Πολιτισμός και Μουσική Παιδεία.
Αρχικά να πω ότι μου αρέσει που χρησιμοποιείτε το όρο παιδεία και όχι εκπαίδευση.
Η εκπαίδευση, η μουσική εκπαίδευση στην συγκεκριμένη περίπτωση, αφορά την εκμάθηση της μουσικής μέσα σε ένα οργανωμένο σχολικό, ακαδημαϊκό ή ωδειακό πλαίσιο.
Η παιδεία είναι μία ευρεία έννοια που αφορά συνολικά την σχέση ενός ανθρώπου ή ενός λαού με την μουσική. Διαμορφώνεται μέσα από την οικογένεια, το σχολείο, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και δικτύωσης, τις εμπειρίες ή την οποιαδήποτε μουσική γνώση του ατόμου.
Η Μουσική είναι κομμάτι του Πολιτισμού, και μεγάλο μάλιστα.
Η μουσική είναι δείγμα της κοινωνίας μέσα στην οποία δημιουργείται. Η μουσική παιδεία των ανθρώπων κατ’ επέκταση διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό μέσα από τον πολιτισμό τους αλλά και τον διαμορφώνει. Το ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο καθρεφτίζεται μέσα στην μουσική παιδεία του ατόμου. Συνεπώς, η μουσική παιδεία, η σχέση του ανθρώπου με την μουσική, επηρεάζεται από το πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποία αναπτύσσεται αλλά και με την σειρά της επηρεάζει τον πολιτισμό συνολικά.
Ένας λαός με καλή μουσική παιδεία θα θέσει τις αισθητικές βάσεις, που έχει από την μουσική, σε όλους τους τομείς καλλιτεχνικής και πολιτισμικής δημιουργίας.
Γιατί χρειάζεται η Μουσική Παιδεία; Είναι πολυτέλεια ή ανάγκη;
Θα έλεγα ότι η μουσική είναι ανάγκη, όχι η μουσική παιδεία. Ο άνθρωπος από μικρός έχει μουσικά ερεθίσματα, αναπτύσσει μία σχέση με την μουσική.
Η μουσική παιδεία διαμορφώνει αυτή τη σχέση. Γι’ αυτό δεν πρέπει να είναι πολυτέλεια.
Η μουσική παιδεία που προσφέρεται στο άτομο μέσα από την γενική του εκπαίδευση, αρχικά, πρέπει να είναι άρτια και συστηματική, και να του προσφέρει πολλαπλές εμπειρίες.
Η μουσική εκπαίδευση, έστω και σε ένα γενικό πλαίσιο, βοηθάει το παιδί να αναπτύξει τον συναισθηματικό του κόσμο, να διαμορφώσει μία αισθητική αντίληψη για τον κόσμο γύρο του.
Επιπλέον, η κατανόηση των δομικών στοιχείων της μουσικής βοηθάει το άτομο να αναπτύξει δεξιότητες που μεταφέρει και σε άλλες δραστηριότητες και τομείς μάθησης.
Το σημαντικότερο όμως, είναι ότι ο άνθρωπος, έχοντας ολοκληρωμένη μουσική παιδεία, αναπτύσσει μία ουσιαστική σχέση με την ίδια την μουσική, η οποία ξεπερνά το επίπεδο της ψυχαγωγίας, γίνεται ανάγκη. Και αυτό δεν θα έπρεπε να είναι πολυτέλεια.
Η μουσική παιδεία πρέπει να προσφέρεται οργανωμένα, ανεξάρτητα αν κάποιος επιλέξει να μάθει ένα μουσικό όργανο.
Πόσο σημαντική είναι Μουσική μέσα σε ένα Κινηματογραφικό Έργο;
Ο ρόλος της μουσικής μέσα στο Κινηματογραφικό Έργο είναι πολύ ουσιαστικός και καθοριστικός θα λέγαμε πολλές φορές.
Η μουσική γεφυρώνει το κενό ανάμεσα στον κοινό και την εικόνα. Διαμορφώνει την εμπειρία που αποκομίζει ο θεατής από το έργο. Επικοινωνεί συναισθήματα, δημιουργεί συνδετικούς ιστούς στην αφήγηση, διαμορφώνει συνολικά την αισθητική της ταινίας.
Ο χαρακτήρας της μουσικής, μέσα στο έργο, εκτός από αφηγηματικός είναι και λειτουργικός, αφού η μουσική σε πολλές περιπτώσεις εξυπηρετεί την δράση, πχ. σε στιγμές αγωνίας.
Η σύνθεση της μουσικής για μία ταινία είναι μεγάλη πρόκληση για τον συνθέτη. Πρέπει να αναδείξει τα αφηγηματικά μέρη της ταινίας, την δράση της, να βοηθήσει το κοινό να ταυτιστεί συναισθηματικά με την ταινία και πάνω από όλα να εκφραστεί ο ίδιος μέσα από το έργο του.
