Πόσο επηρεάζει ψυχικά το παιδί, η απασχόλησή του με τη νέα τεχνολογία (κινητά, υπολογιστές), σε σχέση με την καθημερινότητά του;
Η απασχόληση των παιδιών με τις νέες τεχνολογίες επηρεάζει αναπόφευκτα τον τρόπο που μεγαλώνουν και διαπλάθονται τα παιδιά σήμερα. Γι’αυτό τον λόγο το σημερινό παιδί θα διαφέρει σε πολλά σημεία μελλοντικά -στην ενήλικη δηλαδή ζωή του -από τον σημερινό ενήλικα. Ωστόσο η ψυχική επιρροή που έχουν αυτά τα μέσα στο παιδί καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο χρήσης τους.
Γνωρίζουμε καλά πλέον πως η τεχνολογία δεν είναι από μόνη της καλή ή κακή.
Ο τρόπος που χρησιμοποιείται μπορεί να είναι από εποικοδομητικός έως και καταστροφικός για την γνωστική, συναισθηματική και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού.
Το κομβικό σημείο είναι η χρήση που γίνεται από το παιδί. Οι γονείς χρειάζεται να γνωρίζουν πως είναι κρίσιμη η ηλικία που θα αφήσουν το παιδί τους να εκτεθεί στις οθόνες. Ιδιαίτερα κατά τη βρεφική και την νηπιακή ηλικία είναι θεμελιώδης ανάγκη του παιδιού για ένα ήρεμο και ευχάριστο περιβάλλον μέσα στο οποίο θα νιώσει ασφάλεια, ώστε να συγκροτηθεί ψυχικά και να μπορέσει να αναπτυχθεί. Είναι η περίοδος που θα αναπτύξει συναισθηματικούς δεσμούς με τους γονείς του, μέσα από τους οποίους θα αντλήσει τα αποθέματα για τις μετέπειτα διαπροσωπικές του σχέσεις.
Κατά τη γνώμη μου σε αυτές τις ηλικίες δεν χωρούν οι οθόνες των τεχνολογικών μέσων στη ζωή του παιδιού.
Αναμφίβολα ο γονιός θα ασχοληθεί με την οθόνη του κινητού ή του υπολογιστή, εφόσον αυτές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του σύγχρονου τρόπου ζωής, αλλά καλό θα ήταν στις πολύ μικρές ηλικίες οι γονείς να προστατεύσουν τα παιδιά από τη χρήση τους.
Σε μεγαλύτερες ηλικίες, οι γονείς χρειάζεται να μεριμνήσουν για το χρόνο έκθεσης του παιδιού στις οθόνες του υπολογιστή και των βιντεοπαιχνιδιών. Χρειάζεται επίσης να γνωρίζουν το περιεχόμενο των ψηφιακών μέσων με τα οποία ασχολείται το παιδί τους και να καταφέρνουν να διατηρήσουν μια διακριτική αλλά σοβαρή και ουσιαστική εποπτεία. Ακόμη είναι θεμελιώδες οι γονείς να καταφέρουν να διατηρήσουν την επαφή με το παιδί. Οι σχέσεις δεν μπορούν να αντικατασταθούν σε καμία περίπτωση από τα μέσα τεχνολογίας.
Η καθημερινότητα του παιδιού μπορεί να δομηθεί μέσα από τη συνεργασία του παιδιού με τον γονέα με ένα τρόπο που δίνει χώρο στα ψηφιακά μέσα, αλλά δεν τους επιτρέπει να κυριαρχήσουν στη ζωή του παιδιού. Και επίσης με ένα τρόπο που τους επιτρέπει να αξιοποιήσουν τις πιο θετικές πλευρές των ψηφιακών μέσων. Πράγματι χάρη στην τεχνολογία τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν δεξιότητες και γρήγορη πρόσβαση στη γνώση με έναν τρόπο ραγδαίο και πολύ ενδιαφέρον.
