“…Να πάρουμε πάλι τη ζωή μας στα χέρια μας με μεγαλύτερο σεβασμό στη ζωή την ίδια αλλά και στην προσωπική και συλλογική μας αξιοπρέπεια”
Ο Καθηγητής ΕΚΠΑ Μάνος Στεφανίδης «τοποθετείται» με τις απαντήσεις του, στο polismagazino.gr, για τον Πολιτισμό, τον κορονοϊό, την καραντίνα και τον «έλεγχο» της κοινωνίας.
Κοινωνία και υποχρεωτική καραντίνα. Ποια κατά τη γνώμη σας θα είναι η επόμενη ημέρα του «απεγκλωβισμού»; Η επόμενη μέρα ήρθε ήδη. Το θέμα είναι αν έχει ο κίνδυνος οριστικά παρέλθει, πράγμα που είναι εντελώς αμφίβολο ακόμα. Παρατηρούμε λοιπόν έναν κόσμο που έχει ξεχυθεί παντού, σε πλατείες, παραλίες κλπ. που θέλει να αναπληρώσει το χαμένο καιρό και που σπάνια τηρεί τις στοιχειώδεις προφυλάξεις. Σαν μην τον άγγιξε ο εγκλεισμός. Αυτό είναι και δυσάρεστο και επικίνδυνο. Μάς είπαν ότι είμαστε μία κοινωνία που πειθαρχεί υποδειγματικά. Νομίζω πως είμαστε μάλλον μία κοινωνία φοβισμένη, κατατονική που λειτουργεί με το εξωτικό ένστικτο της αυτοσυντήρησης και όχι τη λογική. Το κυκλοφοριακό “παραλήρημα” το οποίο ζούμε τώρα, μάλλον το αποδεικνύει. Μην ξεχνάτε ότι η Ελλάδα πειθάρχησε γιατί η ηγεσία της έδρασε εγκαίρως και πειστικά και επειδή ο πληθυσμός της αποτελείται κυρίως από δημοσίους υπαλλήλους που στο μεγαλύτερο ποσοστό τους μπορούσαν να μην πηγαίνουν στις δουλειές τους και από συνταξιούχους που εκ των πραγμάτων μένουν σπίτι. Περιμένω, σε άλλη ευκαιρία, να ελέγξω τα κοινωνικά μας ανακλαστικά, τη συλλογικότητα μας, το δημοκρατικό μας ήθος.
Πολιτισμός και κορωνοϊός. Άλλο ένα «χτύπημα» για τον πολιτισμό ή μια «ευκαιρία» για πολιτιστική επικοινωνία μέσω του διαδικτύου; Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε ότι ο πολιτισμός σημαίνει αυτό που κάνουμε ή δεν κάνουμε όλοι μαζί δηλαδή η συλλογική μας συμπεριφορά. Τέχνη είναι αυτό που κάνουν οι δημιουργοί κατά μόνας ασφαλισμένοι στη μοναξιά τους. Άρα οι καλλιτέχνες είναι μαθημένοι στον εγκλεισμό και στην απομόνωση. Μοιάζουν με τα αγρίμια που μόνο στη φωλιά τους μπορούν να κυοφορήσουν. Επίσης ως γενική παρατήρηση έχω να πω ότι οι διάφορες κρίσεις τροφοδοτούν όχι μόνο τη σκέψη αλλά και την έκφραση και τη δημιουργία. Η ευμάρεια και η έλλειψη προβλημάτων αποχαυνώνει, η δυσκολία ερεθίζει. Αφοριστικά θα έλεγα ότι η δυστυχία είναι δημιουργική και ότι το πένθος κάθε είδος διαθέτει αισθητική. Τώρα η τέχνη μέσα από το διαδίκτυο είναι γνωστή εδώ και μία δεκαετία και με τις παρούσες συνθήκες ήταν φυσικό να απογειωθεί.
