Στο πλαίσιο του προγράμματος «Σώζοντας τον τελευταίο ποταμό ελεύθερης ροής στην Ευρώπη: Αώος/Vjosa», με στόχο τη δημιουργία του πρώτου διασυνοριακού πάρκου ποταμού ελεύθερης ροής «Αώου-Vjosa» στην Ευρώπη και με αφορμή τη χθεσινή Παγκόσμια Ημέρα Ποταμών, η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN), η Πίνδος Περιβαλλοντική, το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) και το The Green Tank, αφιέρωσαν την εβδομάδα 19-25 Σεπτεμβρίου στον ποταμό Αώο και συγκεκριμένα στο πιο ευάλωτο, μη προστατευόμενο τμήμα του, μεταξύ του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και των συνόρων Ελλάδας-Αλβανίας. H επέκταση του καθεστώτος προστατευόμενης περιοχής του Αώου και των παραποτάμων του, από την Κόνιτσα μέχρι τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας, κρίνεται αναγκαία για τη διεθνή συμμαχία των περιβαλλοντικών οργανώσεων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.
Κατά τη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις και δράσεις για την παρουσίαση τεσσάρων επιστημονικών μελετών για την προστασία του Αώου, τις οποίες εκπόνησε η IUCN στην Ελλάδα. Ενδεικτικά αναφέρονται:
- Συνάντηση εργασίας στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), παρουσία του Γενικού Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, κ. Πέτρου Βαρελίδη.
- Συνομιλίες με την πολιτική ηγεσία της Περιφέρειας Ηπείρου, παρουσία του Αντιπεριφερειάρχη Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων κ. Κωνσταντίνου Σιαράβα.
- Ανοιχτή εκδήλωση για το κοινό από τον Δήμο Κόνιτσας και τον Δήμαρχο κ. Νικόλα Εξάρχου, παρουσία της Πρέσβεως της Ελλάδας στην Αλβανία κας Σοφίας Φιλιππίδου.
Αξίζει να σημειωθεί πως αυτή την περίοδο στη γειτονική χώρα, την Αλβανία, βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες για τη δημιουργία Εθνικού Πάρκου Vjosa, καθώς η τοπική κυβέρνηση στρέφεται σε μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής του ποταμού. Μάλιστα, πριν τρεις μήνες, το υπουργείο Τουρισμού και Περιβάλλοντος της Αλβανίας προχώρησε στην υπογραφή ενός μνημονίου συνεργασίας με την εταιρεία Patagonia.
Επιπλέον, στις 23 Σεπτεμβρίου οι φορείς πραγματοποίησαν, υπό το συντονισμό της εταιρείας υπαίθριων δραστηριοτήτων No Limits GR, διασυνοριακή δράση raftingμε Έλληνες και Αλβανούς εκπροσώπους καθώς και εκπροσώπους των Δήμων από τους οποίους διέρχεται ο ποταμός σε Ελλάδα και Αλβανία, στέλνοντας μήνυμα ενότητας, φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των δύο λαών.
Τέλος, το Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου υλοποιήθηκε το «3ο The Home River BioBlitz – Εξερευνώντας τη ζωή στον Αώο», με εξόρμηση πεδίου στο φαράγγι του ποταμού και ποικίλες παρουσιάσεις – προβολές στην Κόνιτσα. Το βράδυ της ίδιας μέρας πραγματοποιήθηκε συναυλία στην κεντρική πλατεία της Κόνιτσας, με τη συμμετοχή Ελλήνων και Αλβανών καλλιτεχνών.
