Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη*
Η Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι κόρη του Νικόλαου Ρώσση, των φερώνυμων εκδόσεων, ενώ παππούς της ήταν ο φιλόλογος και συγγραφέας Ιωάννης Θ. Ρώσσης. Αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολέγιο Θηλέων, τη Σχολή Νηπιαγωγών Αθηνών και το Lοndon Montessori Centre. Εργάστηκε ως νηπιαγωγός, αλλά και ως υπεύθυνη εκδόσεων. Έχει γράψει 15 βιβλία για ενηλίκους και πάνω από 150 παιδικά βιβλία. Το 2015 της απονεμήθηκε το Βραβείο Λογοτεχνίας από τον Όμιλο Γυναικών Πειραιά «Εξάλειπτρον» για το συγγραφικό της έργο, σε συνδυασμό με τη μεγάλη απήχησή του και τη διαδραστική της σχέση με τους αναγνώστες της, καθώς και το βραβείο κοινού των βιβλιοπωλείων PUBLIC, στην κατηγορία «Ο πιο ερωτικός χαρακτήρας», για το μυθιστόρημά της ΔΙΔΥΜΑ ΦΕΓΓΑΡΙΑ, το οποίο μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση. Όλα τα μυθιστορήματά της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ. Είναι παντρεμένη και έχει δύο παιδιά.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Είστε συγγραφέας. Μιλήστε μας για τον άνθρωπο Ρένα.
ΡΕΝΑ ΡΩΣΣΗ ΖΑΪΡΗ: Γεννήθηκα στην Αθήνα, ανάμεσα στα βιβλία, γιατί ο πατέρας μου είχε εκδοτικό οίκο, τις εκδόσεις Ρώσση. Μεγάλωσα, μυρίζοντας το χαρτί των βιβλίων, αυτή τη μοναδική μυρωδιά του ξεκινήματος του μαγικού ταξιδιού στη χώρα της φαντασίας.
Λατρεύω τα παιδιά, τα λουλούδια, τα χαμόγελα καρδιάς, τη θάλασσα, τον ουρανό, τη ελπίδα, την ίδια τη ζωή.
Αγωνιώ πάντα για την υγεία των αγαπημένων μου.
Φοβάμαι τον θάνατο, αν και δεν πρέπει. Γιατί μόνο ο θάνατος, μας διδάσκει πως η ζωή είναι ένα πανηγύρι, μας μαθαίνει να ζούμε την κάθε στιγμή.
Ελπίζω να μπορώ να γράφω μέχρι τα βαθιά μου γεράματα.
Γιατί η γραφή, είναι η ανάσα μου.
Μ.Γ.: Ποιο ήταν το έναυσμα ώστε ν’ ασχοληθείτε με τη συγγραφή;
Ρ.Ρ-.Ζ.: Στην απόφασή μου να ασχοληθώ με τη γραφή με επηρέασε και το γεγονός πως πριν καλά καλά προλάβω να γνωρίσω τη μαμά μου, εκείνη έφυγε για ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό…
Θέλοντας να νιώσω τη μητρική αγάπη, την τρυφερότητα και την ασφάλεια, που μου έλειπε, έκλεινα τα μάτια κι έφτιαχνα με τη φαντασία μου μια ολοζώντανη μητέρα, να μου χαμογελάει, να με αγκαλιάζει, να μου φτιάχνει τις τηγανιτές πατάτες που τόσο πολύ λάτρευα.
Δεκαεννέα ετών μόλις, έγινα για πρώτη φορά μητέρα, για να βιώσω και πάλι την παιδική ηλικία, αυτή τη φορά όπως ακριβώς την ονειρευόμουν, μέσα απ’ το δικό μου παιδί. Ήταν η ίδια αυτή ενδόμυχη ανάγκη που με ώθησε να σπουδάσω παράλληλα νηπιαγωγός. Μέχρι που τα συναισθήματα άρχισαν να «ξεχειλίζουν» από μέσα μου, βρίσκοντας τελικά διέξοδο στο χαρτί και τις λέξεις…
Μ.Γ.: Υπήρξε κάποιος άνθρωπος που σας ενθάρρυνε στα πρώτα σας συγγραφικά βήματα;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Όσο κι αν φανεί απίστευτο, στα πρώτα συγγραφικά μου βήματα με ενθάρρυναν τα παιδιά της τάξης μου, στα δεκαέξι χρόνια στα οποία βρισκόμουν κοντά τους ως παιδαγωγός.