Ο συνθέτης καλείται σε αισθητικές και μουσικές επιλογές που εξυπηρετούν την δράση, το φιλοσοφικό υπόβαθρο, το εικαστικό περιβάλλον της ταινίας, την διαμόρφωση των χαρακτήρων, την κινηματογραφική ροή και τον ρυθμό της εικόνας.
Ποιες διαφορές υπάρχουν στη σύνθεση της μουσικής για ένα κινηματογραφικό έργο και για ένα θεατρικό;
Η προσέγγιση στη σύνθεση της μουσικής για ένα κινηματογραφικό έργο και γα ένα θεατρικό είναι η ίδια. Υπάρχουν πολλές αναλογίες.
Ο συνθέτης δημιουργεί μουσικά θέματα και μοτίβα που συνδέονται με τους χαρακτήρες και τις διάφορες καταστάσεις. Τα θέματα αυτά, τα οποία πολλές φορές επαναλαμβάνονται αυτούσια ή σε παραλλαγές, διαπερνούν το έργο, και στις δύο περιπτώσεις, δημιουργούν έναν συνδέσεις, υποστηρίζουν την ροή της ιστορίας, διαμορφώνουν το αισθητικό στίγμα του έργου. Φυσικά υπάρχουν και διαφορές.
Το Θέατρο είναι κάτι ζωντανό, η παράσταση ‘αναπνέει΄ διαφορετικά κάθε φορά. Η μουσική σύνθεση πρέπει να το ‘προβλέπει’ αυτό. Από την άλλη στο Κινηματογράφο, οι χρόνοι είναι απόλυτοι.
Επίσης, στο Θέατρο, ο συνθέτης έχει την δυνατότητα, πολλές φορές, να δει την ροή του έργου από τις πρώτες πρόβες, σε αντίθεση με τον Κινηματογράφο που η ροή διαμορφώνεται μετά το μοντάζ.
“Η μουσική είναι μία, οι μουσικοί πολλοί.” Πως θα περιγράφατε αυτή την πρόταση;
Θεωρώ ότι μπορούμε να πούμε ότι η μουσική είναι μία θέλοντας να εκφράζουμε τον πανανθρώπινο χαρακτήρα της, το μεγαλείο και την δύναμή της.
Επικυρώνουμε με αυτό τον τρόπο την αξία της, την συναισθηματική και πνευματική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον δημιουργό και το μουσικό έργο, ανάμεσα στο μουσικό έργο και το κοινό.
Η μουσική έχει πολλά είδη, πολλές καταγωγές και τα διάφορα μουσικά συστήματα δημιουργούν διαφορετικές μουσικές γλώσσες.
Ωστόσο, ανεξάρτητα από το είδος και τον χαρακτήρα της, η μουσική επικοινωνεί τα νοήματα της με τον ίδιο τρόπο, ο οποίος σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικός.
Η Μουσική ενώνει τους λαούς και τους πολιτισμούς;
Φυσικά, και επίσης τους βοηθάει να διατηρήσουν και την ταυτότητα τους. Η μουσική δημιουργεί ένα πνευματικό και συναισθηματικό πλαίσιο πάνω στο οποίο μπορούν να επικοινωνήσουν αλλά και να συνδημιουργήσουν οι λαοί. Δημιουργεί γέφυρες ανάμεσα στους πολιτισμούς.
Μεταφέρει με ταχύτητα συναισθηματική και πολιτισμική πληροφορία.
Ακούγοντας την μουσική ενός λαού, ενός τόπου, ενός πολιτισμού, ερχόμαστε σε ουσιαστική επαφή με τα χαρακτηριστικά του. Δίνουμε χρώμα στις σκέψεις μας για τον πολιτισμό αυτό, στον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε.
Υπάρχουν Έλληνες αξιόλογοι μουσικοί, με μουσική κατάρτιση και γνώσεις;
Φυσικά και υπάρχουν αξιόλογοι Έλληνες μουσικοί. Δημιουργοί και εκτελεστές.
Υπάρχουν δημιουργοί που έχουν καταθέσει σπουδαίο έργο το οποίο είναι αναγνωρισμένο στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Υπάρχουν ερμηνευτές που προσεγγίζουν με μοναδικό τρόπο το μουσικό έργο. Οι μουσικοί στην Ελλάδα, αυτοί που επιλέγουν να σπουδάσουν και να ασχοληθούν συστηματικά με την μουσική, έχουν πολύ καλή κατάρτιση και πολλές γνώσεις.
Και δεν αναφέρομαι μόνο σε αυτούς που ασχολούνται με την κλασική μουσική αλλά και σε αυτούς που ασχολούνται με άλλα είδη όπως η jazz και η παραδοσιακή μουσική.
Οι Έλληνες μουσικοί σπουδάζουν σε βάθος το μουσικό αντικείμενο που επιλέγουν και συνήθως φτάνουν σε πολύ υψηλά επίπεδα μόρφωσης. Η Ωδειακή και Πανεπιστημιακή μας εκπαίδευση, επίσης, είναι πολύ αξιόλογη και άρτια δομημένη.
