Για τους σπουδαίους ανθρώπους το καλύτερο είναι να μιλάει το έργο τους και ποτέ οι ίδιοι για αυτό, και αυτό τήρησε και η ίδια όλη της την ζωή.
Γράφει ο ζωγράφος και συγγραφέας Σάντι Νικολαρέας
Οι συνεντεύξεις που έδωσε ήταν μετρημένες στα δάχτυλα, μα η παρουσία της στα πρώτα βήματα νέων συγγραφέων και ειδικά ποιητών ήταν έντονη, ειδικά τα τελευταία χρόνια της ζωής της, δεν έχανε ευκαιρία να παραβρίσκεται στις όμορφες παρουσιάσεις των βιβλίων τους, και ποτέ της δεν αρνήθηκε το χαμόγελο της ή τη φωτογραφία που της ζητήθηκε.
Ποτέ της δεν υπήρξε μια όμορφη γυναίκα, η ίδια το είχε αντιληφθεί και αποδεχθεί από πολύ νωρίς και αυτοσαρκαζόταν για το «ελάττωμα» της αυτό, κάνω αναφορά στην εξωτερική της εμφάνιση για να τονίσω ότι δεν της χαρίστηκε τίποτα, καμία πόρτα δεν της ανοίχθηκε εύκολα, χάριν του κάλλους!
Νεαρά, πριν ακόμα τα εφηβικά της χρόνια προσβλήθηκε από σταφυλόκοκκο, αρρώστια που τότε ακόμα δεν είχε θεραπεία και που της άφησε αρκετές αναπηρίες και δυσμορφίες.
Η ίδια για την αρρώστια της έτρεφε συμπάθεια, λέγοντας πως: «οι πληγές και ο πόνος τρέφουν την ποίηση» και πως αν είχε την υγεία της ίσως δεν θα ήταν μια τόσο χαρισματική ποιήτρια.
Τα παιδικά της χρόνια αν εξαιρέσουμε τα της αρρώστιάς της, ήταν ευτυχισμένα. Οι γονείς της, Γιάννης Αγγελάκης με ρίζες από την ανατολή (Δαρδανέλλια), και η μητέρα της Έλενα Σταμάτη από την δύση (Σουηδία), της προσέφεραν την απαραίτητη ασφάλεια μα και την κατάλληλη μόρφωση να πορευτεί στη ζωή. Έμαθε πιάνο, Αγγλικά, Γαλλικά, μα και Ρωσικά, τα τελευταία της τα έμαθε η Ρωσίδα γκουβερνάντα που την μεγάλωσε και η ίδια τα μιλούσε σαν την μητρική της γλώσσα.
Η Κατερίνα λοιπόν γεννήθηκε το 1939 στην Αθήνα στην περιοχή των Εξαρχείων και διέμεινε σε εκείνη την περιοχή μέχρι και τον θάνατό της. Αγαπούσε το κέντρο των Αθηνών και ειδικά την γειτονιά της όσο και αν η ποιότητα ζωής στην συγκεκριμένη περιοχή είχε υποβαθμιστεί. Περιουσία οι γονείς της δεν είχαν, εκτός ενός σπιτιού με αυλή στην Αίγινα. Ο πατέρας της συχνά έλεγε πως , «ένα σπίτι είναι υπέρ αρκετό», ενοικίαζε το διαμέρισμα στην Αθήνα, όπως και στην συνέχεια και η ίδια τήρησε αυτή την συμβουλή και ποτέ δεν προέβη σε αγορά ακινήτου. Τα μαθητικά της χρόνια τα έζησε στην Πάτρα όπου εργαζόταν ο πατέρας της, διακεκριμένος δικηγόρος και στενός φίλος του συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη ο οποίος ήταν και ο νονός της και μετέπειτα πνευματικός της πατέρας.
Ούτε δεκαέξι χρονών δεν ήταν η ίδια όταν ο Καζαντζάκης διάβασε ένα της ποίημα και ενθουσιάστηκε τόσο που έγραψε συστατική επιστολή σε ένα από τα πιο έγκριτα λογοτεχνικά περιοδικά ζητώντας από τον εκδότη να δημοσιεύσει το ποίημα της αυτό με τίτλο, «Μοναξιά». Ειλικρινά εκείνη του η κίνηση της άλλαξε την ζωή. Η ίδια τότε νεαρά δεν πίστευε ακόμα στον εαυτό της και νόμιζε πως ο νονός της υπερέβαλε εκτίμησης κινούμενος από τα αισθήματα αγάπης προς το πρόσωπό της, μα ένας Καζαντζάκης δεν θα έβαζε την υπογραφή του σε κάτι πρόχειρο, άλλωστε ο ίδιος την είχε καλέσει να μείνει μαζί του στο σπίτι του αυτό της Γαλλίας ώστε να σπουδάσει, κάτι που αναβλήθηκε εξ αιτίας του απρόσμενου θανάτου του.
