Η μουσική ενώνει τους λαούς και τους πολιτισμούς;
Πολλά έχουν γραφτεί γι’ αυτό το θέμα και η πιο συνηθισμένη απάντηση είναι ότι όντος προκειται για μια κοινή γλώσσα που ενώνει τους πολιτισμούς.
Όταν μιλάμε όμως για αισθητικές που αναπτύσσονται σε διαφορετικά γεωγραφικά σημεία της γης, σημαίνει ότι κάποιες από αυτές μπορεί να είναι και εκ διαμέτρου αντίθετες (συγκρίνετε για παράδειγμα το τραγούδι των Μογγόλων με αυτό της ευρωπαικής όπερας) με αποτέλεσμα καθε μια πλευρά να μη μπορεί να αφομοιώσει την άλλη τόσο εύκολα.
Αλλά μην πάμε μακρυά, εδώ στον ίδιο τόπο και το καινούριο δεν είναι πάντα ευκολα αποδεκτό.
Η Ιστορία μας δείχνει ότι κάθε νέα τάση στην Ευρώπη αποτελούσε μια πρόκληση για τα αισθητικό κατεστημένο της εποχής. Ακραίο παράδειγμα αυτού αποτελεί η πρεμιέρα της Ιεροτελεστίας της Άνοιξης (1913) που προκάλεσε σκάνδαλο, σε μια κοινωνία (στο Παρίσι) που υποτίθεται ήταν εξοικειωμένη με το καινούριο.
Nομίζω ότι η λέξη κλειδί για να καταλάβουμε την ένωση των πολιτισμών είναι η εξοικείωση.
Η εποχή της γρήγορης μετακίνησης από χώρα σε χώρα, του κινηματογράφου, του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης και τώρα πλέον των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχουν δημιουργήσει μια ανευ προηγουμένου εξοικείωση με τα μουσικά ακούσματα, και όχι μόνο, άλλων πολιτισμών. Αυτά πλέον, είναι καθημερινά ακούσματα.
Absolute Continuity για 4 κοντραμπάσα και ηλεκτρονικά (σελίδα παρτιτούρας)
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναρωτιέμαι, είναι η μουσική λοιπόν που έφερε περισσότερο κοντά τους πολιτισμούς ή η τεχνολογία;
Από την άλλη πλευρά, αν θέλαμε βέβαια να μιλήσουμε για μια βαθύτερη επικοινωνία μέσω της μουσικής, τότε θα έπρεπε να μιλήσουμε με όρους οντολογίας και να αναφερθούμε σε πιο αφαιρετικές μορφές ηχητικής τέχνης.
Υπάρχουν μορφές δηλαδή μουσικής, όπως η ηλεκτροακουστική μουσική, που ασχολούνται με τη φύση του ήχου, την οντολογία του δηλαδή.
Αυτή αποτελεί μια πιο αφηρημένη μουσική γλώσσα και άρα είναι πιο κοντά στην ιδέα μιας κοινής παγκόσμιας γλώσσας.
Αλλά αυτή, πέραν του ακαδημαικού χώρου, δεν είναι τόσο ευρέως διαδεδομένη.
Πύργος Ρολογιού Γιαννιτσά Φωτισμένος
Ποιον μουσικό θαυμάζετε και γιατί;
Πολλούς και από διαφορετικές περιόδους. Όλους αυτούς που μπόρεσαν να εκφραστούν, χωρίς να δώσουν ιδιαίτερη σημασία στις εύκολες τάσεις της εποχής.
Τελικά αυτοί με τη στάση τους, άνοιξαν νέους μουσικούς δρόμους και εξέλιξαν την μουσική.
Αυτοί βέβαια έχουν όνομα και τους μνημονεύουμε: Stravinski, Lachenmann, Stockhousen, Schaeffer, Xenakis, Ligeti, Murail, Radulescu, Lopez και πόσοι άλλοι. Ιδιαίτερη αδυναμία έχω σε τρεις από αυτούς:
α) τον Igor Stravinski γιατί, σαν άλλος Picasso, ενώ άλλαζε συνέχεια στυλ, πάντα κατάφερνε να είναι ο Stravinski και γιατί, έγραψε την Ιεροτελεστία της Ανοιξης, το αγαπημένο μου μουσικό έργο
β) τον Helmut Lachenmann που στην σύντομη επαφή που είχαμε στο Royal College of Music με βοήθησε να δω την δική μου μουσική κρίση με ένα θετικό τρόπο και είδα ποιο δρόμο ήθελα να ακολουθήσω συνθετικά και
γ) τον Francisco Lopez που με βοήθησε να ακούσω αλλιώς τους ήχους του περιβάλλοντος, διευρύνοντας την αντίληψή μου.
Τομή του Κτηρίου (Πύργος Ρολογιού) και σχέδιο τοποθέτησης της εγκατάστασης (ανάλυση φάσματος καμπάνας)
Υπάρχουν Έλληνες αξιόλογοι μουσικοί, με μουσική κατάρτιση και γνώσεις;
Και βέβαια υπάρχουν. Παιδιά που σπούδασαν και εδώ και στο εξωτερικό και έχουν πολύ υψηλό επίπεδο.