Μιλώντας για τη νέα τεχνολογία και τα παιδιά δεν θα άφηνα απέξω τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, facebook, instagram, youtube κ.α. Διαπιστώνω καθημερινά μέσα από τη δουλειά μου ότι τα παραπάνω είναι έντονα παρόντα στη ζωή των εφήβων μας. Πρόκειται για μία άλλη μορφή επικοινωνίας, η χρήση της οποίας δίνει πολλές δυνατότητες και εργαλεία για ενημέρωση και κοινωνικοποίηση αλλά και πάλι χρειάζονται όρια σε αυτή. Οι γονείς των εφήβων μας χρειάζεται να έχουν συζητήσει μαζί τους για τους κινδύνους του διαδικτύου, κυρίως για τον κίνδυνο να πέσουν θύματα αποπλάνησης από επιτήδειους αλλά και για τον διαδικτυακό εκφοβισμό. Χρειάζεται επίσης να βοηθήσουμε τους εφήβους να αναπτύξουν κριτική ικανότητα σε όποια πληροφορία έχουν πρόσβαση. Και να γνωρίζουν πως ότι ανεβαίνει στο διαδίκτυο είναι δημόσιο και δεν μπορεί κανείς πλέον να διατηρήσει τον έλεγχο επί αυτού και του πως θα χρησιμοποιηθεί.
Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνούμε τα βασικά συστατικά μιας γεμάτης και ισορροπημένης ψυχικής ζωής: διαπροσωπικές σχέσεις με φροντίδα και υποστήριξη, ποιοτική επικοινωνία, επαφή με το παιχνίδι και τον πολιτισμό. Τα παραπάνω ισχύουν τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες.
Πολιτισμός και Παιδί. Ψυχική “διέξοδος” του παιδιού η ενασχόλησή του με την τέχνη;
Η ψυχική διέξοδος του παιδιού είναι το παιχνίδι. Το παιχνίδι είναι στη φύση του παιδιού και αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο για την ανάπτυξη του. Από πολύ μικρή ηλικία έως και την εφηβεία το παιδί επεξεργάζεται και μεταβολίζει μέσω διαφόρων μορφών παιχνιδιού τα διακυβεύματα της κάθε αναπτυξιακής του φάσης, τις απώλειες που βιώνει και γενικότερα όσα το απασχολούν.
Σύμφωνα με τον Βρετανό ψυχαναλυτή και παιδίατρο D.W. Winnicott η πολιτιστική εμπειρία αρχίζει με την δημιουργική ζωή, η οποία πρωτοεκδηλώνεται στο παιχνίδι.
Με αυτή την έννοια υπάρχει μία συνέχεια ανάμεσα στο παιδικό παιχνίδι και στον πολιτισμό και τις τέχνες. Στα παιδιά θα πρέπει να δίνουμε τη δυνατότητα να μπορούν να παίζουν ελεύθερα και να παραμένουν δημιουργικά. Αν ένα παιδί τα καταφέρνει καλά σε αυτό, τότε μάλλον βρίσκει ψυχικές διεξόδους και έχει την ικανότητα να παραμένει ψυχικά ζωντανό και υγιές. Πιστεύω ότι είναι καλό να προσπαθούμε να μυήσουμε τα παιδιά στην τέχνη, καλλιεργώντας την ψυχή και το πνεύμα του. Ωστόσο το σημαντικό είναι ένα παιδί να παραμένει δημιουργικό, η μορφή που θα πάρει αυτή η δημιουργικότητα εξαρτάται από τα ταλέντα, τις δεξιότητες και τις επιθυμίες του ίδιου του παιδιού. Έτσι λοιπόν η ενασχόληση του παιδιού με τις καλλιτεχνικές και τις δημιουργικές δομημένες δραστηριότητες είναι πάρα πολύ θετική αλλά δεν μπορεί να είναι υποχρεωτική. Από την άλλη χρειάζεται πράγματι να μεριμνήσουμε ώστε ένα παιδί να είναι ικανό και να βιώνει συνθήκες που θα το διευκολύνουν να παίζει ελεύθερα και με ασφάλεια.
Η καλλιέργεια του πνεύματος μέσω της τέχνης, θα βοηθήσει ψυχικά ένα παιδί να αντιμετωπίσει μορφές βίας bullying στο σχολείο, στην κοινωνία, ή ακόμη και στο σπίτι;
Όπως σας εξήγησα στην προηγούμενη ερώτηση, η ικανότητα ενός παιδιού να παίζει και να είναι δημιουργικό μπορεί να αποτελέσει δείκτη ψυχικής υγείας και ανθεκτικότητας. Σίγουρα η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να μας θωρακίσει καλύτερα απέναντι στις αντιξοότητες της ζωής. Ωστόσο θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν αναφερόμαστε σε κάθε μορφή βίας και εκφοβισμού.