Η Κατερίνα σπούδασε στην Αθήνα Αγγλική φιλολογία και ύστερα πήγε στη θεία της στη Νίκαια της Γαλλίας μετέπειτα στη Γενεύη οπού σπούδασε μεταφράστρια και διερμηνέας.
Η έφεσή της στις ξένες γλώσσες της προσέφεραν μια αξιοπρεπέστατη ζωή, κάνοντας μεταφράσεις σπουδαίων λογοτεχνικών κειμένων. Η ίδια αναγνώριζε τον εαυτό της ως ποιήτρια και σωστά δήλωνε πως, «Από την ποίηση δεν βιοπορίζεται κανείς, ούτε εύκολα, ούτε δύσκολα, από τις μεταφράσεις ζω!» .
Το 1963 σε μια ταβέρνα στη Πλάκα γνωρίζει τον Ρόντνει Ρουκ τον οποίο παντρεύεται αμέσως μόλις δυο εβδομάδες μετά, άντρα που λάτρεψε και που έμεινε μαζί του μέχρι το θάνατο εκείνου το 2007.
Όλα εκείνα τα χρόνια μέχρι τον θάνατό της δημοσίευσε και εξέδωσε δεκάδες μεταφράσεις και ποιητικές συλλογές, τιμήθηκε επίσης με σημαντικές κρατικές βραβεύσεις. Η ίδια ένοιωθε τυχερή που αξιώθηκε αναγνώρισης όσο ακόμα ήταν ζωντανή και όχι μετά θάνατον όπως συχνότατα συμβαίνει.
[Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ λειτούργησε από την πρώτη της ποιητική συλλογή ως «προπομπός της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς (της λεγόμενης γενιάς της αμφισβήτησης)». Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της ποιητικής της είναι η «σωματικότητα των αισθημάτων και η κατάφαση στη μοναξιά ως του βαθύτερου γνωρίσματος της ύπαρξης», ενώ στα πιο πρόσφατα έργα της η έμφαση δίνεται στις αυτοβιογραφικές αναφορές και σε έναν εσωτερικό διάλογο με τον θάνατο.(sic)]
Η ίδια συχνά απαντώντας ερωτώμενη για το μέλλον της ποίησης, έλεγε ότι «Όσο υπάρχουν άνθρωποι θα υπάρχει και ποίηση».
Τα χρήματα δεν την ενδιέφεραν καθόλου, μόνο στο μέτρο της αξιοπρεπούς διαβίωσης, ούτε τα λούσα, αγαπούσε πολύ το σπίτι της, εκείνο της Αίγινας με τον όμορφο κήπο, τον κήπο που η ίδια αποκαλούσε ως «ο απαράβατος κήπος», που είχαν πρόσβαση μόνο οι άνθρωποι της καρδιάς της.
Ο γράφων είχα την ευτυχία να την γνωρίσω και να την συναντήσω μερικές φορές, μου την σύστησε ένας λαμπρός ποιητής και συγγραφέας, ο Ηλίας Παπακωνσταντίνου ο οποίος ήταν δίπλα της τα τελευταία αυτά χρόνια της μοναξιάς της, δίχως τον αγαπημένο σύζυγο της. Περίεργο για μένα μα ποτέ δεν την ρώτησα τίποτα και ας είμαι πάντα πολύ περίεργος, λάτρευα να την παρατηρώ, να μιλάει, να κοιτώ το φώς που φεγγοβολούσε, την αγάπη που εκείνη έδινε απλόχερα, Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, η πιο όμορφη άσχημη, μα άραγε τελικά πως κρίνουμε το άσχημο;
Πέθανε την 21 Ιανουαρίου του 2020 και ετάφη δημοσία δαπάνη στο νησί της την Αίγινα.
Σάντι Νικολαρέας
Διακρίσεις
Το 1962 τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο Ποίησης της πόλης της Γενεύης (Prix Hensch).
Το 1985 τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Έχει δώσει διαλέξεις και διάβασε ποιήματά της σε Πανεπιστήμια των ΗΠΑ και Καναδά (Harvard, Cornell, Darmouth, N.Y.State, Princeton, Columbia κ.α.)
Το 2000 τιμήθηκε με το βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη (Ακαδημία Αθηνών).
Το 2014 βραβεύτηκε με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου της.
Το έργο της
Πρωτοδημοσίευσε στην Καινούργια εποχή το 1956.
Έργα της είναι:
Λύκοι και σύννεφα (1963)
Ποιήματα 63-69, (1971)
Μαγδαληνή, το μεγάλο θηλαστικό (1974)
Τα σκόρπια χαρτιά της Πηνελόπης (1977)
Ο θρίαμβος της σταθερής απώλειας (1978)
Ενάντιος έρωτας (1982)
Οι μνηστήρες (1984)
Όταν το σώμα (1988)
Επίλογος αέρας (1990)
Άδεια φύση (1993)
Λυπιού (1995)
Ωραία έρημος ωραία η σάρκα (1996)
Η Ύλη Μόνη (2001)
Μεταφράζοντας σε έρωτα της ζωής το τέλος (2003)
Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα (2005)
Η ανορεξία της ύπαρξης (2011)
Ποίηση 1963-2011 (ανθολογία), εκδ. «Καστανιώτη», Αθήνα 2014, 512 σελ., ISBN 978-960-03-5718-9
Της μοναξιάς διπρόσωποι μονόλογοι, 2016 εκδόσεις «Καστανιώτη».
