης Γιόχαν Στράους ο νεότερος (1825-1899) υπήρξε μέλος μιας μεγάλης μουσικής οικογένειας της Βιέννης, με επιφανέστερα μέλη τον ίδιο, τον πατέρα του Γιόχαν Στράους τον πρεσβύτερο και τα αδέλφια του Γιόζεφ και Έντουαρντ. Παρά την επιθυμία του πατέρα του που τον ήθελε τραπεζικό, ασχολήθηκε με τη μουσική ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση και δημιούργησε τη δική του ορχήστρα χορευτικής μουσικής, που σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία όχι μόνο στην Αυστροουγγαρία αλλά και στο εξωτερικό. Πήρε το προσωνύμιο «Βασιλιάς του βαλς» όχι μόνο για την ποσότητα των βαλς που συνέθεσε αλλά και για τη χάρη και την κομψότητα που προσέδωσε στον χορό. Το 1870 στράφηκε σχεδόν αποκλειστικά στη σύνθεση έργων για τη σκηνή, γράφοντας κυρίως οπερέτες, από τις οποίες βέβαια πολλά μουσικά κομμάτια, κυρίως βαλς, γίνονταν πολύ αγαπητά και αποκτούσαν αυτόνομη πορεία στις αίθουσες χορού. Από τις οπερέτες του οι πλέον άρτιες και δημοφιλείς είναι η Νυχτερίδα (1874), το Μια νύχτα στη Βενετία (1883) και ο Αθίγγανος βαρόνος (1885).
Το έργο
Η Νυχτερίδα (1874), οπερέτα σε τρεις πράξεις, είναι αναμφίβολα το αριστούργημα του Γιόχαν Στράους του νεότερου και μία από τις πιο γνωστές οπερέτες παγκοσμίως. Το λιμπρέτο είναι των Richard Genée και Karl Haffner, διασκευή της γαλλικής κωμωδίας Το ρεβεγιόν που με τη σειρά της βασίστηκε στο γερμανικό θεατρικό έργο Η φυλακή. Ο Στράους κατάφερε να επιτύχει μια πραγματική σύνθεση και όχι απλώς μια συρραφή χορευτικών κομματιών, όπως συνήθως γινόταν μέχρι τότε στην οπερέτα, ενώ αποδίδει με αβίαστο τρόπο όλη την ατμόσφαιρα της εποχής. Η Νυχτερίδα είχε εξ αρχής πολύ μεγάλη επιτυχία και απήχηση στο κοινό όπου κι αν παίχτηκε, ενώ η παρουσίασή της το 1894 στην Όπερα του Αμβούργου από τον Γκούσταβ Μάλερ αύξησε το κύρος του έργου και το τοποθέτησε στον χώρο του σοβαρού οπερατικού ρεπερτορίου. Από τότε ανεβαίνει συνεχώς στις μεγαλύτερες λυρικές σκηνές του κόσμου.
Το είδος
Η οπερέτα είναι ένα είδος ελαφριάς όπερας που περιλαμβάνει διάλογο σε πρόζα, μουσική με έντονη μελωδικότητα, τραγούδι και χορό. Τα θέματά της είναι κωμικά, σατιρικά ή ρομαντικά. Η αρχή της εντοπίζεται στο Παρίσι γύρω στα 1850 και θεωρείται πως προέκυψε ως μια εναλλακτική πρόταση στη μεγαλεπήβολη και σοβαρή όπερα της εποχής. Άνθησε το δεύτερο μισό του 19ου και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα ενώ αργότερα εξελίχθηκε στο είδος του μιούζικαλ. Γνωστότεροι εκπρόσωποι είναι ο Ζακ Όφενμπαχ, ο Γιόχαν Στράους ο νεότερος και ο Φραντς Λέχαρ. Η οπερέτα υπήρξε ιδιαίτερα αγαπητό είδος και στην Ελλάδα, όπου υπολογίζεται ότι στο διάστημα 1910-1940 γράφτηκαν περί τα 1.000 έργα. Κυριότεροι εκπρόσωποι της Ελληνικής Οπερέτας είναι ο Θεόφραστος Σακελλαρίδης και ο Νίκος Χατζηαποστόλου.
