Πολιτισμός και Μουσική Παιδεία.
Άμεσα συνδεδεμένα αυτά τα δυο. Από αρχαιοτάτους χρόνους, η μουσική κατείχε σημαντική θέση στην εκπαίδευση, στην καθημερινότητα και στον πολιτισμό της Ελλάδας.
Η παιδεία γενικά, είναι στην βάση της πυραμίδας του πολιτισμού. Η μουσική παιδεία, θεωρώ ότι προσφέρει μια επιπλέον ποιότητα.
Η μουσική ενώνει τους λαούς και τους πολιτισμούς;
Αδιαμφισβήτητα! Η μουσική, είναι και από μόνη της μια γλώσσα επικοινωνίας.
Άνθρωποι από όλο τον κόσμο μπορούν να συνδεθούν και να επικοινωνήσουν μέσω της μουσικής… άνθρωποι που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, που προέρχονται από διαφορετικές κουλτούρες, και με διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές εμπειρίες.
Λειτουργεί λοιπόν σαν μια γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ των λαών και των πολιτισμών.
Ποιον μουσικό θαυμάζετε και γιατί;
Δεν θα ήθελα να ξεχωρίσω κάποιον… όχι μόνο επειδή δεν είναι μόνο ένας, αλλά γιατί κάτω από τον τίτλο «μουσικός» μπορεί να είναι ένας συνθέτης, ένας εκτελεστής ή ένας δάσκαλος μουσικής, και για την κάθε κατηγορία υπάρχουν αξιόλογοι μουσικοί, για τους οποίους τρέφω μια ιδιαίτερη εκτίμηση.
Το σίγουρο όμως είναι ότι ξεχωρίζω μουσικούς όπου μέσα από την τέχνη τους συναντιόμαστε και μου μιλάνε στην ψυχή.
Η μουσική είναι μία, οι μουσικοί πολλοί. Πως θα περιγράφατε αυτή την πρόταση;
Πολύ γενικευμένα, ναι, θα μπορούσα να πω πως η μουσική είναι μια. Είναι ο ήχος, ο ρυθμός και γενικά όλα τα μουσικά στοιχεία που συναντάμε μέσα σε αυτήν την τέχνη.
Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι με το πέρασμα των αιώνων, συναντάμε πάρα πολλά είδη μουσικής, με τα δικά τους χαρακτηριστικά, ανάλογα με την εποχή, τα όργανα, την κουλτούρα και τον πολιτισμό της χώρας από όπου προέρχονται. Άρα, η μουσική διαφοροποιείται.
Όσο για το δεύτερο σκέλος της πρότασης, σαφώς και οι μουσικοί είναι πολλοί. Και ευτυχώς που είναι πολλοί, γιατί η μουσική είναι ζωή, είναι συναίσθημα, είναι κίνηση, είναι πολλά! Και είναι σημαντικό να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που προσφέρουν ο καθένας με τον τρόπο του όλα αυτά στον κόσμο.
Γιατί χρειάζεται η μουσική παιδεία; Είναι πολυτέλεια ή ανάγκη;
Για να υφίσταται η μουσική παιδεία σημαίνει ότι έχει προϋπάρξει η μουσική εκμάθηση. Αυτή λοιπόν η μουσική μάθηση, ωφελεί ποικιλοτρόπως το παιδί συναισθηματικά, πνευματικά, κοινωνικά και κινητικά!
Ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας, όπως και πολλοί αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι και δάσκαλοι, συμπεριλάβανε την μουσική μέσα στον βασικό κορμό της εκπαίδευσης, υποστηρίζοντας ότι επιδρά θετικά στην ψυχή και ωφελεί στη διάπλαση του ήθους και του χαρακτήρα, ενώ παράλληλα οδηγεί στην αρετή.
Αυτή η άποψη εξαπλώθηκε σε πολλές χώρες και συνέχισε να υφίσταται στο πέρασμα των αιώνων μέχρι και σήμερα.
Η άποψη μου λοιπόν είναι ότι είναι μεγάλο πλήγμα για την κοινωνία μας να απουσιάζει η μουσική παιδεία. Η μουσική εκπαίδευση για εμένα είναι ανάγκη, και όχι πολυτέλεια όπως έχει καταλήξει να είναι (για διάφορους λόγους) στις μέρες μας στην πλειοψηφία των Ελληνικών οικογενειών.