Μαζί τους άρχισα να κάνω τα πρώτα δειλά συγγραφικά μου βήματα, να γράφω τα πρώτα μου παιδικά βιβλία, τα οποία γεννήθηκαν μέσα από τις επιθυμίες και τα θέλω τους. Τα άκουγα προσεκτικά τα παιδιά, κατέγραφα κάθε τους λέξη, κάθε φοβία κι ανασφάλειά τους, οι ήρωές μου ήταν εκείνα.
Κι όταν τους διάβαζα τις ιστορίες μου, τα μάτια τους, τα χαμόγελα της καρδιάς τους με βοήθησαν να συνειδητοποιήσω πως ακολουθώ τον σωστό δρόμο, μου χάριζαν τόσο κουράγιο. Τα παιδιά είναι που με βοήθησαν να αρχίσω να γράφω και βιβλία ενηλίκων. Μέσα από εκείνα συνειδητοποίησα το πολύτιμο μυστικό: Πως ακόμα και οι ενήλικες είναι «μεγάλα παιδιά», πως κάποιος πρέπει να τους θυμίσει τη χαμένη, αλλά τόσο πολύτιμη αθωότητά τους, το ξεχασμένο τους χαμόγελο…
Μ.Γ.: Τι είναι αυτό που δεν αντέχετε ως άνθρωπος ή/και ως συγγραφέας;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Δεν αντέχω τα ψέματα, την ειρωνεία, την έλλειψη ενσυναίσθησης, τους ανθρώπους νάρκισσους. Είναι τόσο όμορφη και τόσο μικρή η ζωή κι είναι τόσο κρίμα να αφήνουμε τους τοξικούς ανθρώπους να μας πληγώνουν.
Μ.Γ.: Το νέο βιβλίο σας έχει τον τίτλο «Αλμύρα». Με τι έρχεται σε επαφή ο αναγνώστης στις σελίδες του;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Λαχταρούσα να γράψω ένα μυθιστόρημα προκλητικό, λυρικό, ατίθασο. Μα έτσι κι αλλιώς, όπως γίνεται κάθε φορά από ένα σημείο και μετά, θέλοντας και μη, ακολούθησα τα συναισθήματα των ηρώων. Των ηρώων μου που διαμορφώνονται από τη δύναμη του πάθους τους σε ένα σύγχρονο θρίλερ σχέσεων, που καταπιάνεται με τις δεύτερες ευκαιρίες, την οικογένεια, την προδοσία, την εσωτερική πάλη με το φως και τα σκοτάδια μας.
Μ.Γ.: Ποιο ήταν το κίνητρο ώστε να γράψετε για το συγκεκριμένο θέμα;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Λαχταρούσα να γράψω για την ευτυχία. Και το άλλο της πρόσωπο: Την αλμύρα. Που κρύβεται στα δάκρυα της χαράς, στον ιδρώτα του έρωτα, στη θάλασσα που λατρεύω.
Αναρωτήθηκα αν μας επηρεάζει ολότελα ο γενέθλιος τόπος μας, αν καθοδηγεί τα βήματά μας. Και γιατί δε γνωρίζουμε ποτέ αρκετά για το παρελθόν των γονιών μας. Γιατί δε μας μιλούν για όλα όσα έζησαν, για τις δικές τους ξεχωριστές καταγραφές, τη δική τους πραγματικότητα; Τις πληγές, τους φόβους, τις χαρές, τις μικρές καθημερινές τους νίκες και τις αποτυχίες τους ακόμα; Δεν μπορούν να καταλάβουν πως το παρελθόν τους κρύβεται μέσα στο παρόν των παιδιών τους, πως επηρεάζει τις προσωπικές τους σχέσεις;
Και καθώς γινόμουν ένα με τους ήρωές μου, με κατέκλυσαν ένα σωρό καινούργια ερωτήματα: Είναι άραγε οι στιγμές της μοναξιάς μας οι πιο αληθινές; Είναι λάθος να νιώθουμε φοβισμένοι, απομονωμένοι, θυμωμένοι; Χρειάζεται να θάψουμε τα ανέκφραστα αρνητικά μας συναισθήματα;
Η «Αλμύρα» πλησιάζει ένα υιοθετημένο παιδί, ακουμπάει τα τραύματά του. Πασχίζει να ανακαλύψει γιατί υπάρχουν άντρες που δίνουν ανούσιες υποσχέσεις ξέροντας πως δε θα τις τηρήσουν. Μήπως πιστεύουν ακράδαντα πως υπάρχουν κάποιες γυναίκες που επιθυμούν ένα παραμύθι πλασμένο στα μέτρα τους; Γυναίκες ευάλωτες κι αθώες που δεν έχουν καταφέρει να αγαπήσουν τον εαυτό τους, που μπλέκονται τόσο εύκολα στα δίχτυα τους;
Μ.Γ.: Κατά τη διάρκεια της συγγραφής τα προσωπικά συναισθήματα του συγγραφέα εκφράζονται μέσω της γραφής του;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Κάθε φορά που γράφω ένα βιβλίο καταθέτω, θέλοντας και μη, προσωπικά συναισθήματα κι εμπειρίες. Δε γίνεται αλλιώς.
