Ιστορική & εικαστική έκθεση «Χαραή 24 Σημάδια για την Κάσο»

Ένα αφιέρωμα μνήμης με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από το Ολοκαύτωμα της Κάσου

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: ΛΥΚΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΚΑΣΟΥ

Επιμέλεια: Ίρις Κρητικού

Παλαιό Ελαιοτριβείο Γιάννη Φραγκούλη, Κάσος

Εγκαίνια: Κυριακή 4 Αυγούστου 2024 στις 19:00

Διάρκεια: 4 – 31 Αυγούστου 2024

«Προύχοντες ομογενείς της νήσου Υδρας, μετά δακρύων προσπίπτοντες, παρακαλούμεν την Υμετέραν φιλογένειαν, ως αρχηγού των θαλασσινών, να μας προφτάσετε θαλάσσιον δύναμιν, επειδή έφτασεν ο αιγυπτιακός στόλος και μας έχει ήδη τρεις ημέρας καθ’ όλα τα μέρη μπλόκον».

Μάιος 1824

Δημοτικό τραγούδι της Κάσου

Μαύρο πουλάκι κάθεται στης Κάσου τ’ αγριοβούνι,

βγάλλει φωνίτσα θλιερή και μαύρο μοιρολόι.

-Μάνα, κλαμός και βουγκητός εις το νησί της Κάσου!

Η μάνα κλαίει το παιδί και το παιδί τη μάνα

κι ο αερφός την αερφή κι άουρος τηκ καλήτ του.

Μπάς και πανούκλα πλάκωσε, μπάς και σεισμός εΐνη;

Μηδέ πανούκλα πλάκωσε, μητέ σεισμός εΐνη,

Χουσεΐν πασιάς επλάκωσεν από την Αλεξάντρα.

Γίνονται στίβες τα κορμιά, τα αίματα ποτάμια.

Σφάζουν τους γέρους και τις γριές κι όλα τα παλλικάρια

τις κοπελλιές και τα μωρά στη φλότα τους μπαρκάρουν

σκλάβους να τους πουλήσουσι στης Μπαρμπαριάς τα μέρη…

Και μια απ’ τις σκλάβες ήλεγε με θλιερή φωνίτσα.

Χίλια κι αν κάμεις, Χουσεΐν, χίλια κι αν μας πουλήσεις,

εμείς του Τούρκου το σπαθί ‘εθ θα το φοηθούμε

γιά θα μας κόψεις ούλους μας, για λευτεριά θα ‘ούμε.

Εγκαινιάζεται την Κυριακή 4 Αυγούστου 2024, στις 19:00 στο Παλαιό Ελαιοτριβείο Γιάννη Φραγκούλη στην Κάσο η ιστορική & εικαστική έκθεση «Χαραή 24 Σημάδια για την Κάσο». Πρόκειται για ένα σύνθετο αφιέρωμα μνήμης με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από το Ολοκαύτωμα της Μαρτυρικής Νήσου Κάσου που πραγματοποιείται σε διοργάνωση του Λυκείου των Ελληνίδων της Κάσου και σε επιμέλεια της αρχαιολόγου και ιστορικού τέχνης Ίριδας Κρητικού. Τον Ιούνιο του 2024, συμπίπτοντας με την επέτειο του Ολοκαυτώματος του νησιού (7/8 Ιουνίου 2024), το αφιέρωμα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά με ιδιαίτερη επιτυχία στην Αθήνα, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, σε συνδιοργάνωση των δύο φορέων. Στην έκθεση παρουσιάζονται σημαντικά ιστορικά κειμήλια από τις συλλογές του Λυκείου και από ιδιωτικές συλλογές, καθώς και είκοσι τέσσερα έργα διακεκριμένοι εικαστικών από την Κάσο, τα Δωδεκάνησα και την υπόλοιπη Ελλάδα. Στο πλαίσιο των εγκαινίων, μουσική θα ερμηνεύσει ο διακεκριμένος Κασιώτης σολίστας της βιόλας Αντώνης Μανιάς.

Στην νεότερη ελληνική ιστορική μνήμη, ανεξίτηλο τραύμα αποτελούν οι ολέθριες σφαγές και το ολοκαύτωμα της Χίου και των Ψαρών, που είχαν ουσιαστική επίδραση και στην πυροδότηση του παγκόσμιου φιλελληνικού κινήματος και την έναρξη του Αγώνα. Λιγότερο γνωστή παραμένει μια από τις μελανότερες σελίδες της ιστορίας της ελληνικής Επανάστασης: η γενοκτονία που συντελέστηκε από τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο του Χουσεΐν στην ακριτική Κάσο στις 7-8 Ιουνίου του 1824 και που ως αποτέλεσμα είχε την πλήρη ερήμωση του νησιού.

Τιμώντας τη θλιβερή επέτειο των 200 ετών από το Ολοκαύτωμα της Μαρτυρικής Νήσου Κάσου και φέρνοντας στο προσκήνιο την αναβλάστηση του ακριτικού νησιού με όχημα την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα που ως σήμερα παραμένουν ωσεί παρόντα, σχεδιάστηκε ένα σπονδυλωτό ιστορικό και εικαστικό αφιέρωμα σε διοργάνωση του Λυκείου των Ελληνίδων –Παράρτημα Κάσου και επιμέλεια της Ίριδος Κρητικού.