Δυστυχώς τα παιδιά αφήνονται εκτεθειμένα σε πολύ άσχημα και ανούσια μουσικά ερεθίσματα, τα οποία δεν τους προσφέρουν ουσιαστικά τίποτα και δεν τους δημιουργείται η ανάγκη να εξελιχθούν στον τομέα της μουσικής, όπως γινόταν 30-40 χρόνια πριν.
Πώς μπορεί ένας γονιός να ανακαλύψει το ταλέντο του παιδιού του στη μουσική;
Το ταλέντο ή την κλίση στη μουσική;
Πιστεύω πως αν ένας γονιός δεν είναι του χώρου, δηλαδή μουσικός και ο ίδιος του, αυτό που μπορεί να διακρίνει γνωρίζοντας το παιδί του, είναι η κλίση (το ενδιαφέρον) που μπορεί να παρουσιάσει για την μουσική ή η ταχύτητα και η ποιότητα εκμάθησης της μουσικής.
Το ταλέντο καλύτερα να το αφήνουμε να το διακρίνουν οι ειδικοί, γιατί όταν μιλάμε για ταλέντο, αναφερόμαστε σε ένα παιδί το οποίο από πολύ μικρή ηλικία ξεπερνά κατά πολύ τις επιδόσεις των παιδιών της ηλικίας του στον ίδιο τομέα, και αυτό είναι κάτι που αξιολογείται από τους ανθρώπους του χώρου και όχι από τους γονείς. Ο ρόλος του γονιού είναι να δίνει ευκαιρίες, εμπειρίες και να ενθαρρύνει το παιδί.
Τα τελευταία χρόνια οι γονείς έχουν την τάση να βομβαρδίζουν τα παιδιά τους με πληροφορίες, με εκπαιδευτικό υλικό και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες από πολύ νωρίς πράγμα που είναι εξαιρετικά σημαντικό αν λάβουμε υπ’ οψη μας τα «παράθυρα ευκαιρίας» του παιδικού εγκέφαλου, με αποτέλεσμα, τα παιδιά να μαθαίνουν από νωρίς και να δίνουν την εντύπωση ότι είναι ταλαντούχα.
Στην πραγματικότητα όμως, συναντάμε παιδιά τα οποία έχουν, απλά, πολλές γνώσεις και ικανότητες για την ηλικία τους και όχι αυτό που λέμε ταλέντο.
‘Όλα αυτά τα χρόνια ως εκπαιδευτικός έχω συναντήσει πολλές περιπτώσεις γονιών που μπερδεύουν το ταλέντο με την κλίση, και θεωρούν πως το παιδί τους είναι ταλαντούχο ενώ στην πραγματικότητα έχει μεράκι (κλίση) στην μουσική.
Δυστυχώς όμως έχω παρατηρήσει και το αντίθετο, δηλαδή να μην μπορούν ή να μην θέλουν να διακρίνουν το ταλέντο σε ένα παιδί, γεγονός που με στεναχωρεί ιδιαίτερα.
Επίσης, λόγω της δεύτερης ιδιότητας μου ως μουσικοθεραπεύτρια, θα ήθελα να συμπληρώσω ότι συναντάμε παιδιά τα οποία για ένα χρονικό διάστημα συμμετέχουν σε μια δραστηριότητα μουσικής εκμάθησης, και παρ όλο που εξελίσσονται μουσικά αντιδρούν και εγκαταλείπουν. Ένας πιθανός λόγος που ενδεχομένως να συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι και η διάσπαση προσοχής όπου δεν επιτρέπει στο παιδί να ασχοληθεί και να επενδύσει χρονικά ή συναισθηματικά σε κάτι.
Τι είναι η μουσικοθεραπεία? Ποιά η διαφορά της από τη μουσική εκπαίδευση?
Η Μουσικοθεραπεία είναι ένα ερευνητικά τεκμηριωμένο επάγγελμα υγείας, στο οποίο η μουσική και οι ήχοι χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο μιας θεραπευτικής σχέσης για την επίτευξη θεραπευτικών στόχων που σχετίζονται με τις συναισθηματικές, ψυχικές, γνωστικές και κοινωνικές ανάγκες του ατόμου ή της ομάδας.