Δεν υπάρχει μυθιστόρημα που έχω γράψει που να μην περιέχει κομμάτια της ζωής μου, αναμνήσεις χαρούμενες και πονεμένες, στοιχεία της προσωπικότητάς μου λόγια ανθρώπων που αγαπώ, πράξεις κι ακούσματα που πίστευα πως έχω ξεχάσει στο διάβα της ζωής. Κι όλα αυτά μαζί ανακατεμένα με τη φαντασία κι όλα αυτά μαζί, ένα με μένα. Δεν μπορώ να γράψω χωρίς να νιώσω, με όλη τη σημασία της λέξης. Γιατί τότε δεν θα νιώσει τίποτα κι ο αναγνώστης.
Μ.Γ.: Υπάρχουν αξίες που ακυρώνονται (από πρόσωπα ή καταστάσεις) και άλλες που αναδεικνύονται μέσα από την ιστορία που αφηγείστε;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Οι περισσότεροι ήρωές μου μέσα στην «Αλμύρα» άντρες και γυναίκες είναι άφοβοι. Και ριψοκίνδυνοι. Υπήρχαν στιγμές που με εξέπλησσαν ακόμα και μένα. Μόλις απέκτησαν «σάρκα και οστά» άρχισαν να αλωνίζουν κάθε σελίδα.
Και καθώς όλα όσα ένιωθαν σεργιάνιζαν ακάθεκτα μέσα τους μερικοί κατάφεραν να τα ελέγξουν, να τα κατανοήσουν και να εξελιχθούν και μερικοί όχι, ακυρώνοντας αξίες, πληρώνοντας για τα λάθη τους.
Μ.Γ.: Υπάρχει κάποιο βιβλίο που σας επηρέασε ως άνθρωπο ή ως συγγραφέα και ποιο είναι αυτό;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Λατρεύω στ’ αλήθεια πολλούς Έλληνες και ξένους συγγραφείς. Αλλά αυτόν που θαυμάζω περισσότερο από όλους είναι ο Νίκος Καζαντζάκης. Θεωρώ πως είναι ο πιο σπουδαίος Έλληνας συγγραφέας και φιλόσοφος. Γράφω και τον σκέφτομαι, ζω και προσπαθώ να πάρω κουράγιο από κάθε του λέξη. Μια και μόνο πρότασή του αποτελεί έμπνευση για μένα, μπορεί να «γεννήσει» ολόκληρο μυθιστόρημα. Τα βιβλία του αποτελούν για μένα καταφύγιο που με οδηγεί από το σκοτάδι στο φως, λύνει απορίες ζωής. Πιότερο από όλα αγαπώ το «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», που μνημονεύεται και μέσα στην «Αλμύρα». Μια από τις ηρωίδες μου, η Στάμω, ακολουθεί τα χνάρια του Καζαντζάκη, επισκέπτεται την παραλία της Καλογριάς, στη Στούπα και το σπίτι όπου εικάζεται πως έγραψε αυτό το βιβλίο.
Μ.Γ.: Οι κριτικές παίζουν ή δεν παίζουν ρόλο στην πορεία ενός βιβλίου και γιατί;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Οι καλοπροαίρετες κριτικές φυσικά και παίζουν ρόλο στην πορεία ενός βιβλίου. Το ακολουθούν παντού στην πορεία του στον χρόνο, σαν πολύτιμα παράσημα καρδιάς.