Η παρουσίαση στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών που αγκάλιασε υποδειγματικά αυτήν την προσπάθεια, συνέπεσε χρονικά με την ιστορική επέτειο, ενώ η ίδια έκθεση παρουσιάζεται τώρα με βαθιά συγκίνηση στον τόπο της, σε έναν χώρο ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής ομορφιάς και ιστορικής σήμανσης. Η άσβεστη μνημόνευση του «Πατημού» όπως οι ντόπιοι τον αποκαλούν, αποκτά σήμερα ακόμη μεγαλύτερο βάρος, καθώς στην επέτειο των 100 ετών το νησί ήταν ιταλοκρατούμενο και συνεπώς το γεγονός δεν τιμήθηκε με τη δέουσα οφειλή.

Το αφιέρωμα με τον συμβολικό τίτλο «Χαραή: 24 σημάδια για την Κάσο», περιλαμβάνει έναν κεντρικό ιστορικό πυρήνα σημαντικών κειμηλίων σε συνομιλία με 24 έργα εμπνευσμένα από τη φορεσιά, τα τραγούδια, τα κειμήλια, τα ήθη και τα έθιμα, την άυλη κληρονομιά της Κάσου. Η Χαραή είναι «το αχνάρι», το σημάδι. Αρχικά σήμαινε το σημάδι για τον βοσκό, καθώς η χαραγματιά στα αυτιά των αιγοπροβάτων υποδήλωνε τον ιδιοκτήτη τους. Με την πάροδο του χρόνου, η χαραή ταυτίστηκε με τα οικογενειακά σημάδια – με τα χαρακτηριστικά της ομοιότητας. Οι χαραές είναι οικογενειακές και κάθε οικογένεια έχει την δική της. Είναι γνώρισμα και δηλωτική ιδιαιτερότητα κάθε οικογένειας και μεταφέρεται από γενιά σε γενιά: «εγνώρισά σε απού τη χαραή», δηλαδή από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οικογένειάς σου.

Η Χαραή είναι μια ομαδική έκθεση με αντικείμενο το σκίρτημα της νήσου Κάσου που επέζησε παρά το ολοκαύτωμα. Την άνθιση και την ελπίδα του μετά. Η έκθεση περιλαμβάνει έναν κεντρικό ιστορικό πυρήνα σημαντικών κειμηλίων από τις συλλογές του Λυκείου των Ελληνίδων και πολύτιμα οικογενειακά κειμήλια που ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές, σε συνομιλία με 24 έργα εμπνευσμένα από εκείνα.

Την παραδοσιακή κασιώτικη φορεσιά και τα περίτεχνα χρυσά της κοσμήματα και στολίδια, τις γεύσεις και τα τραγούδια, τα μοιρολόγια και τη λαλιά της κασιώτικης λύρας, τα έργα χειρός των γυναικών και τα πολύτιμα εισαγόμενα στο νησί δώρα από άλλους τόπους, τα ήθη και τα έθιμα, τη βρεγμένη ολόγυρα από θάλασσα μικρή γεωγραφία του νησιού και την επιζήσασα ναυτοσύνη της που εξακολουθεί να πλέει στην απεραντοσύνη του Αιγαίου. Την ιερή μνήμη του σφαγιασθέντος ηρωικού καπετάνιου Μάρκου Μαλλιαράκη και εκείνη τόσων ακόμη αξέχαστων ηρώων της κασιώτικης αντίστασης. Την υλική και την άυλη κληρονομιά της Κάσου.

Λέξεις, συνθήκες, χαρές και λύπες, ιστορικά και δραματικά επεισόδια, κοινωνικά πλαίσια, δοξασίες, τοπιογραφικές και λαογραφικές αναφορές συνθέτουν την αναβλύζουσα πρωτότυπη πηγή έμπνευσης.

Εργαζόμενοι με διαφορετικά μέσα (ζωγραφική, ύφανση, κεντητική, κόσμημα, εγκατάσταση, φωτογραφία κ.ά.), σύγχρονες και παραδοσιακές τεχνικές, χειροποίητη διαδικασία και πληθώρα υλικών, οι συμμετέχοντες διακεκριμένοι εικαστικοί δημιουργούν πρωτότυπα έργα αναφοράς με εξέχουσες διαφορετικότητες, με την πρόθεση να σχεδιαστεί ένα ιστορικό, πνευματικό και αισθητικό βλέμμα θέασης. Τα συμμετέχοντα εικαστικά έργα, επιλέχθηκαν ως πολύτιμες οργανικές εμβόλιμες πτυχές παρουσίας και διαλόγου στο παρουσιαζόμενο αφήγημα.

Στην έκθεση συμμετέχουν:

Μαργαρίτα Βαμβακάρη-Νειάδα, Ιωάννα Βλάχου, Μαίρη Γαλάνη-Κρητικού, Μαρία Διακοδημητρίου, Γιώργος Δουατζής, Χριστίνα Δουζένη, Ειρήνη Ζαΐμη & Βαρβάρα Μαλτέζου, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Κατερίνα Καλιτσουνάκη, Πάνος Καρδάσης, Βασίλης Κιλιτσλής, Αναστάσης Μαδαμόπουλος, Μηνάς Μαυρικάκης, Μάνος Μπατζόλης, Ρούλη Μπούα, Ισαβέλλα Ντάσση, Βιβή Περυσινάκη, Βαγγέλης Πολύζος, Κατερίνα Πολυζωΐδη-Μαυρολέων, Νίκη Πρωτόπαπα, Ιφιγένεια Σδούκου, Ελένη Σιούστη, Μαρίνα Στελλάτου, Ιωάννα Τερλίδου.