“Η φιλοδοξία μου ήταν ότι ήθελα να χαράξω καινούργια μονοπάτια στην τέχνη, απάτητα, να της χαρίσω εικόνες πρωτοειδομένες, να κτίσω αυτό το ιδιαίτερο, το μοναδικό που θα μπορούσε να γεννηθεί μέσα από μένα και μόνο από μένα.”
Πως και πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε συστηματικά με την Τέχνη; Από το δημοτικό, από τότε με θυμάμαι, πιθανότατα και νωρίτερα αλλά δεν έχω μνήμες. Ίσως να μην είχα ούτε από το δημοτικό εάν δεν με είχε σημαδέψει το ότι είχα δείξει μια ζωγραφιά μου στο λαϊκό ζωγράφο Σταμάτη Λαζάρου που έδειξε να του αρέσει πολύ και με ενθάρρυνε λέγοντας μου «Δούλευε, δούλευε συνέχεια, μη σταματάς». Ήταν μια παρότρυνση που ποτέ δεν ξέχασα. Ζωγράφιζα συνεχώς και μάλιστα παρά την αυστηρή απαγόρευση της μητέρας μου (πίστευε ότι παραμελούσα έτσι τα μαθήματά μου) που με ανάγκαζε να κρύβομαι στα πιο απόκρυφα σημεία του σπιτιού, ή πίσω από τις πλάτες των συμμαθητών μου στο σχολείο για να ζωγραφίζω.
Η ζωγραφική ήταν η πρώτη μου επανάσταση στο απαγορευμένο.
Όταν πήγα στη Γαλλία για σπουδές στην Αρχιτεκτονική, στην Rouen, αρχικά κατά τον πρώτο κύκλο σπουδών μου, έφτιαξα κάποια χαρακτικά από μέταλλο και πήγα να τα τυπώσω στο ατελιέ του Jacques Ramondot (καθηγητής στο τμήμα χαρακτικής στην Σχολή Καλών Τεχνών της ROUEN). Την άδεια να το κάνω μου την έδωσε όταν είδε τα έργα μου. Όπως εκφράστηκε κάποια στιγμή για εμένα στον καθηγητή μου της πλαστικής, με κατέτασσε στους τρεις καλύτερους του ατελιέ του παρόλο που δεν ήμουν επίσημα μαθήτριά του.
Μου πρότεινε μάλιστα να γραφτώ στη χαρακτική με μόνη υποχρέωση να παρουσιάσω 20 χαρακτικά που ήταν η πτυχιακή. Αρνήθηκα, λέγοντας ότι δεν δουλεύω επαγγελματικά, αλλά από αγάπη και επομένως δεν μου χρειαζόταν κάποιο πτυχίο γι’ αυτό.
Αυτή ήταν η δεύτερη επανάστασή μου επηρεασμένη από ιδέες διάχυτες της εποχής που όμως δεν είχε τίποτα το έξυπνο. Μια επιζήμια επανάσταση την χαρακτηρίζω σήμερα.
Εκεί κοντά στον Jacques Ramondot έμαθα πολλά για τη χαρακτική μετάλλων. Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στη Γαλλία, δούλευα κυρίως με σχέδια με μελάνι με το εργαλείο του αρχιτεκτονικού σχεδίου «το πενάκι» και χαρακτικά σε μέταλλο με τις τεχνικές «eau forte” και “pointe seche”.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ξεκίνησα τη ζωγραφική με λάδια σε καμβά.
Σε ποιο ρεύμα ή κίνημα θα εντάσσατε τα έργα σας; Τα έργα μου είναι μια αυτόματη καταγραφή του υποσυνειδήτου. Κτίζονται μόνα τους και εγώ απλά τα παρακολουθώ, βοηθώ και φροντίζω τη δομή και την αισθητική εξέλιξή τους… Δανείζω το χέρι μου και λειτουργώ σαν μαία σε αυτό που θέλει να γεννηθεί μέσα από μένα… Ίσως να είναι τα αρχέγονα στοιχεία του κοινού υποσυνειδήτου ανάμεικτα με το υποσυνείδητό μου που ψάχνουν το φως, που ζητούν να γεννηθούν κάπως με κάποιο μυστήριο τρόπο…
Πολλά από τα έργα μου δεν έχουν αφήγηση. Έτσι λέω πως είναι αντικείμενα αφ’ εαυτού, που δεν ήρθαν να μας πουν κάτι για τον κόσμο που ζούμε, αλλά ίσως να μας επικοινωνήσουν υποσυνείδητα μέσα από περίεργες ασυνείδητες διαδρομές ξεχασμένες παραμέτρους… Πως κάποια από αυτά είναι αυτόνομα όντα που ξεπηδούν από αρχέγονες εποχές και υπάρχουν μόνο επειδή θέλησαν τα ίδια να γεννηθούν και βρήκαν σε μένα το δέκτη που μπορούσε να τα παρουσιάσει με κάποιο τρόπο.
