Γράφει ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης, καθηγητής Γερμανικών, απόφοιτος του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ e-mail: [email protected]
Η πραγματικότητα της τηλεκπαίδευσης που εισήχθη, μεταξύ όλων των άλλων, στην καθημερινότητά μας την περασμένη διετία με το ξέσπασμα της πανδημίας του COVID-19 μετέβαλε συνολικά την εκπαιδευτική διαδικασία, φέρνοντας διδάσκοντες και διδασκομένους αντιμέτωπους με πρωτόγνωρα δεδομένα. Και ο τομέας της γλωσσομάθειας φυσικά δεν παρέμεινε ανεπηρέαστος. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και με τρόπο εντελώς απρόσμενο, οι αίθουσες διδασκαλίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων εγκαταλείφθηκαν, ενώ διακόπηκαν και τα ιδιαίτερα μαθήματα. Οι υπολογιστές μπήκαν για τα καλά στις ζωές εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων, οι οποίοι κλήθηκαν να ανταπεξέλθουν άμεσα στις νέες προκλήσεις και να συνεχίσουν από εκεί που είχαν μείνει. Βέβαια, το μάθημα της γλώσσας βασίζεται πρωτογενώς στη συνδιαλλαγή και η τηλεκπαίδευση κατά γενική ομολογία δεν ευνοεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Πάρα ταύτα, όπως διεμήνυαν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι, «Οὐδέν κακόν ἀμιγές καλοῦ», και σίγουρα η εξ αποστάσεως διδασκαλία προσέφερε πολλά και συνάμα ωφέλιμα και στην εκμάθηση γλωσσών.
Οι παραδοσιακές-δασκαλοκεντρικές μέθοδοι που εφαρμόζονταν κατά το παρελθόν, που ήθελαν ουσιαστικά τον διδάσκοντα πομπό και τον διδασκόμενο δέκτη γνώσεων, στην περίπτωση της γλωσσομάθειας προέβλεπαν ενδεικτικά τα εξής: α) αποστήθιση και εξέταση λεξιλογίου και ορθογραφίας, β) απαγγελία από τον εκπαιδευτικό και καταγραφή από τον μαθητή των γραμματικοσυντακτικών φαινομένων, γ) απροειδοποίητες ή και προειδοποιημένες γραπτές δοκιμασίες με βαθμολόγηση. Τούτα είναι δύσκολα να εφαρμοστούν όταν εκπαιδευτικοί και μαθητές χωρίζονται από μια οθόνη. Οι μέθοδοι και τα εργαλεία έπρεπε να αναθεωρηθούν και αναπροσαρμοστούν στις ιδιαίτερες πρωτοφανείς συνθήκες του τότε.
Σε αυτό το επίπεδο έπαιξε καταλυτικό ρόλο η υποχρεωτική εξ αποστάσεως διδασκαλία. Οι ξενόγλωσσοι εκπαιδευτικοί υποχρεώθηκαν να ψαχτούν με νέες εφαρμογές, λ.χ. Kahoot. Πρόκειται για μια εφαρμογή στην οποία συνδέονται όλοι οι μαθητευόμενοι καταχωρώντας έναν κωδικό και στη συνέχεια καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών. Όποιος καταφέρει να δώσει τις περισσότερες σωστές απαντήσεις είναι ο νικητής. Επιπλέον, άξιο αναφοράς είναι το Duolingo, μια εφαρμογή ενδεδειγμένη για οπτικοακουστικούς μαθησιακούς τύπους, καθώς συνδυάζει εικόνα και γλωσσικό ήχο, προκειμένου να αποτυπωθεί καλύτερα η κάθε έννοια στο μυαλό του χρήστη. Σε πανομοιότυπο πνεύμα κινείται και η εφαρμογή Memrise, η οποία, πέρα από εικόνες, διαθέτει και βίντεο τα οποία έχουν αναρτηθεί στην εφαρμογή από φυσικούς ομιλητές προς εξάσκηση της προφοράς. Τα βίντεο ποικίλουν ανάλογα με την θεματολογία και το επίπεδο γλωσσομάθειας των χρηστών. Και δεν είναι μόνο αυτά, υπάρχουν ακόμα εκατοντάδες τοιούτων παραδειγμάτων.