Εφαρμόζεται από εξειδικευμένο μουσικοθεραπευτή (με άριστες γνώσεις μουσικής και ψυχοπαθολογίας), με σπουδές σε αναγνωρισμένο πανεπιστημιακό πρόγραμμα ειδίκευσης στη Μουσικοθεραπεία, έτσι ώστε να στηρίζει τη θεραπευτική διαδικασία με ευαισθησία και ευελιξία. Στην Ελλάδα, το μόνο κρατικά εγκεκριμένο και αναγνωρισμένο πρόγραμμα σπουδών υπάρχει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Οι διαφορές της μουσικής εκπαίδευσης με την μουσικοθεραπεία είναι αρκετές, αλλά το σημαντικό είναι ότι στην μουσικοθεραπεία δεν προσπαθούμε να εκπαιδεύσουμε μουσικά τον συμμετέχοντα, αλλά δημιουργούμε ένα πλαίσιο ασφάλειας μέσα στο οποίο ενθαρρύνεται και δίνεται χώρος για επικοινωνία, έκφραση και δημιουργία, όταν η λεκτική επικοινωνία, η νοητική ή η κινητική κατάσταση είναι περιορισμένη ή απουσιάζει. Με μέσο τα μουσικά ερεθίσματα που δημιουργούνται σε κάθε συνεδρία, βοηθάμε, εξατομικευμένα, στην βελτίωση της ποιότητας ζωής του συμμετέχοντα.
Διδάσκεται σήμερα η Μουσική παράδοση μέσα από την εκπαίδευση;
Στα γενικά σχολεία, παρ όλο που υπάρχει ένα διδακτικό πρόγραμμα και βιβλία μουσικής, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές ακολουθούν το δικό τους πλάνο.
Δουλεύουν βέβαια τις ορχήστρες και τις χορωδίες για να καλύψουν και να πλαισιώσουν μουσικά τις γιορτές μέσα στο σχολικό έτος και μέσα από αυτές τις δραστηριότητες τα παιδιά έρχονται σε επαφή με την μουσική παράδοση της χώρας μας.
Υπάρχουν και τα μουσικά σχολεία βέβαια, στα οποία τα παιδιά έχουν την δυνατότητα να διαλέξουν αν θέλουν να ασχοληθούν με την παραδοσιακή ή την ευρωπαϊκή μουσική και εκεί πέρα γίνεται πιο οργανωμένη και λεπτομερής δουλειά.
Όλοι διδάσκονται την βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική, και όσοι επιλέγουν την παραδοσιακή μουσική μέσα από το περιεχόμενό της μαθαίνουν τα είδη που αναδεικνύουν την ελληνική μουσική παράδοση.
Λόγω της κουλτούρας μας, τα παιδία από την εμβρυική και μετά βρεφική ηλικία έρχονται σε επαφή και με την παραδοσιακή μας μουσική μέσα από τα νανουρίσματα της μάνας. Θεωρώ λοιπόν ότι η μουσική εκπαίδευση στην Ελλάδα θα ωφεληθεί ιδιαίτερα και θα προσφέρει κοινωνικά στην χώρα, αν χρησιμοποιήσει δημιουργικά και διδάξει την παραδοσιακή μας μουσική στα παιδιά.
Υπάρχουν Έλληνες αξιόλογοι μουσικοί, με μουσική κατάρτιση και γνώσεις;
Φυσικά και υπάρχουν! Απαντώντας θετικά, δεν αναφέρομαι μόνο σε διακεκριμένους Έλληνες μουσικούς του χώρου, αλλά κυρίως στα νέα βλαστάρια όπου χωρίς πολύ υποστήριξη και προώθηση πέραν των οικογενειών τους και των φίλων τους, μπορούν και στέκουν ικανά και αξιοπρεπή δίπλα σε επαγγελματίες μουσικούς, σε μια σκηνή ή σε μια παρέα, και μέσα από το παίξιμό τους μεταφέρουν όλα όσα ανέφερα προηγουμένως ότι προσφέρει η μουσική.
Ποια είναι τα μελλοντικά μουσικά σας σχέδια;
Τα μελλοντικά μου μουσικά σχέδια αφορούν κυρίως το κομμάτι της μουσικοθεραπείας και όχι τόσο της μουσικής εκπαίδευσης, αν και για την εκπαίδευση υπάρχουν σκέψεις για την δημιουργία ενός ακόμα εκπαιδευτικού βιβλίου.