Ποια είναι τα μελλοντικά μουσικά σας σχέδια;
Σε λίγο καιρό θα κυκλοφορήσει η ταινία ‘End of Humanity’ του Morteza Jafari, στην οποία έχω γράψει την μουσική. Η ταινία, που έχει ως θέμα το προσφυγικό, θα ξεκινήσει το ταξίδι της από τα φεστιβάλ και αργότερα θα την δούμε στις αίθουσες.
Τον προηγούμενο χειμώνα κυκλοφόρησε η ιστορική ταινία του Βασίλη Τσικάρα “Πολιορκία” στην οποία επίσης έγραψα την μουσική.
Η ταινία θα ξαναβγεί στις αίθουσες αυτό το φθινόπωρο. Και για τις δύο ταινίες είχα την χαρά να συνεργαστώ με σπουδαίους μουσικούς και με την Συμφωνική Ορχήστρα Νέων του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης “ΜΟΥΣΑ”.
Επίσης, αυτό το διάστημα ενορχηστρώνω τα συμφωνικά μέρη για την συναυλία που θα πραγματοποιήσει η τραγουδίστρια Νατάσσα Μάρε Μουμτζίδου με το jazz κουιντέτο της σε σύμπραξη με την Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Η συναυλία θα πραγματοποιηθεί στις 11 Οκτωβρίου, στα πλαίσια του φεστιβάλ των Δημητρίων, στο Δημαρχειακό Μέγαρο.
Φωτογραφίες: Γιάννης Γκίκας
Βιογραφικό.
Έφη Ράτσου- Συνθέτης
Ζει στη Θεσσαλονίκη. Είναι Υποψήφια Διδάκτορας της Κατεύθυνσης Σύνθεσης του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Α.Π.Θ. Είναι απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Middlesex, στο Λονδίνο (MA Music Education, BA Music), του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Τμήμα Μουσικών Σπουδών/ Κατεύθυνση Σύνθεσης) και του Μακεδονικού Ωδείου (Πτυχίο Πιάνου/Πτυχίο Φούγκας).
Γράφει μουσική για το Θέατρο από το 1998 και τα τελευταία χρόνια για τoν Κινηματογράφο. Επίσης, έχει συνθέσει έναν αριθμό έργων για οργανικά σύνολα.
Το 2012 κυκλοφόρησε από τη δισκογραφική εταιρία ‘Polytropon΄ η δουλειά της με τον τίτλο ‘Twins’. Πρόκειται για μια συλλογή μουσικής με κομμάτια γραμμένα για το Θέατρο και για ταινίες μικρού μήκους.
Το 2017, συμμετείχε με το κομμάτι της Notorious στη συλλογή που κυκλοφόρησε η FM Records για τα 30 της χρόνια, 30 Χρόνια/30 Έλληνες Συνθέτες. To 2019 κυκλοφόρησε, από την ίδια εταιρεία, η μουσική της για την ταινία ‘Πολιορκία’ του Βασίλη Τσικάρα.
Έχει συμμετάσχει σε 4 διεθνή φεστιβάλ και έχει εκδώσει 1 cd για το παιδικό θέατρο με τις εκδόσεις του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με τον τίτλο ‘Η χώρα των παγωτών’ (2003) σε κείμενα Αφρούλης Μπέρσου. Το 2008 η μουσική της για το έργο ‘Μήδεια’ του Ευριπίδη παρουσιάστηκε από την Ορχήστρα της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας στη Αίγυπτο, στα πλαίσια των εγκαινίων της έδρας Ελληνιστικών Σπουδών. Το 2011 απέσπασε το βράβείο ‘καλύτερης πρωτότυπης μουσικής’ για την ταινία μικρού μήκους ‘Φρυκτωρία’ του Βασίλη Τσικάρα, στο φεστιβάλ ‘Σκηνοθέτες σήμερα και αύριο’.
Έργα της έχουν εκτελεστεί από διακεκριμένους μουσικούς σε συναυλίες σύγχρονης μουσικής.
Η μουσική της, γραμμένη για ορχηστρικά σύνολα, έχει μοτιβικό χαρακτήρα, μίνιμαλ στοιχεία και ατμοσφαιρική διάθεση. Επίσης έχει δουλέψει στην ζωντανή αλληλεπίδραση της μουσικής με το λόγο στο Θέατρο και έχει παίξει πιάνο ζωντανά σε θεατρικές παραστάσεις.
Διδάσκει μουσική σε τμήματα Μουσικής Τεχνολογίας και Ηχοληψίας, στο Διεθνές Απολυτήριο του Αμερικάνικου Κολλεγίου και στο Θέατρο.
Από το 2012 είναι υπέυθυνη σπουδών του τομέα Μουσικής Τεχνολογίας του Μητροπολιτικού Κολλεγίου στη Θεσσαλονίκη και από το 2016 συνολικά του τομέα Πολιτισμού και Επικοινωνίας.
