Γράφει ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης*
Στις 21 Φεβρουαρίου 1952, η ανθρωπότητα συγκλονίστηκε από ένα αιματηρό περιστατικό, πίσω από το οποίο κρυβόταν η απεγνωσμένη προσπάθεια μιας μερίδας ανθρώπων, νεαρών φοιτητών πιο συγκεκριμένα, να διαφυλάξουν τη μικρής ισχύος Γλωσσική Διάλεκτό τους από ενδεχόμενο αφανισμό. Φοιτητές του τότε Ανατολικού Πακιστάν ξεχύθηκαν μαζικά στους δρόμους για να διαδηλώσουν κατά της απόφασης της Πολιτείας να υιοθετήσει καθολικά την Ουρντού ως Στάνταρτ Γλώσσα του Πακιστάν, καταργώντας τη Βεγγαλική Γλώσσα, κατά το κοινώς λεγόμενο Μπενγκάλι, ως Μειονοτική Διάλεκτο. Κατά την διάρκεια των συγκρούσεων με την Αστυνομία του Πακιστάν τραυματίστηκαν θανάσιμα τουλάχιστον τέσσερις άνθρωποι, ενώ δεκάδες ακόμα χρειάστηκαν επείγουσα νοσηλεία. Το αιματηρό περιστατικό έμεινε γνωστό ως η Σφαγή της Ντάκα. Προς τιμήν των θυμάτων του Γλωσσικού Κινήματος, η Γενική Συνέλευση της UNESCO ψήφισε και θέσπισε το Νοέμβριο του 1999 την Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας. Ο εορτασμός αυτής ξεκίνησε στις 21 Φεβρουαρίου 2000. Το 2008, η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) αναγνώρισε επισήμως την Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας και έτσι θεσπίστηκε το Παγκόσμιο Έτος Γλωσσών.
Το καίριο ερώτημα που ανακύπτει με αφορμή αυτήν την ημέρα είναι πώς θα επιτευχθεί η ισότιμη αντιμετώπιση όλων των Γλωσσών και των επιμέρους Διαλεκτών σε έναν ασταθή κόσμο. Εκτιμάται ότι παγκοσμίως ομιλούνται περί τις 6.000 Γλώσσες και Διάλεκτοι. Είναι όμως ένα νούμερο το οποίο η Επιστημονική Κοινότητα αντιμετωπίζει επιφυλακτικά. Οι περισσότερες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για σχεδόν βεβαία πτωτική πορεία μελλοντικώς. Ο λόγος είναι η επικράτηση των Γλωσσών Παγκοσμίου Κλίμακος, όπως είναι η Αγγλική, η Γαλλική και η Γερμανική, που περιορίζουν -τουλάχιστον στην Ευρώπη- άλλες Γλωσσικές Διαλέκτους, όπως τα Χίντι και τα Σουαχίλι.
Οι διαφορετικές Διαλεκτικές Ποικιλίες όλων των Γλωσσών δυσχεραίνουν πάρα πολύ την αρμονική συνύπαρξη των τελευταίων. Και δεν εννοούνται μόνο οι Τοπικές Διάλεκτοι, δηλαδή εκείνες που υφίστανται σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Πέρα από αυτές, υπάρχουν και οι Κοινωνικές Διάλεκτοι, που αντιπροσωπεύουν το πώς επιλέγει κανείς να επικοινωνήσει κατά περίσταση με βάση τους εκάστοτε ισχύοντες δεοντολογικούς κώδικες. Τοπικές και Κοινωνικές Διάλεκτοι είναι έννοιες ταυτόσημες και διαφορετικές συνάμα.
Καθεμία Μητρική Γλώσσα υφίσταται σε τουλάχιστον έναν μικρότερο ή μεγαλύτερο τόπο, με λιγότερους ή περισσότερους φυσικούς ομιλητές. Αν γίνουν σοβαρές και οργανωμένες προσπάθειες εκμάθησης και διάδοσης όλων των Γλωσσών ως Μητρικών, εν ευθέτω χρόνω θα καταστεί εφικτό να διαδοθούν και ως Ξένες. Στην περίπτωση της Παγκόσμιας Ημέρας Μητρικής Γλώσσας, η Μπενγκάλι δεν εδραιώθηκε καν εντός των συνόρων του σημερινού Μπαγκλαντές. Ο λόγος; Η ίδια η Πολιτεία τότε δεν μερίμνησε για αυτό, στρέφοντας την προσοχή προς την Ουρντού. Όταν το Κράτος δεν φέρνει σε επαφή τους πολίτες του ήδη από τα πρώτα χρόνια της βασικής εκπαίδευσής τους με τις Γλωσσικές Διαλέκτους αυτού, αυτές επόμενο είναι να μένουν στην αφάνεια. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα σοβαρό σε υποανάπτυκτες χώρες, όπως στην Αφρική. Επίσης, έχει οξυνθεί στην Ευρώπη εξαιτίας των συνθηκών διαπολιτισμικότητας στην εκπαίδευση. Οι διδακτικές απαιτήσεις άλλαξαν απότομα και οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν πλέον πρωτόγνωρες καταστάσεις δίχως επαρκή επιμόρφωση και κατάλληλα εργαλεία.
