H μουσική ενώνει λαούς και πολιτισμούς;
Η μουσική αποτελεί μια οικουμενική γλώσσα επικοινωνίας, έναν τρόπος έκφρασης, ο οποίος ενυπάρχει σε κάθε λαό και σε κάθε κοινωνία. Η μουσική είναι μια γλώσσα, ένας καθολικός (υπό την έννοια της ολοκλήρωσης) τρόπος έκφρασης των ανθρωπίνων σκέψεων και συναισθημάτων.
Μια γλώσσα τόσο πλούσια ώστε να καλύπτει όλο το φάσμα αυτών. Μια γλώσσα για όλους τους ανθρώπους χωρίς εξαιρέσεις, ψευδαισθήσεις και χωριστότητα, μια γλώσσα που είναι εκεί και μπορεί να λειτουργήσει ακόμη και όταν η κανονική γλώσσα, ο ανθρώπινος λόγος, αποδεικνύεται μικρής αποτελεσματικότητας ως προς τη δυναμική της έκφραση.
Να πω και τούτο: η μουσική είναι σημαντική γιατί δημιουργείται από τον άνθρωπο και απευθύνεται στον άνθρωπο.
Υπάρχει για να εκφράσει κάθε πλευρά του βουλητικού μας, τις αρχές μας, τις επιμέρους καταστάσεις που μας χαρακτηρίζουν ως προσωπικότητες.
Είναι μια γλώσσα που τη μιλάμε όλοι και την μεταφράζουμε ανάλογα με τα βιώματά μας και τη ψυχοσύνθεσή μας. Είναι μια γλώσσα τόσο πλούσια που έχει πληθώρα επιμέρους διαλέκτων.
Ποιον μουσικό θαυμάζετε και γιατί;
Δεν θα αναφέρω κάποιον συγκεκριμένο από το παρόν ή το παρελθόν. Θα σας απαντήσω με γνώμονα την εσωτερική μου αντίληψη.
Θαυμάζω τον μουσικό ο οποίος με την ερμηνεία του έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει πλήθος αισθημάτων στον ακροατή του.
Το αίσθημα το οποίο σταδιακά γίνεται συναίσθημα μπορεί να προκληθεί τόσο από έναν σπουδαίο δεξιοτέχνη ενός οργάνου όσο και από έναν ερμηνευτή, ανεξαρτήτως επιπέδου μουσικής παιδείας και είδους. Με άλλα λόγια, μπορεί να προκληθεί από κάθε έναν ο οποίος με τη μουσική του επιθυμεί να (συνο)μιλήσει στη ψύχη του ακροατή και να προκαλέσει συναισθήματα και εικόνες που θα τον συνεπάρουν (χαρά, λύπη, νοσταλγία, μελαγχολία κ.λπ.).
Πρόσφατα, σε μία εξεταστική επιτροπή που συμμετείχα μία νεαρή γυναίκα ερμήνευσε a capella ένα μουσικό απόσπασμα από τον Μεγάλο Ερωτικό του Χατζιδάκι.
Το ηχόχρωμα της, το φραζάρισμα, η μουσική της ερμηνεία μού προκάλεσαν συναισθήματα, τα οποία πολλές φορές δεξιοτέχνες ενός οργάνου ή και ολόκληρες ορχήστρες δεν έχουν καταφέρει.
Εν ολίγοις, η μουσική πρέπει να μιλάει στο είναι σου, πρέπει να συνομιλεί με την ψυχή σου, πρέπει να απευθύνεται στον εσωτερικό σου κόσμο.
Υπάρχουν ‘Έλληνες αξιόλογοι μουσικοί με μουσική κατάρτιση;
Υπάρχουν εξαίρετοι Έλληνες μουσικοί με αξιόλογες μουσικές σπουδές, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Μολονότι, η Ελλάδα δεν διαθέτει μεγάλη αγορά εργασίας στη μουσική και πολλοί καλλιτέχνες φεύγουν για να εργαστούν στο εξωτερικό, η ποιότητα είναι αντιστρόφως ανάλογη.