Στο κομμάτι της μουσικοθεραπείας έχω διεξάγει με το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και την υπεύθυνη του προγράμματος μουσικοθεραπείας Λήδα Στάμου μια έρευνα ευρωπαϊκών προδιαγραφών και προτύπων, που αφορά τα ωφέλη της μουσικής σε Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών σε δημόσια ΜΕΝΝ της Ελλάδας, η οποία έχει εγκριθεί για δημοσίευση στο διακεκριμένο επιστημονικό περιοδικό της Αμερικής «Music and Medicine».
Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας εκτός από ότι συνάδουν με τα ευρήματα της διεθνούς βιβλιογραφίας μας δείχνουν ότι μπορεί κάλλιστα και στην Ελλάδα να ενταχθεί η μουσικοθεραπεία σε νοσοκομειακό περιβάλλον εντατικής και να ωφελήσει τα βρέφη τόσο σε βιο-φυσιολογικό επίπεδο, όσο και στο να ενδυναμώσει ο συναισθηματικός δεσμός μεταξύ μητέρας – βρέφους κατά την δύσκολη περίοδο της νοσηλείας του.
Είναι αποδεδειγμένο πως η μουσικοθεραπεία μπορεί και είναι αναγκαίο να ενταχθεί ως μια συμπληρωματική θεραπεία στην περιγεννετική φροντίδα με επίκεντρο την οικογένεια του νοσηλευόμενου νεογνού και της οικογένειας του σε ΜΕΝΝ όπως συμβαίνει ήδη στο εξωτερικό, και ο επόμενος μου στόχος είναι να προωθηθεί και να «ανοίξει» αυτό και στην χώρα μας.
Βιογραφικό σημείωμα
Η Φαίυ Ευαγγέλου Γεννήθηκε στην Καβάλα και απόκτησε τις πρώτες της γνώσεις στη μουσική στο Δημοτικό Ωδείο Καβάλας υπό την Καλλιτεχνική διεύθυνση του Γιάννη Μάντακα. Συνέχισε τις σπουδές της σε πανεπιστημιακό επίπεδο σε πανεπιστήμια της Μεγάλης Βρετανίας από τα οποία αποκόμισε ένα προπτυχιακό τίτλο Bachelor in Music και δύο μεταπτυχιακούς Master in Music και Master in Music Performance Studies, ένας εκ των οποίων ήταν με υποτροφία του πανεπιστημίου.
Τον τρίτο κατά σειρά μεταπτυχιακό τίτλο Master in Music Therapy τον απέκτησε στην Ελλάδα από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και πήρε την εξειδίκευση μουσικοθεραπεία σε Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών ολοκληρώνοντας το επίπεδο ΙΙ του First Sounds: RBL Therapy Training στο Karl Landsteiner University Hospital, St. Polten στην Αυστρία.
Το ερευνητικό της έργο στη Μουσικοθεραπεία εστιάζει στη χρήση της μουσικής στα νοσηλευόμενα βρέφη στις Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών και έχει δημοσιευτεί στην Αμερική στο επιστημονικό περιοδικό «Music and Medicine». Άρθρα και συνεντεύξεις της έχουν επίσης δημοσιευτεί στο διαδίκτυο και σε επιστημονικές σελίδες.
Από το 2005 ζει και εργάζεται στην Θεσσαλονίκη σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Έχει συμμετάσχει σαν ομιλήτρια σε συνέδρια και ημερίδες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με ομιλίες που αφορούν θέματα μουσικολογίας και μουσικοθεραπείας.
Το συγγραφικό της έργο συμπεριλαμβάνει τρία μουσικά βιβλία για σπουδαστές ΙΕΚ. Είναι επίσης συνεργάτης και εγκεκριμένη εκπαιδευτικός του ABRSAM (Associated Board of the Royal Schools of Music) της Μεγάλης Βρετανίας στην Βόρειο Ελλάδα. Είναι μέλος της Ελληνικής Ένωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση (ΕΕΜΕ), του Ελληνικού Συλλόγου Πτυχιούχων Επαγγελματιών Μουσικοθεραπευτών (ΕΠΕΜ), του ηλιτόμηνον (επιστημονική εταιρία φροντίδας πρόωρων νεογνών) και του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για την φροντίδα νεογνών (EFCNI).