Ναι, υπάρχει ένας ισχυρός μυστικισμός σε όλα αυτά. Κάποτε έλεγα πως είμαι αλχημιστής. Κατά τα άλλα έχω πολύ ορθολογιστική σκέψη, καθώς και η Φυσική ήταν το άλλο μου πάθος, ήταν η δεύτερη αγάπη μου, συντρόφισσα επίσης της ζωής μου (φυσικά και αυτό ταιριάζει με την αλχημεία).
Αν διαβάσει κανείς το μανιφέστο του θεωρητικού σουρεαλισμού Andre Breton, νομίζω ότι ανταποκρίνομαι πλήρως στον ορισμό του σε ότι αφορά στην αυτόματη σουρεαλιστική γραφή. Σίγουρα δεν θα μπορούσαν να με διαγράψουν όπως έγινε με άλλους του κινήματος.
Υπάρχουν προσωπικότητες ή άλλοι καλλιτέχνες που έχουν επηρεάσει το έργο σας; Στοιχεία γραφής αναγνωρίσιμα υπάρχουν ανάμεικτα απ’ όλα τα ρεύματα στα έργα μου και θεωρώ ότι δέχθηκα θετικές επιρροές από όλους τους ζωγράφους που αγάπησα και θαύμασα στην πορεία της ζωής μου και που ασυνείδητα αποτύπωσα. Έτσι, κτίστηκε η εικαστική γραφή με την οποία εκφράζομαι και που ίσως τελικά να μην ανήκει σε κανένα συγκεκριμένο ρεύμα.
Βέβαια, διαπιστώνω στα έργα μου το σουρεαλιστικό στοιχείο, αλλά κάτω από μια άλλη βάση θα έλεγα, μέσα από μια εικαστική μορφή που δεν οριοθετείται στα δικά του πλαίσια.
Πάντα αντιλαμβάνομαι στα έργα μου την ανυπαρξία του χρονικού ορίου. Ίσως τελικά, αυτό να έχει να κάνει και με το πως αντιλαμβάνομαι εγώ το χρόνο, με αυτή την πληθωρικότητα του μη “οριοθετημένου”. Αποτέλεσμα, τα έργα μου είναι αντικατοπτρισμός της δικής μου φιλοσοφίας που ξεπερνά τα όρια του χωροχρονικά απτού.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχετε θέσει στον εαυτό σας ως καλλιτέχνης; Ήμουν φιλόδοξη στη ζωγραφική με μια φιλοδοξία ανομολόγητη, φυλαγμένη μέσα μου σαν ένοχο μυστικό. Πίστευα ότι ήταν ντροπή η ομολογία της φιλοδοξίας. Έπρεπε πρώτα “να τα καταφέρεις” και τότε ανεπιφύλακτα και δικαιωματικά θα μπορούσες να το ομολογήσεις.
Η φιλοδοξία μου ήταν ότι ήθελα να χαράξω καινούργια μονοπάτια στην τέχνη, απάτητα, να της χαρίσω εικόνες πρωτοειδομένες, να κτίσω αυτό το ιδιαίτερο, το μοναδικό που θα μπορούσε να γεννηθεί μέσα από μένα και μόνο από μένα.
Αυτός είναι και ο λόγος που ποτέ μου δεν αντέγραψα το οτιδήποτε. Ούτε καν μέσα από τη φύση, ούτε τα οποιαδήποτε αντικείμενα υπαρκτά και οπτικοποιημένα.
Κοιτούσα γύρω μου χωρίς να παρατηρώ, έπαιρνα μόνο την “αίσθηση” από τα πράγματα. Το βλέμμα το δικό μου ήταν πάντα υπερβατικό, πλανιόταν σε άλλες διαστάσεις του νου, έψαχνα διαδρομές αχάρακτες που μόνο εγώ θα μπορούσα να χαράξω. Γι αυτό όλα μου τα έργα είναι ψαξίματα, πειράματα και τελικά περάσματα. Τις δικές μου διαδρομές θα τις χαρακτήριζα με άλλα λόγια… ταξίδια του υποσυνειδήτου μου.