Μάλιστα, ως πανεπιστημιακός δάσκαλος με εικοσαετή πείρα στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, μπορώ να πω ότι αρκετοί από τους φοιτητές του τμήματος συνεχίζουν τις σπουδές τους σε σημαντικά ιδρύματα του εξωτερικού και πολλοί κάνουν διακεκριμένη καριέρα σε χώρες με μεγάλη μουσική παιδεία. Αυτό και μόνον είναι ένα αποδεικτικό ποιότητας.
Γιατί χρειάζεται η μουσική παιδεία; Είναι πολυτέλεια ή ανάγκη;
Η ενασχόληση με τη μουσική, όπως η ενασχόληση με τον αθλητισμό και τις τέχνες εν γένει, βοηθά στη νοητική, ψυχική και σωματική ανάπτυξη αφού φέρνει το καθένα μας, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας και μόρφωσης, σε επαφή με πλείονα ερεθίσματα, βοηθώντας την κοινωνικότητα και την περαιτέρω προσαρμογή του στις επιμέρους κοινωνικές ομάδες.
Θα ήθελα, όμως, να εστιάσω στην επίδραση της μουσικής στη ψυχολογική και αναπτυξιακή συμπεριφορά.
Ο Πλάτων υποστήριζε πως η μουσική έχει ηθικοπλαστική δύναμη, ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά αναφέρει πως ανάλογα με τον τόνο και τον ρυθμό μεταβάλλεται η συμπεριφορά του ανθρώπου, ενώ ο Ιπποκράτης συνιστούσε θεραπείες διά της μουσικής.
Επομένως, θεωρώ ότι κάθε άνθρωπος σε οποιαδήποτε ηλικία μπορεί να ανταποκριθεί σε ένα μουσικό άκουσμα.
Η μουσική δίδει την εναρκτήριο δύναμη για την κίνηση και τον έλεγχο του σώματος, της ισορροπίας, της ατομικής ικανότητας, της εξερεύνησης του χώρου, της ψυχικής υγείας και της εξωτερίκευσης των αισθημάτων.
Πολλές φορές βλέπουμε μικρά παιδιά, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους αποκλειστικά με τη μουσική ή και ακόμη σε συνδυασμό με το χορό και τη ζωγραφική. Έτσι, τα μουσικά ερεθίσματα και οι επιμέρους ήχοι τους βοηθούν στο να γίνουν τα παιδιά περισσότερο κοινωνικά ως μέλη του μικροκόσμου τους, αλλά και εξωστρεφή, εκφράζοντας με ακρίβεια τις ανάγκες τους.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως η μουσική δρα ως γέφυρα επικοινωνίας με τον συναισθηματικό κόσμο ενός ανθρώπου.
Πώς μπορεί ένας γονιός να ανακαλύψει το ταλέντο του παιδιού του στη μουσική;
Ο γονιός έχει ενδιάθετα την τάση να «φορτώνει» το παιδί του με εξωσχολικές δραστηριότερες, οι οποίες συνήθως αντί να δρουν προς όφελος της ανάπτυξης του εσωτερικού κόσμου του παιδιού, οδηγούν σε αντίθετα αποτελέσματα (άρνηση, κούραση κ.λπ). Δυστυχώς, η επαφή με το πρότυπο τελειότητας που προβάλουν τα ΜΜΕ, κάνουν τους γονείς να θέλουν τα παιδιά τους να είναι ξεχωριστά σε κάθε τι που κάνουν.
Έχει εγκαταλειφθεί, φοβούμαι, το κλασικό πρότυπο αριστείας το οποίο συνδύαζε την επίδοση αλλά και τη χαρά, εστίαζε στην ευτυχία και τη γνώση ως στοιχεία της ανθρώπινης παιδικότητας.
Βεβαίως, το παιδί καλόν είναι να έρχεται από μικρή ηλικία σε επαφή με τα μουσικά ερεθίσματα. Ο γονέας μπορεί κατ’ αρχήν εύκολα να διακρίνει αν το παιδί του έχει ρυθμό ή αν τραγουδάει σωστά.
Δεν μιλάω για το «ταλέντο» με τη στενή έννοια του όρου, αλλά για την εν δυνάμει ικανότητα, για τη διάγνωση της δυνατότητας του παιδιού να αναπτύξει τις μουσικές του ικανότητες. Ο δάσκαλος είναι αυτός που θα εξορύξει το χάρισμα, θα το ενδυναμώσει και θα το προσφέρει διδακτικά στο παιδί.