Αναζητώντας στο Διαδίκτυο, κανείς εντοπίζει ποικιλίες εκπαιδευτικών εφαρμογών, συναρτήσει των εκάστοτε γλωσσικών-μαθησιακών αναγκών. Το καλό είναι ότι οι περισσότερες παρέχουν και την δυνατότητα ελέγχου των γνώσεων με online τεστ, συνεπώς οι διδάσκοντες δεν έχασαν πλήρως την δυνατότητα να αξιολογούν το ακροατήριό τους. Το ίδιο μπορούσαν να κάνουν και οι μαθητευόμενοι, προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να είχαν μια πληρέστερη εικόνα της πορείας της μαθησιακής διαδικασίας, κάτι που πρωτύτερα δεν γινόταν πολύ συχνά.
Από την άλλη πλευρά, εκτός από τα πολλά οφέλη που έφερε η τηλεκπαίδευση στη γλωσσομάθεια, θα ήταν σίγουρα αντιδεοντολογικό και εθελοτυφλία από τη μεριά μας να προσπερνούσαμε και τις πλευρές του μαθήματος της γλώσσας οι οποίες αδικήθηκαν λόγω της υποχρεωτικής εξ αποστάσεως διδασκαλίας. Εκείνο που αδικήθηκε πρώτα και κύρια εν μέσω υγειονομικής λαίλαπας ήταν η εποικοδομητική συζήτηση στη γλώσσα-στόχο δίχως παρεμβολές. Την στιγμή που μέσα στην αίθουσα δύνανται οι συντελεστές της ξενόγλωσσης εκπαιδευτικής διαδικασίας να συνδιαλέγονται σχεδόν ανενόχλητοι, στην περίπτωση της «ηλεκτρονικής» διδασκαλίας, η επικοινωνία υποβαθμίζεται συχνά λόγω απρόβλεπτων τεχνικών προβλημάτων και όχι μόνο. Επομένως, το μάθημα στερήθηκε αυτομάτως της ζωντάνιας και διαδραστικότητας των οποίων χαίρει όταν πραγματοποιείται δια ζώσης. Επιπλέον, κατέστη δυσκολότερη σε μεγάλο βαθμό η κατανόηση και αφομοίωση της διδακτέας ύλης, που σύμφωνα με μελέτες συντελούνται σε ένα ποσοστό άνω του 80% ενόσω λαμβάνει χώρα το μάθημα. Μια συγκριτική προσέγγιση των δια ζώσης και διαδικτυακών μαθημάτων γλώσσας παρουσιάζει αξιόλογο ενδιαφέρον. Πιο συγκεκριμένα, στα τελευταία λησμονιούνται σε βάθος μιας εβδομάδας το λιγότερο περίπου τα 2/3 των όσων έχουν διδαχθεί, την στιγμή που στα δια ζώσης μαθήματα, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι υπάρχει σωστή και οργανωμένη μελέτη και εκ μέρους των μαθητευομένων, το σύνολο της ύλης που δεν συγκρατείται μπορεί να είναι μικρότερο και του 1/3 του διδαχθέντος. Και βέβαια υπάρχει το σταθερό και μόνιμο πρόβλημα που αφορά συνολικά στην διαδικασία της τηλεκπαίδευσης, που συνίσταται στο κουραστικό της πολύωρης ακινησίας έμπροσθεν της οθόνης.
Η τηλεκπαίδευση καταπόνησε χωρίς ίχνος αμφιβολίας και απόλυτα δικαιολογημένα τους πάντες και ήταν επόμενο να αδημονούσαμε να επιστρέψουμε στις αίθουσες. Μέχρι τότε όμως δεν είχαμε άλλη επιλογή από το να αγωνιστούμε για το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα υπό τις δεδομένες συνθήκες, όπως και κάναμε (πλειοψηφικά τουλάχιστον). Η γλωσσομάθεια είναι απαραίτητο προσόν στις μέρες μας, ανεξάρτητα από την κατεύθυνση την οποία σκοπεύουμε να επιλέξουμε να ακολουθήσουμε στη ζωή μας. Δεν γινόταν λοιπόν να έμπαινε σε καραντίνα μέχρι την επαναφορά μας στην κανονικότητα. Ακόμα και μέσα από την εξ αποστάσεως διδασκαλία, οι ξενόγλωσσοι εκπαιδευτικοί ήταν και είναι σε θέση να βοηθήσουν τους μαθητές να εξοικειωθούν ουσιαστικά με τις γλώσσες που μαθαίνουν. Τα Πτυχία Πληροφορικής, αποκαλούμενα και Πιστοποιητικά Επάρκειας Χρήσης Η/Υ, είναι ζωτικής σημασίας και σε επίπεδο γλωσσομάθειας ειδικά και διδασκαλίας γενικά.