Στις 20 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε συνάντηση εργασίας στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), παρουσία του Γενικού Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, κ. Πέτρου Βαρελίδη και των συνεργατών του, του Γενικού Διευθυντή Περιβαλλοντικής Πολιτικής κ. Κωνσταντίνου Δημόπουλου, της Διευθύντριας Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας κας Αγγελικής Ψάιλα και των συνεργατών τους, συνεργατών του γραφείου του Υφυπουργού Περιβάλλοντος κ. Γεωργίου Αμυρά, των εταιρειών ENVECO Α.Ε., ADENS Α.Ε., Αργυρόπουλος & Συνεργάτες και ΥΕΤΟΣ Α.Ε., που εκπονούν τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) για την ευρύτερη περιοχή ενδιαφέροντος και του ΟΦΥΠΕΚΑ.
Στις 22 Σεπτεμβρίου, το πρωί, οι οργανώσεις είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με την πολιτική ηγεσία της Περιφέρειας Ηπείρου, παρουσία του Αντιπεριφερειάρχη Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων κ. Κωνσταντίνου Σιαράβα, του Προϊσταμένου του Τμήματος Προστασίας Δασών και Δημόσιου Κατηγόρου του Δασαρχείου Ιωαννίνων κ. Σταύρου Βασιλείου, της Προϊσταμένης της Διεύθυνσης Υδάτων Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας κας Αυρηλίας Μούλια, καθώς και του Γενικού Διευθυντή της Αναπτυξιακής Ηπείρου Α.Ε. κ. Γ. Θεοχάρη, του Αναπληρωτή Γενικού Διευθυντή της Αναπτυξιακής Ηπείρου Α.Ε. κ. Α. Γκίγκα και του Συντονιστή του Γεωπάρκου Βίκου-Αώου/Αναπτυξιακή Ηπείρου Α.Ε. κ. Χαρητάκη Παπαϊωάννου.
Στις 22 Σεπτεμβρίου, το απόγευμα, φιλοξενήθηκε ανοιχτή εκδήλωση για το κοινό από τον Δήμο Κόνιτσας και τον Δήμαρχο κ. Νικόλα Εξάρχου, όπου οι φορείς παρουσίασαν τα αποτελέσματα των μελετών, που υπογραμμίζουν ότι η ισχυρή θεσμική προστασία –μέσω του χαρακτηρισμού της περιοχής ως Εθνικό Πάρκο –είναι απαραίτητη. Η εκδήλωση έγινε παρουσία της Πρέσβεως της Ελλάδας στην Αλβανία κας Σοφίας Φιλιππίδου, του Γενικού Πρόξενου Αργυροκάστρου κ. Δημήτρη Σαχαρίδη, του Γενικού Πρόξενου της Αλβανίας στα Ιωάννινα κ. Eltion Verleni, του Δημάρχου Ζαγορίου κ. Γ. Σουκουβέλου, του Δημάρχου Κόνιτσας κ. Ν.Εξάρχου, του Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Κόνιτσας και της τοπικής κοινωνίας της Κόνιτσας.
Σε όλες αυτές τις συσκέψεις επισημάνθηκε η βούληση για την προστασία του Αώου ποταμού σε όλο το μήκος του, για ένα ποτάμι χωρίς φράγματα και χωρίς άλλες τεχνητές επεμβάσεις. Η συγκεκριμένη χρονική στιγμή ολοκλήρωσης και ανακοίνωσης των συμπερασμάτων της IUCN είναι, βεβαίως, ιδανική, αφού το επόμενο διάστημα αναμένεται η ολοκλήρωση των ΕΠΜ από το ΥΠΕΝ και έτσι δίνεται η δυνατότητα μίας συνολικής και τεκμηριωμένης προσέγγισης για την προστασία της περιοχής.