Πνευματικοί άνθρωποι έχουν υμνήσει διαχρονικά την αξία της Μητρικής Γλώσσας, της Πολυγλωσσίας και της Γλωσσικής Πολυμορφίας:
- Ludwig Wittgenstein (1889-1951), Αυστριακός Φιλόσοφος: «Τα όρια της Γλώσσας είναι τα όρια του ανθρώπινου μυαλού. Όσα ξέρω είναι αυτά για τα οποία έχω λέξεις» / «Τα όρια ενός ανθρώπου καθορίζονται από τα όρια της Γλώσσας του».
- Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), Γερμανός Ποιητής και Φιλόσοφος: «Όταν μαθαίνει κανείς μια Ξένη Γλώσσα, έχει την ευκαιρία να μάθει καλύτερα τη Μητρική του Γλώσσα».
- Remy de Gourmont (1858-1915), Γάλλος Ποιητής: «Όταν ένας λαός δεν τολμά να υπερασπιστεί τη Γλώσσα του, είναι έτοιμος πια να υποδουλωθεί».
- Emile M. Cioran (1911-1995), Γαλλορουμάνος Φιλόσοφος: «Κατοικούμε μια Γλώσσα παρά μια Χώρα».
- Federico Felini (1920-1993), Ιταλός Σκηνοθέτης: «Κάθε Γλώσσα βλέπει τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο».
- Hugo von Hofmannsthal (1874-1929), Αυστριακός Δοκιμιογράφος: «Η Γλώσσα είναι το μόνο που απομένει σ’ αυτόν που έχει φύγει από την πατρίδα του. Αλλά είναι αλήθεια πως η Γλώσσα τα περιέχει όλα».
- William Gibson (1948-σήμερα), Αμερικανός Συγγραφέας: «Η Γλώσσα είναι για το μυαλό περισσότερα απ’ ό,τι είναι το φως για το μάτι».
Ουσιαστικό φόρο τιμής προς την Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας δεν αποτίνουν ούτε οι βαρύγδουπες δηλώσεις για τη σημασία της Γλώσσας ούτε η τυπική θύμηση των γεγονότων της 21ης Φλεβάρη 1952. Χρειάζονται στοχευμένες κινήσεις. Οι Μειονοτικές Γλωσσικές Διάλεκτοι πρέπει να αναδειχθούν. Οι ομιλητές αυτών οφείλουν να διεκδικήσουν την προσοχή που τους αξίζει, καθώς οι Γλώσσες τους αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της μοναδικής Λαϊκής Ταυτότητάς τους. Ο προγραμματισμός εκδηλώσεων και ενημερωτικών σεμιναρίων Γλωσσικής Πολυμορφίας χρειάζεται να τεθεί άμεσα επί τάπητος σε παγκόσμιο επίπεδο. Όλες οι Γλώσσες αποτελούν κοινή συναινέσει υπογεγραμμένα διακρατικά συμβόλαια ευημερίας.
«Μητρική Γλώσσα», δηλαδή με τη Γλώσσα μάς συνδέει μια στενή σχέση ανάλογη με αυτήν που μας συνδέει με τη μητέρα μας. Και για αυτό της πρέπει ο ανάλογος σεβασμός. Η μητέρα μάς έφερε στον κόσμο και φροντίζει για την πρόοδο και εξέλιξή μας. Ομοίως η Γλώσσα φροντίζει για την πρόοδο και εξέλιξη του Πολιτισμού ως παιδιού της. Χωρίς Γλώσσα δεν θα υπήρχε Πολιτισμός.
Ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης ολοκλήρωσε τις λυκειακές σπουδές του στο Αμερικανικό Κολλέγιο «Ανατόλια» της Θεσσαλονίκης, από όπου εισήχθη στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ.
Στην διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών του παρακολουθούσε σεμινάρια που αφορούσαν την καλύτερη δυνατή μαθητοκεντρική οργάνωση του μαθήματος της Ξένης Γλώσσας, ανάλογα με την ομάδα-στόχο και τις διδακτικές ανάγκες της. Αποφοίτησε από τη σχολή του με βαθμό «Λίαν Καλώς».
Έπειτα ξεκίνησε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στο Δ.Π.Μ.Σ. «Νευροεπιστήμες, Νευρογλωσσολογία και Εφαρμογές», στην Ιατρική και Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. Παράλληλα με τις μεταπτυχιακές σπουδές του διδάσκει Γερμανικά ως (Δεύτερη) Ξένη Γλώσσα τόσο κατ’ οίκον όσο και σε Κέντρα Ξένων Γλωσσών.
Αυτήν την στιγμή εκπονεί χρηματοδοτούμενη έρευνα ως νέος ερευνητής. Στον ελεύθερο χρόνο του συνηθίζει να αρθρογραφεί για πολυποίκιλα θέματα που έχουν να κάνουν με τη Γλώσσα, π.χ. Ζητήματα Εκμάθησης Ξένων Γλωσσών.