Μ.Γ.: Ένα βιβλίο πρέπει να έχει μηνύματα ή απλά να ευχαριστεί τον αναγνώστη;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Προσπαθώ να συνδυάσω και τα δύο. Γράφω για να «μιλήσω» στις καρδιές των αναγνωστών μου. Παρατηρώ τα πάντα γύρω μου, καταγράφω εικόνες, λέξεις, συναισθήματα και τα ενώνω με τη φαντασία και τις εμπειρίες μου, λαχταρώ να προσφέρω μια εμπειρία ζωής. Και φυσικά ξεκινάω πάντα από έναν στόχο. Τα μυθιστορήματά μου αντικατοπτρίζουν την καθημερινότητά μας, οι ήρωές μου παρόλες τις δυσκολίες, δε λυγίζουν, χαμογελούν, αισιοδοξούν και προχωρούν, παλεύοντας να μεταδώσουν μηνύματα ζωής.
Πρώτα απ’ όλα και πάνω απ’ όλα, σέβομαι το κοινό μου, όταν γράφω καταθέτω την ίδια την ψυχή μου και πασχίζω να φανώ αντάξια των προσδοκιών του.
Μ.Γ.: Αν αναζητούσαμε το βαθύτερο μήνυμα του βιβλίου σας, ποιο θα ήταν αυτό κατά τη γνώμη σας;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Το βαθύτερο νόημα της «Αλμύρας» παλεύει να αγγίξει την ευτυχία, προσπαθώντας να τεκμηριώσει πως το πραγματικό νόημα της ζωής μας, ο λόγος για τον οποίο γεννιόμαστε, είναι να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε.
Μ.Γ.: Πιστεύετε ότι οι Έλληνες διαβάζουν; Και τι είδους βιβλία επιλέγουν;
Ρ.Ρ.-.Ζ.: Δυστυχώς μόνο το 8% του ελληνικού λαού διαβάζει. Πόσο θα ήθελα να μάθουν οι γονείς στα παιδιά τους να έχουν καθημερινά στην αγκαλιά τους ένα βιβλίο. Το παιδί μιμείται κι αν δεν δει τον δάσκαλο να «δουλεύει» το βιβλίο, αν δεν δει τους γονείς να διαβάζουν, πώς θα μάθει κι αυτό; Κάθε φορά που γεννιέται ένας καινούργιος αναγνώστης στη χώρα μας πάντως, πρέπει όλοι να νιώθουμε περήφανοι.
Η ελληνική λογοτεχνία εμπλουτίζεται καθημερινά με πολλούς τίτλους. Είμαστε λαός που τρελαίνεται να εκφράζεται: Να γράφει, να τραγουδάει, να χορεύει…
Όσοι αγαπούν το βιβλίο αγοράζουν περισσότερο τα κοινωνικά, τα αισθηματικά, τα αστυνομικά και τα ιστορικά μυθιστορήματα. Πιστεύω πως ο Έλληνας αναγνώστης προτιμάει τους Έλληνες συγγραφείς που τον συναρπάζουν, που τον βοηθούν να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του και να αναζητήσει λύσεις στα προβλήματα που τον απασχολούν.
Μ.Γ.: Ποιος είναι ο επόμενος συγγραφικός στόχος σας;
Ρ.Ρ.-Ζ.: Ταξιδεύω ήδη στο επόμενο μυθιστόρημά μου από τον περασμένο Οκτώβριο. Είναι ένα βιβλίο που προσπαθεί να ανακαλύψει τα καλά κρυμμένα μυστικά της ενδοοικογενειακής βίας. Και να απαντήσει σε ένα συγκλονιστικό ερώτημα: Ως πού μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος όταν πιεστεί πολύ;
Το μυθιστόρημα «Αλμύρα» της Ρένας Ρώσση-Ζαΐρη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
*Μαίρη Γκαζιάνη
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε στον τραπεζικό χώρο. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.
Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style από Ιούλιο 2017 έως Μάρτιο 2018 οπότε αποχώρησε οικειοθελώς.
Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά κι έχει συμμετάσχει σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.
Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής» από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015. Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τον Νοέμβριο του 2019 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Ζάχαρη άχνη» από τις εκδόσεις Ωκεανός. Τον Ιούνιο 2021 κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ από τις εκδόσεις Ωκεανός.
