Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη*
Η Κωνσταντίνα Αρμενιάκου γεννήθηκε το 1973 στην Κέρκυρα. Από μικρή της άρεσε να διαβάζει βιβλία και να σκαρώνει ποιήματα και ιστορίες. Είναι πτυχιούχος του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων,του Τμήματος Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Τουλούζης στη Γαλλία και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου του Πανεπιστημίου της Σορβόννης στη Γλωσσολογία, με ειδίκευση στη Διδακτική των γαλλικών και των γλωσσών. Από του 2006 ασχολείται με τη λογοτεχνία για παιδιά και το εκπαιδευτικό βιβλίο καθώς και με τη μετάφραση παιδικών και εκπαιδευτικών βιβλίων από τη γαλλική στην ελληνική γλώσσα. Οι μαθητές της στο νηπιαγωγείο και τα παιδιά της, ο Στάθης και η Ερασμία, της χαρίζουν πολλή χαρά, ιδέες και έμπνευση. Επισκέπτεται συχνά σχολεία και βιβλιοθήκες για να ενισχύσει τις δράσεις φιλαναγνωσίας και συμμετέχει ως εισηγήτρια σε επιμορφωτικά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Ποια ήταν η αφορμή για ν’ ασχοληθείτε με την παιδική λογοτεχνία;
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΑΡΜΕΝΙΑΚΟΥ: Η αλήθεια είναι ότι ενώ έγραφα από πολύ μικρή δεν είχα ποτέ σκεφτεί να ασχοληθώ με την παιδική λογοτεχνία. Προέκυψε όταν ξεκίνησα να δουλεύω με παιδιά, να ανακαλύπτω όμορφα παιδικά βιβλία και να νιώθω την ανάγκη να πω κι εγώ με τη σειρά μου πράγματα στα παιδιά με αυτό τον τρόπο.
Μ.Γ.: Τι οφείλει να προσέχει ένας συγγραφέας που απευθύνεται σε παιδιά;
Κ.Α.: Να μιλάει στη γλώσσα τους, δηλαδή με απλότητα, με χιούμορ, με φαντασία χωρίς να τα κουράζει με επαναλήψεις και περιττές περιγραφές. Να γράφει σε μια όμορφη γλώσσα που δημιουργεί εικόνες και προάγει τη δημιουργική σκέψη. Να αγγίζει τα σοβαρά θέματα με ευαισθησία και με μια σύγχρονη ματιά.
Μ.Γ.: Στα παιδικά βιβλία που γράφετε, με τι είδους θέματα καταπιάνεστε;
Κ.Α.: Κοιτώντας τα βιβλία μου, θα έλεγα ότι ως τώρα έχω γράψει για θέματα από την καθημερινότητα των παιδιών, που είναι κυρίως η οικογένεια και το σχολείο. Η αυτοεκτίμηση και η διαχείριση των συναισθημάτων είναι θέματα επίσης που συναντάμε στα κείμενά μου σε πρώτο ή δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης.
Μ.Γ.: Πώς πρέπει να δομούνται οι ήρωες ενός παιδικού βιβλίου;
Κ.Α.: Οι ήρωες δεν δομούνται αλλά γεννιούνται, είναι πλάσματα που αναδύονται μέσα από τη φαντασία του συγγραφέα κι όχι κατασκευάσματα. Ο ήρωας των παιδικών βιβλίων, όπως και όλων των βιβλίων, για να πείσει τον αναγνώστη πρέπει πάνω απ’ όλα να είναι «αληθινός», δηλαδή οι συμπεριφορές του να έχουν μια συνοχή και μια συνέπεια. Για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, που δεν κατανοούν τις εναλλαγές στην ανθρώπινη συμπεριφορά, να είναι ξεκάθαρα καλός ή κακός.
Μ.Γ.: Πρόσφατα κυκλοφόρησε το παιδικό βιβλίο σας με τίτλο «Η δασκάλα μου όλα τα μπορεί». Τι αφορά η ιστορία που αφηγείστε;
Κ.Α.: Η ιστορία αυτή είναι η δεύτερη ιστορία μου που κυκλοφορεί στη σειρά ΖΗΤΩ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ. Πρόκειται για μια σειρά που αφηγείται τις διασκεδαστικές περιπέτειες των μαθητών του 1ου Νηπιαγωγείου Αστερούπολης. Στο βιβλίο αυτό η μικρή Σοφία περιγράφει τη δασκάλα της που καταφέρνει να κάνει τόσα πολλά στη διάρκεια της μέρας σαν να έχει μαγικές ιδιότητες!