Έχει ιδιαίτερη σημασία να υπογραμμιστεί ότι αυτή την περίοδο, στη γειτονική χώρα, την Αλβανία, βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες για τη δημιουργία Εθνικού Πάρκου Vjosa. Η αλβανική κυβέρνηση εγκαταλείπει τα σχέδιά της για τη δημιουργία μεγάλων φραγμάτων στον ποταμό και στρέφεται σε ένα διαφορετικό μοντέλο, με «πυρήνα» τη βιώσιμη ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής του ποταμού. Πριν τρεις μήνες, το υπουργείο Τουρισμού και Περιβάλλοντος της Αλβανίας προχώρησε στην υπογραφή ενός μνημονίου συνεργασίας με την εταιρία Patagonia. Η προσδοκία είναι ότι στις αρχές της άνοιξης του 2023, το Εθνικό Πάρκο Vjosa, στην Αλβανία, θα αποτελεί μια πραγματικότητα.
Στις 23 Σεπτεμβρίου οι φορείς πραγματοποίησαν, υπό το συντονισμό της εταιρείας υπαίθριων δραστηριοτήτων No Limits GR, διασυνοριακή δράση rafting με Έλληνες και Αλβανούς εκπροσώπους καθώς και εκπροσώπους των Δήμων από τους οποίους διέρχεται ο ποταμός σε Ελλάδα και Αλβανία. Οι Έλληνες εκπρόσωποι εκκίνησαν από τη θέση «Μεσογέφυρα» στην Κόνιτσα, διέσχισαν τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας και συνάντησαν τους Αλβανούς ομολόγους τους, στέλνοντας όλοι μαζί μήνυμα ενότητας, φιλίας και συνεργασίας για τον ποταμό Αώο/Vjosa που ενώνει τις δύο χώρες και χρειάζεται να προστατευθεί ισχυρά στο σύνολό του, από τις πηγές του μέχρι τις εκβολές του. Στη συνέχεια, ακολούθησε γεύμα στην Πρεμετή, όπου συζητήθηκαν οι προοπτικές διακρατικής προστασίας. Σημειώνεται ότι από αλβανικής πλευράς, η δράση υλοποιήθηκε με τη συμβολή του εταίρου EcoAlbania.
Στις 24 Σεπτεμβρίου το πρωί πραγματοποιήθηκε το «3ο The Home River BioBlitz – Εξερευνώντας τη ζωή στον Αώο», με εξόρμηση πεδίου στο φαράγγι του ποταμού και παρουσιάσεις – προβολές στο ξενοδοχείο Γεφύρι, στην Κόνιτσα, υπό το συντονισμό του Γεωπόνου Δημήτρη Παπαγεωργίου, ενώ το βράδυ της ίδιας μέρας έλαβε χώρα στην κεντρική πλατεία της Κόνιτσας ροκ συναυλία με τη συμμετοχή Ελλήνων και Αλβανών καλλιτεχνών: Γιώργος Γάκης και Troublemakers και Urban Band, σε συνδιοργάνωση με το Δήμος Κόνιτσας.
Περαιτέρω σημειώσεις και πληροφορίες:
1. Οι μελέτες χρήσεων γης και ανάλυσης ενδιαφερομένων μερών για τη Λεκάνη Απορροής του Αώου υλοποιήθηκαν από τις εταιρείες ECOMED, ENTEGRA P.C. & τη δεξαμενή σκέψης The Green Tank και παρουσιάστηκαν από τους μελετητές Θωμά Κόλλια και Μαγδαληνή Θεοχάρη,
Η κοινωνικο-οικονομική μελέτη για τη Λεκάνη Απορροής του Αώου υλοποιήθηκε και παρουσιάστηκε από τον ερευνητή του Εργαστηρίου Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού (Εργ.Ο.Πολι.Σ.Σ.), του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Γκάμπυ Γαβριηλίδη.
Η συνθετική μελέτη αποτελεσμάτων και προτάσεων υλοποιήθηκε και παρουσιάστηκε από τον κύριο ερευνητή, συνεργάτη της IUCN και πρώην μέλος του Προεδρείου της World Commission on Protected Areas, Andrej Sovinc, ο οποίος συντόνισε συνολικά όλες τις ως άνω μελέτες.