Των αντιθέτων διάλογοι και με τον ανήλεο χρόνο, 2018 Εκδόσεις «Καστανιώτη»
Πλούσιο είναι και το μεταφραστικό της έργο:
Α. Φασιανός, Κέδρος, 1980
Σβαρτς, Ε., Ο δράκος, Κάλβος, 1981
Σύγχρονοι αμερικανοί ποιητές, Ύψιλον [ανθολόγηση, μετάφραση], 1983
Δημήτρης Μυταράς, Κέδρος, 1984
Layton, Irving, Εδώ αγάπησε φλεγόμενη η Σαπφώ, Libro, 1985
Στην Αστόρια, Νέα Υόρκη, Κέδρος,1987
Mayakovsky, Vladimir, Πως φτιάχνονται τα ποιήματα, Ύψιλον,1988
Σπανίδου, Ειρήνη, Το φίδι του Θεού, Κέδρος,1988
Thomas, Dylan Marlais, 1914-1953, Κάτω από το γαλατόδασος, Ερμείας, 1990
Gronowicz, Antoni, Garbo, Libro,1991
Drot, Jean – Marie, Η επιστροφή του κουλού Οδυσσέα, Μέδουσα, 1992
Mackridge, Peter, 1946-, Διονύσιος Σολωμός, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1995
Heaney, Seamus, 1939-2013, Τα ποιήματα του βάλτου, Εκδόσεις Καστανιώτη [μετάφραση, ανθολόγηση], 1996
Plath, Sylvia, 1932-1963, Το κοστούμι «δε με μέλει», Εκδόσεις Πατάκη, 1996
Lacarriere, Jacques, 1925-2005, Τα παιδικά χρόνια του Ίκαρου και άλλα ποιήματα, Εκδόσεις Πατάκη, 1997
Lermontov, Michail, Ένας ήρωας του καιρού μας, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1998
Puskin, Aleksandr Sergeevic, 1799-1837, Ευγένιος Ονέγκιν, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2000
Art and Landscape, Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή, 2001
Ξεινός, Γεώργιος, Εις την Πόλιν, Ιδιωτική Έκδοση, 2001
Σταθόγιαννης, Πάνος, Νότια θηρία, Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, 2002
March, Michael, Εξαφάνιση, Άγρα, 2003
Brodsky, Joseph, 1940-1996, Τα ποιήματα της Θείας Γέννησης, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2003
Bellow, Saul, 1915-2005, Άδραξε τη μέρα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2004
Σπαθάρη, Ελισάβετ, Ευ αγωνίζεσθαι, Ιδιωτική Έκδοση, 2004
Η αρχαία πατρίδα των ποιημάτων, Μεταίχμιο, 2004
Pelevine, Victor, Το κίτρινο βέλος, Άγρα, 2004
March, Michael, Υπόσχεση μόνο, Άγρα, 2005
Άναλις, Δημήτρης Τ., 1938-2012, Άνθρωποι της άλλης όχθης, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 2006
Walcott, Derek Alton, 1930-, Ποιήματα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2006
Χρόνης, Βαγγέλης, Youth in Hades, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2008
Ράλλη, Ιωάννα, Αρχέτυπα του θηλυκού, Cube Art Editions [ Κύβος Εκδόσεις Τέχνης ], 2008
Εικόνες περιπλάνησης, Εκδ. Καστανιώτη, 2008
Bellow, Saul, 1915-2005, Η μοναδική. Άδραξε τη μέρα, εκδ.. Καστανιώτη, 2010
Andreyev, Leonid, 1871-1919, Η σκέψη. Ο κυβερνήτης,εκδ. Άγρα, 2010
March, Michael, Ο δρόμος της επιστροφής,εκδ. Άγρα, 2010
Andreyev, Leonid, 1871-1919, Εκείνος και Το κόκκινο γέλιο,εκδ. Άγρα, 2011
Puskin, Aleksandr Sergeevic, 1799-1837, Ευγένιος Ονέγκιν, εκδ. Καστανιώτη, 2011
Grossman, Vasily Semyonovich, 1905-1964, Μαντόνα Σιξτίνα. Η αιώνια ανάπαυση,εκδ. Άγρα, 2011
Heaney, Seamus, 1939-2013, Τα ποιήματα του βάλτου, εκδ. Καστανιώτη, 2013
March, Michael, Αυτό που όλα στοχεύουν, εκδ. Άγρα, 2013
Shalamov, Varlam, Οι βιβλιοθήκες μου, εκδ. Άγρα, 2014
March, Michael, Τα καμένα στολίδια του καλοκαιριού, εκδ. Άγρα 2015
Mayakovsky, Vladimir, Πως φτιάχνονται τα ποιήματα, εκδ.Ύψιλον 2015