Είναι μύθος ότι η βία οφείλεται στα ατομικά χαρακτηριστικά του θύματος. Η ευθύνη ποτέ δεν τοποθετείται σε αυτόν που υφίσταται τη βία, αλλά σε αυτόν που την ασκεί καθώς και στο περιβάλλον που την ανέχεται ή και την συντηρεί.
Αυτός είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε οποιοδήποτε περιστατικό βίας. Κάθε παρέμβασή μας πρέπει να μεριμνά πρωτίστως για την προστασία και την ασφάλεια των θυμάτων και στη συνέχεια, κυρίως όσο αφορά στον σχολικό εκφοβισμό, στην αλλαγή των συνθηκών που εκκολάπτουν τα φαινόμενα βίας.
Νους υγιής εν σώματι υγιεί;
Καταρχήν η υγεία και η πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα και φυσικά θεμελιώδη αρχή των δικαιωμάτων του παιδιού.
Και η κίνηση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα παιδιά. Μέσα από την κίνηση θα ξεδιπλώσουν τις σωματικές και κινητικές τους δεξιότητες και θα αναπτυχθούν. Μέσα από την κίνηση θα συνδέσουν την ψυχική με τη σωματική τους δραστηριότητα και θα συγκροτήσουν τον δικό τους τρόπο να υπάρχουν και να “κινούνται μέσα στον χώρο”.
Και πάλι θα αναφερθώ στην ευεργετική επίδραση που έχει το παιχνίδι στην ανάπτυξη του παιδιού. Το παιχνίδι δεν είναι για τα παιδιά όπως ίσως για τους ενήλικες κάτι πιο πολύ συμβολικό. Το παιχνίδι για τα παιδιά είναι πράξη και δράση. Είναι κίνηση και ελευθερία. Ότι απασχολεί το κάθε παιδί θα το μετασχηματίσει σε πράξη μέσα από το παιχνίδι.
Γι’ αυτό τα παιδιά θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα και τον χώρο να παίξουν και να κινηθούν ελεύθερα.
Στην εποχή μας παρατηρείται ωστόσο μία υπερεπένδυση στις σωματικές δραστηριότητες, στην άθληση, την διατροφή και την εξωτερική μας εμφάνιση. Θα πρότεινα να μην περάσουμε στα παιδιά τα άγχη που μπορεί να έχουμε ως ενήλικες και ως κοινωνία με ναρκισσιστικά σε μεγάλο βαθμό χαρακτηριστικά.
Αντιθέτως, θα πρέπει να μεριμνήσουμε ώστε τα παιδιά να αγαπήσουν και να αποδεχθούν το σώμα και τον εαυτό τους.
Στην κοινωνική κρίση που βιώνουμε σήμερα τι θα προτείνατε στους γονείς ως προς τα παιδιά τους;
Η αλήθεια είναι πως προτιμώ να ακούω τους γονείς και προσπαθώ να τους βοηθώ να ακούσουν και οι ίδιοι τους εαυτούς τους, τις ανάγκες και τις επιθυμίες τις δικές τους και των παιδιών τους. Δεν πιστεύω στις έτοιμες συνταγές, ούτε νομίζω πως οι ίδιες απαντήσεις ταιριάζουν σε όλους.
Έχετε όμως δίκιο, βιώνουμε μία κοινωνική κρίση και κυρίως οι γονείς περνούν μία κρίση στη γονεϊκή τους ταυτότητα. Από τη μία χρειάζεται να φέρουν εις πέρας ένα πλήθος ρόλων στην καθημερινότητά τους. Από την άλλη βομβαρδίζονται διαρκώς από πληροφορίες που αφορούν στον ρόλο που έχουν ως γονείς, αλλά και σε μοντέλα διαπαιδαγώγησης που τους προτείνεται να ακολουθήσουν.
Αν λοιπόν θα συνιστούσα κάτι στους γονείς είναι να στραφούν μέσα τους, να ακούσουν τα συναισθήματά τους, τους φόβους και τις αγωνίες τους σε σχέση με την ανατροφή των παιδιών τους.