Κύρια αποτελέσματα μελέτης χρήσεων γης:
- Yπάρχει πιο έντονη γεωργία / αγροτική εκμετάλλευση στην Κόνιτσα από ό,τι στις άλλες περιοχές.
- Στην περιοχή αυτή θα χρειαστούν μέτρα βιώσιμης διαχείρισης των πόρων.
- Πρόσθετη πρόκληση για την περιοχή, πέρα από την εγκατάλειψη, είναι η εγκατάσταση ΑΠΕ και κυρίως αυτές που αφορούν τα υδροηλεκτρικά φράγματα και συνοδά τους έργα.
Κύρια αποτελέσματα μελέτης ανάλυσης ενδιαφερομένων μερών:
- Καθολική υποστήριξη της κοινωνίας για τη ρύθμιση των δραστηριοτήτων με σκοπό την προστασία του ποταμού.
- Ο «εναλλακτικός» τουρισμός ως ο δρόμος προς τα εμπρός, αλλά με ρύθμιση και σε συνδυασμό με άλλες δραστηριότητες που στηρίζουν την οικονομία της περιοχής.
- Υποστήριξη για διασυνοριακή συνεργασία με την Αλβανία
Κύρια αποτελέσματα κοινωνικο-οικονομικής μελέτης:
- Το κοινωνικό και οικονομικό τοπίο στη λεκάνη απορροής του Αώου καθώς και η φυσική ομορφιά και μοναδικότητά της περιοχής υποδηλώνουν ότι η ανάπτυξη βιώσιμων τουριστικών δραστηριοτήτων, σε συνδυασμό με την καλλιέργεια προϊόντων διατροφής υψηλής ποιότητας και την κτηνοτροφία μικρής κλίμακας, μπορούν να αποτελέσουν βασικούς μοχλούς οικονομικής ανάπτυξης.
- Αυτό το οικονομικό μοντέλο δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διατήρηση των περιβαλλοντικών πόρων για τις μελλοντικές γενιές, ενισχύοντας μία πιο ανθρωποκεντρική φιλοσοφία για το πώς θα πρέπει να αναπτυχθούν οι κοινωνίες και οι κοινότητες.
- Η απρογραμμάτιστη τουριστική ανάπτυξη, που οδηγεί στην άδικη κατανομή των οικονομικών της ωφελειών και στην επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος, πρέπει να αντικατασταθεί από στρατηγικά σχεδιασμένες πολιτικές εναλλακτικού τουρισμού, οι οποίες ενισχύουν την τοπική οικονομική ανάπτυξη, αξιοποιώντας τις ενδογενείς δυνάμεις κάθε περιοχής.
Κύρια αποτελέσματα συνθετικής μελέτης και προτάσεων προστασίας της περιοχής:
- Σπάνια τα χαρακτηριστικά του Αώου: Πολιτισμική Αξία, Φυσική Αξία, Αξία Γεωλογικής Κληρονομιάς, Υδρομορφολογική Αξία.
- Ευκαιρίες ανάπτυξης: Οικοτουρισμός που βασίζεται σε προστατευόμενη φυσική περιοχή και σε διασυνοριακό τουριστικό προορισμό.
- Πρόταση: επέκταση του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου με διαφορετικές ζώνες. Η ζωνοποίηση θα δίνει λύσεις για τις υπάρχουσες χρήσεις φυσικών πόρων.
2. Επί ελληνικού εδάφους, ο ποταμός Αώος «μετράει» 70 χλμ. Το μεγαλύτερο τμήμα του βρίσκεται εντός του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Το τμήμα του ποταμού όμως, μετά την Κόνιτσα, όπως και οι παραπόταμοί του, δεν υπάγονται σε κανένα καθεστώς προστασίας. Ο Αώος (Vjosa στα Αλβανικά) επί αλβανικού εδάφους εκτείνεται σε 200 χλμ. πριν εκβάλλει στην Αδριατική Θάλασσα.