Το θέμα είναι αν υπάρχουν κρατικοί φορείς που κοιτάζουν σε άλλες κατευθύνσεις από τις συνηθισμένες (sound art, Σύγχρονη Σύνθεση, Ηλεκτροακουστική Μουσική, Ακουστική Οικολογία, κ.α.) για να μπορούν να ακούσουν αυτές τις φωνές και να δημιουργήσουν ανάλογες πλατφόρμες για την προβολή τους και την προβολή των μουσικών ιδεών και προτάσεων που έχουν.
Ηχητικό Σχολείο – Ηχητική Τάξη (Sound School) – – Site Specific Art στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Κατερίνης
Ποια είναι τα μελλοντικά μουσικά σας σχέδια;
Εκτός το συνθετικό μου έργο, που είναι πάντα προτεραιότητά, στα μελλοντικά σχέδια είναι να ασχοληθώ περισσότερο με προτάσεις που αφορούν στη σχέση του ήχου με την Εκπαίδευση.
Hδη έχω παρουσιάσει κάποιες ιδέες μου σε αυτόν τον τομέα, όπως το Hχητικό Σχολείο (Sound school) και την Ηχητική Τάξη (Sound Class) που είναι προτάσεις για ακουσματική μάθηση στα σχολεία.
Κάτι που τρέχει αυτόν τον καιρό και έχω πολύ ενθουσιασμό, είναι το Installation Untitled#20 για το 19ο Βιοκλιματικό σχολείο στην Κατερίνη («Modern Odysseus in the arms of Europe» (Erasmus+ 2018, ΙΚΥ) όπου είναι μια μόνιμη εγκατάσταση στο σχολείο, με την δημιουργία ενός ηχητικού φράχτη που αποτελεί ταυτόχρονα μουσικό και εκπαιδευτικό όργανο.
Ενας τομέας επίσης που με ενδιαφέρει πάρα πολύ και με τον οποίο έχω ασχοληθεί εκτενώς, είναι η δημιουργία εγκαταστάσεων μέσα σε μουσεία και μνημεία, όπως ο οθωμανικός Πύργος Ρολογιού στα Γιαννιτσά, το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης στη Θεσσαλονίκη, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Ελληνικών Ενδυμασιών Βικτωρίας Καρέλια στην Καλαμάτα.
Οι ηχητικές εγκαταστάσεις σε μουσειακούς ή μνημονικούς τόπους επαναδιαπραγματεύονται τη μνήμη ενός ιστορικού γεγονότος, μιας εποχής, ή ενός οικοδομήματος.
Ο ήχος γίνεται η αφετηρία της πολυαισθητηριακής προσέγγισης και της ενεργοποίησης της Ακοής στην κατανόηση της Ιστορίας.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν συνεργασίες με τις οποίες ασχολούμαι και θα παρουσιαστούν στην επόμενη διετία.
Δρ. Δημήτρης Μπάκας
Συνθέτης/Sound Artist
Ηχοφράκτης στο 19ο Βιοκλιματικό Σχολείο Κατερίνης (Erasmus 2018)
Βιογραφικό
Ο Δηµήτρης Μπάκας γεννήθηκε στην Κατερίνη το 1975. Σπούδασε σύνθεση µε δάσκαλο το Θεόδωρο Αντωνίου. Συνέχισε τις µουσικές σπουδές στο Goldsmiths College, The University of London (Μaster in Contemporary Music Composition).
Στο ίδιο Εκπαιδευτικό Ίδρυµα εκπόνησε διδακτορική διατριβή υπό την επίβλεψη του καθηγητή Roger Redgate και αναγορεύτηκε διδάκτορας στη Σύνθεση (PhD in Contemporary Music Composition). Κατά τη διάρκεια των διδακτορικών σπουδών παρακολούθησε και το Master Ηλεκτροακουστικής Μουσικής στο Stanley Glasser Electronic Music Studios, Goldsmiths College (EMS).
Κατά τα έτη 2010-2011 υπήρξε επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήµιο Κολούµπια της Νέας Υόρκης, όπου ολοκλήρωσε µεταδιδακτορική έρευνα µε αντικείµενο την τεχνική σύνθεσης της απόλυτης συνέχειας (absolute continuity).
Έχει συµµετάσχει σε διεθνής συνέδρια, residencies και έχει λάβει διεθνείς διακρίσεις. Κατά την περίοδο 2009-2011 εντάχθηκε κατόπιν διαγωνισµού, στη Society for the Promotion of New Music (S.P.N.M.) του Ηνωµένου Βασιλείου. Ο Μπάκας δραστηριοποιείται και ως εικαστικός ήχου με έργα που εκτίθενται κυρίως σε μουσεία.
Είναι µέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών (ΕΕΜ), του Ελληνικού Συνδέσμου Συνθετών Hλεκτροακουστικής Mουσικής (ΕΣΣΗΜ), του Κέντρου Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας (ΚΣΥΜΕ), τηs Ελληνικής Εταιρίας Ακουστικής Οικολογίας και του Temp’Ora Project (Μπορντό Γαλλίας).