Αυτό είναι το πρώτο βήμα που θα τους βοηθήσει να ξεφύγουν από μία κρίση ταυτότητας στον ρόλο τους ως γονείς, ώστε σταδιακά να χαράξουν τη δική τους πορεία, η οποία θα μπορεί να είναι επωφελής για τους ίδιους και για το μεγάλωμα των παιδιών τους αμφότερα.
Αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε φέτος στις ομάδες γονέων που διοργανώνουμε. Από τις αρχές Νοεμβρίου. Θα αναζητήσουμε μία προσωπική για τον κάθε γονιό στάση απέναντι σε θέματα και συμπεριφορές που τους προβληματίζουν. Ακόμη θα προχωρήσουμε στην διερεύνηση της γονεϊκής του ταυτότητας, ώστε ο καθένας να μπορέσει να έρθει σε επαφή με τα αισθήματα και τα βιώματα που έχει γύρω από την φροντίδα.
Με άλλα λόγια στόχος μας στον κύκλο των συναντήσεών θα είναι ο κάθε γονιός να καταφέρει να σκιαγραφήσει τη δική του διαδρομή, η οποία ξεκινά από το παρελθόν, εκτείνεται στο παρόν και τον συνδέει με το παιδί του σε μία κοινή πορεία ως το μακρύτερο μέλλον.
Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι: θα αξιοποιήσουμε τη δυναμική και τη σοφία της ομάδας, θα χρησιμοποιήσουμε τη βιωματική μάθηση μέσα από δομημένες ασκήσεις, θα στηριχθούμε στα επιστημονικά δεδομένα και τις γνώσεις της αναπτυξιακής ψυχολογίας
Ενδεικτικά οι θεματικές που θα προσεγγίσουμε είναι οι εξής:
Η επικοινωνία μέσα στην οικογένεια. Οριοθέτηση.
Το παιδί και το παιχνίδι.
Συναισθηματική και σεξουαλική αγωγή.
Επιθετικότητα, σχολικός εκφοβισμός/ bullying.
Επίλυση συγκρούσεων.
Και κάτι τελευταίο, είναι σημαντικό οι γονείς να φροντίζουν και τους ίδιους, ώστε να βρίσκουν τα αποθέματα να ανταπεξέρχονται με τρόπο εποικοδομητικό στην ανατροφή των παιδιών τους. Θα πρότεινα στο ζευγάρι να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να μπορεί να στρέφεται τακτικά ο ένας προς τον άλλο και να αλληλοφροντίζονται. Η φροντίδα προς τον εαυτό γεννά τη δυνατότητα να φροντίζουμε και τους άλλους.
Βιογραφικό.
Η Υπατία Βρεττού σπούδασε στο Τμήμα Ψυχολογίας του Α.Π.Θ.
Μετεκπαιδεύθηκε στη Γαλλία στο Πανεπιστήμιο Lyon II όπου απέκτησε τον τίτλο της Ψυχολόγου του Κοινωνικού Δεσμού. Στη Γαλλία ασχολήθηκε κλινικά και ακαδημαϊκά με την ψυχοδυναμική προσέγγιση και την παιγνιοθεραπεία.
Το 2018 ολοκλήρωσε την δεύτερη μεταπτυχιακή της εκπαίδευση στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ, «Αναπτυξιακή Ψυχοπαθολογία της βρεφικής και νηπιακής ηλικίας».
Έχει εργαστεί ως ψυχολόγος στη Θεσσαλονίκη, αλλά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας όπως στα Τρίκαλα και στην Αίγινα, σε δομές ψυχικής υγείας, σε σχολεία, στην τοπική αυτοδιοίκηση και στον τομέα της παιδικής προστασίας. Συνεργάζεται με φορείς στα πλαίσια της επιμόρφωσης ενηλίκων σε θέματα ψυχολογίας, μέσω σεμιναρίων, ανοιχτών διαλέξεων και βιωματικών εργαστηριών.
Από τα τέλη του 2013 εργάζεται ως ιδιώτης ψυχολόγος στη Θεσσαλονίκη. Στα πλαίσια του ιδιωτικού της γραφείου πραγματοποιεί συνεδρίες με ενήλικες και εφήβους, καθώς και ψυχοθεραπείες παιδιών. Η Υπατία Βρεττού διαθέτει άδεια ασκήσεως του επαγγέλματος του ψυχολόγου στην Ελλάδα.
Email:[email protected]