Μ.Γ.: Τι αντιπροσωπεύει για τα μικρά παιδιά η δασκάλα τους;
Κ.Α.: Η δασκάλα είναι για τα μικρά παιδιά το πρόσωπο αναφοράς στο καινούριο περιβάλλον κοινωνικοποίησης που λέγεται σχολείο. Αντιπροσωπεύει την ασφάλεια (συναισθηματική), τη φροντίδα, την έμπνευση.
Μ.Γ.: Ποιο είναι το κύριο μήνυμα του βιβλίου και ποιες αξίες, κατανοητές από τα παιδιά, αναδεικνύονται στις σελίδες του;
Κ.Α.: Δεν ξέρω αν πρόκειται για μήνυμα, δεν ήθελα να πω κάτι συγκεκριμένο στα παιδιά, απλά να δείξω τι αντιπροσωπεύει η δασκάλα του νηπιαγωγείου για τους μαθητές της και να παρουσιάσω τους πολλαπλούς ρόλους της. Η ενσυναίσθηση, η αγάπη και η προσφορά είναι αξίες που αναδεικνύονται μέσα από την ιστορία.
Μ.Γ.: Μπορεί ένα βιβλίο να ενθαρρύνει ένα παιδί να πραγματοποιήσει τις επιθυμίες του;
Κ.Α.: Ένα βιβλίο μπορεί σίγουρα να ενθαρρύνει, να εμπνεύσει, να κινητοποιήσει. Πιστεύω στη δύναμη του βιβλίου αλλά όχι στην παντοδυναμία του. Τα συνθήματα δηλαδή του τύπου «Τα βιβλία μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο» θεωρώ ότι εκτός από ένα καλό μάρκετινγκ με άλλοθι την προώθηση της φιλαναγνωσίας, φορτώνουν με μια απίστευτα μεγάλη ευθύνη τους συγγραφείς και βάζουν αυτούς που δεν διαβάζουν σε μια απολογητική και ενοχική θέση.
Μ.Γ.: Συνήθως, τα παιδιά ταυτίζονται με τους ήρωες των βιβλίων. Ποια είναι τα πρότυπα που έχουν πραγματικά ανάγκη;
Κ.Α.: Πιστεύω ότι τα παιδιά άλλοτε ταυτίζονται με τους ήρωες των βιβλίων, άλλοτε εμπνέονται από αυτούς κι άλλοτε απλά διασκεδάζουν μαζί τους. Τα πρότυπα που έχουν ανάγκη δεν βρίσκονται μέσα στα βιβλία, αλλά στην πραγματική ζωή. Κι όσο κοινότοπο κι αν ακούγεται, τα πιο ισχυρά πρότυπα είναι αυτά στην οικογένεια.
Μ.Γ.: Τα παιδικά βιβλία πρέπει να είναι διδακτικά ή απλώς ευχάριστα;
Κ.Α.: Για ποιο λόγο να είναι κάτι από τα δυο; Ακούγεται λίγο μαύρο-άσπρο. Έχει χυθεί πολύ μελάνι για τον διδακτισμό, κι έχει χρησιμοποιηθεί για να διαχωρίσει τα βιβλία σε καλής και κακής ποιότητας. Είναι μια μεγάλη συζήτηση.
Η ανάγνωση είναι και πρέπει να παραμείνει μια ευχαρίστηση. Από την άλλη, όλα τα βιβλία έχουν κάτι να πουν ή να μας μάθουν, μας επικοινωνούν μια σκέψη, μια αξία, μια στάση, μια πληροφορία. Πολλά βιβλία «εργαλειοποιούνται», δηλαδή γίνονται εργαλεία στα χέρια γονιών και εκπαιδευτικών προκειμένου να προσεγγίσουν ένα θέμα με τα παιδιά, κάτι που δεν είναι κακό. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι διδακτικά και παύουν να είναι ευχάριστα. Προσωπικά, πιστεύω ότι δεν υπάρχουν διαχωριστικά και το στοίχημα στην παιδική λογοτεχνία είναι ο τρόπος που επιλέγεις να πεις κάποια πράγματα, ο τρόπος που θα γράψεις. Το μόνο «πρέπει» λοιπόν που έχει αξία είναι ότι τα παιδικά βιβλία πρέπει να είναι καλογραμμένα.
