Γράφει ο κριτικός τέχνης και λογοτεχνίας ΛΕΟΝΤΙΟΣ ΠΕΤΜΕΖΑΣ
Έως τις 3 Μαρτίου 2024 διαρκεί η ενδιαφέρουσα έκθεση -κατάθεση για το αστικό βίωμα όπως αυτό έχει ιδωθεί μέσα από το βλέμμα αναγνωρισμένων και διαπρεπών εικαστικών δημιουργών και κινηματογραφιστών στο Κεντρικό Κτήριο – Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου.
Παρουσιάζοντας 79 δημιουργούς, 202 εικαστικά έργα και 21 ταινίες, η ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ επιχειρεί να χαρτογραφήσει το συνολικό εύρος της έννοιας αστικό βίωμα σκιαγραφώντας το κοινωνικό υποκείμενο εντός της πόλης, με όλη την γοητεία που μπορεί να του ασκεί αλλά και με όλους τους περιορισμούς ή και τους αποκλεισμούς που την συνοδεύουν, ‘’με την εκθεσιακή αφήγηση να μετακινείται διαρκώς από τη μεγάλη στη μικρή κλίμακα, από την πανοραμική λήψη στο κοντινό πλάνο’’, όπως εξηγεί η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ Συραγώ Τσιάρα στην οποία ανήκει η σύλληψη και η επιμέλεια της έκθεσης.
‘’Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν την πόλη όχι μόνο ως δομημένο περιβάλλον που τους εμπεριέχει, αλλά και ως καθημερινό βίωμα, ένα πλαίσιο με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι είτε με όρους αναγνώρισης, ασφάλειας και αποδοχής είτε με όρους ανίχνευσης, διαπραγμάτευσης και σύγκρουσης’’, αναφέρει επίσης η Συραγώ Τσιάρα γι’ αυτήν την ιστορική όσο και επίκαιρη έκθεση σε έναν ρευστό, ζωντανό κόσμο που διαρκώς προσφέρει στα μέλη του –σε κάθε έναν από εμάς– προκλήσεις που τα καλούν να αναμετρηθούν με νέα δεδομένα και να διαμορφώσουν θέση και ταυτότητα.
Σύμφωνα με το επιμελητικό σκεπτικό, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αστικοποίηση, η ανοικοδόμηση και η μετανάστευση –εσωτερική και εξωτερική– προσδιορίζουν καθοριστικά το πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συμβαίνουν στην ελληνική κοινωνία. Το αστικό τοπίο μεταβάλλεται ριζικά με την αντιπαροχή και τη σταδιακή εξαφάνιση της μονοκατοικίας.
Η καθημερινή ζωή αλλάζει με την εξάπλωση της αστικής κουλτούρας, την ανάδυση της κοινωνίας του θεάματος και της κατανάλωσης, τις νέες εμπειρίες που προσφέρει η πόλη. Η πόλη γίνεται το κατεξοχήν πεδίο συγκρότησης ταυτοτήτων για εσωτερικούς και εξωτερικούς μετανάστες, ενώ η κλίμακα, ο ορίζοντας και η αίσθηση αλλάζουν δραματικά με την κατασκευή πολυκατοικιών και σύγχρονων εμπορικών καταστημάτων, τη διάνοιξη δρόμων, τη δημιουργία πλατειών, την πύκνωση της κυκλοφορίας ανθρώπων και οχημάτων. Διαμορφώνονται καινούργιες σχέσεις ανάμεσα στο μητροπολιτικό κέντρο, τη συνοικία, το προάστιο, τις προσφυγικές γειτονιές, την εκτός σχεδίου αυθαίρετη δόμηση. Ενώ το μέσο βιοτικό επίπεδο βελτιώνεται, ταυτόχρονα εμφανίζονται νέοι κοινωνικοί διαχωρισμοί και αποκλεισμοί.
Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν τις αλλαγές που συμβαίνουν στο αστικό τοπίο, την ανθρωπογεωγραφία και τη διασύνδεση υλικού και έμψυχου περιβάλλοντος, παρελθόντος και παρόντος. Αρχικά κυριαρχούν η νοσταλγία, οι στερεοτυπικές ή εξιδανικευτικές αφηγήσεις μιας ιδιαίτερης αστικής ταυτότητας που αλλοιώνεται μαζί με τα νεοκλασικά σπίτια που καταπίνουν οι οικοδομές, ενώ η τέχνη προσπαθεί να διασώσει την πόλη που εξαφανίζεται. Τα μισά έργα προέρχονται από την Συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης και τα υπόλοιπα έχουν δανειστεί από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
Προβάλλονται 21 κινηματογραφικές ταινίες (αποσπάσματα από 17 ταινίες μεγάλου μήκους και 4 πλήρεις ταινίες μικρού μήκους). Αρθρώνεται σε 7 ενότητες που φέρουν τους τίτλους: ‘’Σκηνογραφία’’, ‘’Νοσταλγία’’, ‘’Γιαπί’’, ‘’Κοντινό Πλάνο’’, ‘’Θέαμα’’, ‘’Όνειρα και Συγκρούσεις’’, ‘’Υλικότητες’’.
Δημιουργοί: Ιωάννης Αβραμίδης / Θεόδωρος Αγγελόπουλος / Θεόδωρος Αδαμόπουλος / Αλέκος Αλεξανδράκης / Αχιλλέας Απέργης / Μίνως Αργυράκης / Μιχάλης Αρφαράς / Αγήνωρ Αστεριάδης / Γεώργιος Βακιρτζής / Σπύρος Βασιλείου / Γιώργος Βελισσαρίδης / Λουκάς Βενετούλιας / Νικόλαος Βεντούρας / Παντελής Βούλγαρης / Ανδρέας Βουρλούμης / Γιάννης Γαΐτης / Δανιήλ Γουναρίδης / Γρηγόρης Γρηγορίου / Δανιήλ (Παναγόπουλος) / Ντίνος Δημόπουλος / Διαμαντής Διαμαντόπουλος / Κλεοπάτρα Δίγκα / Νίκος Εγγονόπουλος / Γιώργος Ιωάννου / Μιχάλης Κακογιάννης / Λευτέρης Κανακάκις / Βλάσης Κανιάρης / Χρήστος Καπράλος / Νίκη Καραγάτση / Στέλιος Κασιμάτης / Τάκης Κατσουλίδης / Νίκος Κεσσανλής / Κλέαρχος Κονιτσιώτης / Δημοσθένης Κοκκινίδης / Αλέκος Κοντόπουλος / Αλέξανδρος Κορογιαννάκης / Νίκος Κούνδουρος / Πάνος Κουτρουμπούσης / Αριστέα Κριτσωτάκη / Γιώργος Λαζόγκας / Γιούλικα Λακερίδου / Κωνσταντίνος Μαλάμος / Ροβήρος Μανθούλης / Γεώργιος Μανουσάκης / Τώνια Μαρκετάκη / Φώτης Μαστιχιάδης / Δημήτρης Μεγαλίδης / Γιάννης Μιγάδης / Γιάννης Μίχας / Γιάννης Μόραλης / Χρόνης Μπότσογλου / Εύα Μπουλγουρά / Δημήτρης Μυταράς / Νίκος Νικολαΐδης / Ίρα Οικονομίδου / Κλεάνθης Παντιάς / Ρένα Παπασπύρου / Γιώργος Παραλής / Μαρία Πλυτά / Χρύσα Ρωμανού / Αλέκος Σακελλάριος / Γιώργος Σκαλενάκης / Δήμος (Δημοσθένης) Σκουλάκης / Βασίλης Σπεράντζας / Γιάννης Σπυρόπουλος / Άσπα Στασινοπούλου / Δημήτρης Σταύρακας / Παύλος Τάσιος / Τάσσος (Αλεβίζος Αναστάσιος) / Παναγιώτης Τέτσης / Γιώργος Τζαβέλλας / Γεώργιος Τούγιας / Γιάννης Τσαρούχης / Αλέκος Φασιανός / Κώστας Φέρρης / Δημήτρης Χαρισιάδης / Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας / Μαρία Χρουσάκη / Γιάννης Ψυχοπαίδης.
Αξίζει να αναφέρουμε μερικά ακόμη σημαντικά στοιχεία που συγκροτούν την ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ. Η μουσειογραφική μελέτη είναι της Μαρίας Μανέτα και ο συντονισμός της παραγωγής είναι της Ειρήνης Σάπκα. Κυκλοφορεί δίγλωσσος κατάλογος στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα. Συμβολή στην έρευνα έχουν κάνει οι: Έφη Αγαθονίκου, Ελπινίκη Μεϊντάνη, Κατερίνα Ταβαντζή, Άρτεμις Ζερβού, Μαρία Κομνηνού, Ιουλία Μέρμηγκα.
H έκθεση δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος και με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.