Και κάτι ακόμα: πιστεύω ότι δεν υπάρχει αυτό που λένε «μουσικό ταλέντο», αλλά ταλέντο εν γένει. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι υπάρχει προδιάθεση και δυνατότητα η οποία βοηθά τις δεξιότητες, υπάρχει έφεση που αξιοποιεί την προδιάθεση, υπάρχει πάθος που κορυφώνει την ικανότητα, αλλά και άσκηση που τη μετατρέπει σε κάτι το καλλιεργήσιμο και το απτό.
Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μίγμα όλων αυτών σε αναλογία. Το «ταλέντο» είναι κάτι το ενυπάρχον, αλλά και το γενικό, γι’ αυτό βλέπουμε διαχρονικά ιδιοφυείς ανθρώπους να ασχολούνται και να αγαπούν τη μουσική (π.χ. ντα Βίντσι, Αϊνστάιν).
Μελλοντικά σχέδια
Θα αναφερθώ μόνον στα πλέον άμεσα.
Στις 12 Σεπτεμβρίου θα βρίσκομαι στη Λήμνο όπου θα ερμηνεύσω τον ομώνυμο ρόλο στην όπερα Σαπφώ του Γκουνώ, η οποία παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μαζί με εξαίρετους συναδέλφους και την αξιοσημείωτη συνοδεία στο πιάνο του μαέστρου Δημήτρη Γιάκα.
Το Δεκέμβριο θα συμμετέχω σε μία παραγωγή όπερας που δεν μπορώ να ανακοινώσω ακόμη περισσότερες πληροφορίες καθώς και στο «Χριστουγεννιάτικο Κοντσέρτο» της Πολυφωνικής Χορωδία Πάτρας.
Και βεβαίως οι ακαδημαϊκές μου υποχρεώσεις, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, που δε σταματούν ποτέ…
Βιογραφικό.
Η Ρόζα Πουλημένου σπούδασε πιάνο και ανώτερα θεωρητικά στο Ωδείο Κερκύρας και κλασικό τραγούδι στο Ωδείο Athenaeum.
Συνέχισε τις σπουδές της στη μουσικολογία και το κλασικό τραγούδι στο Αμερικάνικο Κολλέγιο Ελλάδος, το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου BMus (Hons), τo Birmingham Conservatoire (MA Music) το Guildhall School of Music and Drama και το Universität für Musik und Darstellende Kunst της Βιέννης (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στο Ορατόριο – Ληντ και την Όπερα). Μελέτησε ρεπερτόριο και ερμηνεία του λυρικού τραγουδιού με τους Φ. Βουτσίνο, R. Yakar, H. Wagner και C. Ludwig.
Υπήρξε επίσης υπότροφος της Academie Musicale de Villecroze, της Academie
International de Musique “Maurice Ravel, του Crear”και της Internationale Bachakademie, Stuttgart.
Η Ρόζα Πουλημένου έχει δώσει συναυλίες στην Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Ισραήλ, Βέλγιο, Γαλλία, Αγγλία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, Ασία και τις Η.Π.Α. ερμηνεύοντας όπερα, ορατόριο, ληντ, μουσικό θέατρο καθώς και σύγχρονη μουσική.
Έχει συμπράξει ως σολίστ με γνωστά σύνολα και ορχήστρες όπως Melos Brass, Il Canto delle Muse, Almasis Ensemble, Ορχήστρα των Χρωμάτων, Συμφωνική Ορχήστρα του Σλήβεν, Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Manhattan Philharmonia της Νέας Υόρκης, την Καμεράτα – Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων, Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ και τη Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου και έχει συνεργαστεί με μαέστρους όπως οι Μίλτος Λογιάδης, Άλκης Μπαλτάς, Λουκάς Καρυτινός, Peter Tiboris, Helmuth Rilling, Anthony Walker Daniel Hoyem-Cavazza και Alessandro Ferrari.
Από το 2001 είναι υπεύθυνη του Τομέα Μονωδίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Έχει ηχογραφήσει τραγούδια και άριες Επτανησίων Συνθετών καθώς και τραγούδια του Μ. Θεοδωράκη και του N. Rota.