Κάτω από πολλά έργα μου ας τα χαρακτηρίσω τελειωμένα, υπάρχουν άλλα έργα που σιγά σιγά σκεπάστηκαν από επανειλημμένες παρεμβάσεις. Έργα που τα κοιτώ σε φωτογραφίες και μετανιώνω που δεν τα άφησα να υπάρχουν. Παρορμήσεις βλέπετε ανάλογα με την ψυχική μου διάθεση σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της ζωής μου.
Τι είναι σημαντικό στην τέχνη, τι λέμε φαντασία στην τέχνη; Αυτό που εγώ θεωρώ σημαντικό στην τέχνη όπως και στην επιστήμη άλλωστε, είναι η έρευνα. Είναι το να προσπαθείς συνεχώς να φτιάξεις το καινούργιο, το απάτητο, το παρθένο, να την πας πιο πέρα, να της προσφέρεις αυτό που δεν υπάρχει και που γυρεύει να γεννηθεί μέσα από εσένα για να υπάρξει..
Είναι και η έρευνα του υποσυνείδητου συγχρόνως του κοινού και του ατομικού. Πεδία αχανή, αυτά που λέμε φαντασία… και που για εμένα, φαντασία είναι το ποσοστό ελευθερίας που έχει ο κάθε καλλιτέχνης να επικοινωνήσει με το υποσυνείδητό του.
Πόσο αποδεχτή είναι η Τέχνη στην Ελλάδα σήμερα και τι ρόλο καλείται να παίξει στον δημόσιο χώρο; Το αποδεκτός ή μη αποδεκτός … τους κρίνω σκληρούς χαρακτηρισμούς για την Τέχνη μα πάντα διαπίστωνα πως είναι και υπαρκτοί στην εποχή μας. Η Τέχνη πάντα παλεύει να φωτίσει τον ανθρώπινο νου και τα εσώψυχά του. Ο καλλιτέχνης πάντα καλείται να δείξει το δρόμο στο κοινωνικό σύνολο μα ταυτόχρονα είναι κι αυτός που υποφέρει σε χρόνους δύσκολους όπου το κομμάτι των αξιών στερεύει γιατί ο ίδιος ακροβατεί.
Σίγουρα πάντως η Τέχνη καλείται να αναπτύξει την πνευματικότητα των ανθρώπων ειδικά σε δύσκολες περιόδους. Η Τέχνη θα πρέπει να προσφέρεται απλόχερα σε όλους τους ανθρώπους και αυτό θέλει πολύ δουλειά στη χώρα μας.
Ποιά είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Να καταφέρω να κατακτήσω πάλι το υποσυνείδητό μου που διάφορα συμβάντα της ζωής το μετέτρεψαν σε κάτι διαφορετικό, σε κάτι άγνωστο που μου κρύβεται επιμελώς, διαγράφει τα όνειρά μου και με εμποδίζει να το εκφράσω πάνω στον καμβά. Συνεχίζω την προσπάθεια θεωρώντας πως στο μέλλον θα επανέλθει αυτή η εσωτερική επικοινωνία και τότε θεωρώ πως ένα νέο αξιόλογο κεφάλαιο θα ξεκινήσει σε σχέση με τα έργα μου.
Βιογραφικό.
Γεννήθηκα στoν Πειραιά, όπου πήρα το απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από την Ελληνογαλλική σχολή “Jeanne d’ Arc”. Ακολούθησαν οι σπουδές μου στην Αρχιτεκτονική στη Γαλλία, στη Ρουέν στην αρχή, (πρώτος κύκλος) και στη συνέχεια στο Παρίσι (δεύτερος και τρίτος κύκλος σπουδών) στην Εθνική Σχολή Αρχιτεκτονικής του Παρισιού-La Villette ( UP6) απ΄όπου αποφοίτησα.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στη Ρουέν είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω το μάθημα χαρακτικής του Jacques Ramondot (καθηγητή χαρακτικής στην Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών) όπου έμαθα πολλά για τη χαρακτική μετάλλων. Εκείνη την εποχή, κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στη Γαλλία, δούλευα κυρίως με σχέδια μελανιού και χαρακτικά με τις τεχνικές eau forte και pointe seche
Μετά την επιστροφή μου στην Ελλάδα, δουλεύω κυρίως ελαιογραφίες σε καμβά.
Έχω συμμετάσχει σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