Μ.Γ.: Πόσο απαραίτητα είναι τα βιβλία στην παιδική ηλικία;
Κ.Α.: Απαραίτητα δεν είναι. Απαραίτητο στην παιδική ηλικία είναι το φαγητό, η στέγη, η ασφάλεια, η αγάπη, η φροντίδα, η υγιεινή. Χωρίς όλα αυτά ένα παιδί δεν μπορεί να μεγαλώσει καλά. Μπορεί όμως να μεγαλώσει καλά και χωρίς βιβλία. Υπάρχουν παιδιά που δεν διαβάζουν αλλά ζουν κοντά στη φύση ή ταξιδεύουν πολύ, ή ασχολούνται με τη μουσική, τη ζωγραφική ή απλά παίζουν πάρα πολύ με τους γονείς τους και τους φίλους τους. Τα βιβλία λοιπόν δεν είναι απαραίτητα αλλά είναι σημαντικά για πάρα πολλούς λόγους: καλλιεργούν τη φαντασία, τη δημιουργική έκφραση, την ευαισθησία, την εκφραστική ικανότητα, βοηθούν το παιδί να αφουγκραστεί τον εαυτό του, να οικειοποιηθεί το περιβάλλον του, να δομήσει την προσωπικότητά του και τόσα άλλα.
Μ.Γ.: Η εικονογράφηση είναι σημαντική για τις μικρές ηλικίες;
Κ.Α.: Ζούμε στην εποχή της εικόνας, ναι, είναι σημαντική και συχνά είναι το κριτήριο για την επιλογή ενός βιβλίου.
Μ.Γ.: Από ποια ηλικία οφείλουν οι γονείς να ωθήσουν τα παιδιά προς την ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων και με ποιον τρόπο;
Κ.Α.: Η αναγνωστική συμπεριφορά καλλιεργείται στις μικρές ηλικίες και η συνήθεια να διαβάζουμε βιβλία αναπτύσσεται στα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Υπάρχουν βιβλία υφασμάτινα ή καρτονέ (με χοντρές σελίδες) για πολύ μικρά παιδιά, μικρότερα του ενός έτους. Οι γονείς μπορούν να εντάξουν το διάβασμα σε μια ρουτίνα, όπως αυτή του ύπνου ή να δημιουργήσουν μια γωνιά χαλάρωσης για το παιδί, με μαξιλάρια, μαλακά παιχνίδια και βιβλία, όπου θα πηγαίνει κάθε φορά που θα νιώθει την ανάγκη να χαλαρώσει ή να αποφορτιστεί από την ένταση.
Μ.Γ.: Στη σημερινή εποχή, τα περισσότερα παιδιά, από πολύ μικρή ηλικία, είναι κολλημένα στο διαδίκτυο. Ποια είναι η άποψή σας για τις σχέσεις των παιδιών με το περιβάλλον τους; Χαλαρώνουν οι σχέσεις τους με τους γονείς, τους φίλους κλπ.;
Κ.Α.: Τα παιδιά θα ζήσουν στην εποχή τους και η επαφή με την τεχνολογία είναι αναπόφευκτη και δεδομένη. Το στοίχημα εδώ που πρέπει να κερδίσουμε είναι να υπάρχει χρονικό όριο, επίβλεψη και εναλλακτικές δραστηριότητες, με προτεραιότητα τις δραστηριότητες σε εξωτερικό χώρο (παιδική χαρά, περίπατοι, βόλτα στη φύση, συναντήσεις με φίλους, κλπ.). Αν η επαφή των μικρών παιδιών με την τεχνολογία οδηγεί στην απομόνωσή τους, τότε σημαίνει ότι έχει γίνει ένα τεράστιο λάθος. Δεν πρέπει η τεχνολογία να λειτουργεί ως baby sitter.
Το παιδικό βιβλίο «Η δασκάλα μου όλα τα μπορεί» της Κωνσταντίνας Αρμενιάκου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας.
*Μαίρη Γκαζιάνη
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε στον τραπεζικό χώρο. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.
Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style από Ιούλιο 2017 έως Μάρτιο 2018 οπότε αποχώρησε οικειοθελώς.
Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά κι έχει συμμετάσχει σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.
Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής» από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015. Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τον Νοέμβριο του 2019 κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα «Ζάχαρη άχνη» από τις εκδόσεις Ωκεανός. Τον Ιούνιο 2021 κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ από τις εκδόσεις Ωκεανός.