Ο Τουρισμός, λόγω της θετικής εξέλιξης στη χώρα μας ως προς την αντιμετώπιση της πανδημίας, πιστεύετε ότι θα αυξηθεί ή θα πληγεί; Ο τουρισμός όσο είναι πανάκεια άλλο τόσο είναι και μία μεγάλη πληγή. Είναι ένα εύκολο χρήμα που διαλύει τις τοπικές κοινωνίες μας που καθιστά τον πολιτισμό μας ένα φολκλόρ και τους πολίτες μας διαφημιστές μιας σκηνογραφίας. Είναι λάθος να εξαρτάται τόσο άμεσα η οικονομία μας από τον τουρισμό. Είναι λάθος να μετατρέπουμε τον τόπο μας σε δωμάτια προς ενοικίαση. Εγώ πιστεύω ότι η κάθε κρίση δίνει πάντοτε μία ευκαιρία επαναπροσανατολισμού και δημιουργεί νέες προτεραιότητες. Η Ελλάδα με την απίστευτη, φυσική ομορφιά της δεν μπορεί παρά να είναι πάντα ένας μοναδικός πόλος τουριστικής έλξης. Μόνο που αυτόν ακριβώς τον τουρισμό πρέπει να τον φτιάξουμε με τους δικούς μας όρους και όχι με τους δικούς τους. Ο Τσαρούχης συνήθισε να λέει μιλώντας για την Αθήνα κάτι που ισχύει για ολόκληρη την Ελλάδα: “Είμαστε η τέλεια σκηνογραφία για μία άθλια παράσταση”.
Η «καραντίνα» είναι η «αρχή» ενός «ελέγχου» της κοινωνίας, της οικονομίας και της καθημερινότητάς μας; Έλεγα εδώ και καιρό πως έχω την αίσθηση ότι η ιστορία “διακόπτει” πως έχει σταματήσει, έστω για λίγο, να κινείται, πως έχει πάει διακοπές! Και βέβαια η πραγματικότητα αποδεικνύει πόσο αστείοι είμαστε εμείς οι διανοούμενοι και οι απόψεις μας. Αφού η πραγματικότητα σχεδόν πάντα μάς διαψεύδει. Η πανδημία σταμάτησε μεν τις δραστηριότητες του πλανήτη ολόκληρου αλλά ξαναέβαλε σε λειτουργία την ιστορία, την ίδια! Δίνοντας μας συγχρόνως πολύτιμα μαθήματα και για την προστασία του περιβάλλοντος και για τις ουσιαστικές μας ανάγκες και για τους κινδύνους αλλά και για τα πλεονεκτήματα της παγκοσμιοποίησης. Για τα λάθη του κυρίαρχου, οικονομικού και πολιτικού μας μοντέλου αλλά και για τους τρόπους που θα μπορούσαμε να κάνουμε αυτήν την ανθρωπότητα λιγότερο απάνθρωπη όπως θα έλεγε ο Αντώνης Σαμαράκης. Είμαστε έτοιμοι να πάρουμε το μάθημα αυτό; Έχω την δυσάρεστη αίσθηση πως όλος ο πλανήτης επείγεται να ξαναρχίσει τη ζωή του από το σημείο που την σταμάτησε ο κορωνιός. Όμως αυτό θα είναι τεράστιο λάθος.
Ποια είναι τα σχέδια σας την επόμενη ημέρα της κανονικότητας; Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι με ενοχλεί η λέξη κανονικότητα. Αυτό που ζούσαμε δεν ήταν κανονικότητα, ήταν και αταξία και ύβρις και πρόκληση. Αντιλαμβάνομαι βέβαια πως οι άνθρωποι δεν αλλάζουν εύκολα. Πολύ περισσότερο οι οργανωμένες κοινωνίες τους. Όμως αν όλη αυτή η εμπειρία, και η ατομική και η συλλογική, όλοι αυτοί οι αιφνίδιοι και αναίτιοι θάνατοι, όλος αυτός ο υπαρξιακός φόβος που διέτρεξε τη ραχοκοκαλιά του πλανήτη, αν, επαναλαμβάνω, δεν αποδώσει και κάτι θετικό ως συμπέρασμα και ως στάση ζωής, τότε νομίζω ότι δεν μπορούμε να έχουμε ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Τα δικά μου σχέδια είναι τα σχέδια όλων των υπολοίπων ανθρώπων. Να πάρουμε πάλι τη ζωή μας στα χέρια μας με μεγαλύτερο σεβασμό στη ζωή την ίδια αλλά και στην προσωπική και συλλογική μας αξιοπρέπεια.
