Γράφει η Αγγελή Γεωργία, Αφηγήτρια, ραδιοφωνική παραγωγός και ερευνήτρια του αποσυμβολισμού μύθων και λαϊκών παραμυθιών από όλο τον κόσμο
Ένας μύθος «προάγγελος» του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας. Ο Πύραμος και η Θίσβη ήταν ερωτευμένοι, αλλά οι οικογένειές τους απαγόρευαν την ένωσή τους.
Αυτή η παλιά ιστορία, έγινε της μόδας ακόμα και στα θρηνητικά τραγούδια του Μεσαίωνα καθώς και πολλοί ποιητές σε πολλές εποχές έκαναν υπαινιγμούς σε αυτήν την περιπέτεια, ο Σαίξπηρ για παράδειγμα εμπνεύστηκε τον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα αλλά υπάρχουν και αναφορές στο έργο του «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας». Στην ιστορία αυτή υπάρχει τόσο μυθολογικό όσο και υπερφυσικό στοιχείο. Είναι μια από τις πιο γνωστές αρχαίες ελληνικές τραγωδίες που σχετίζεται με την έννοια της τραγικής αγάπης και της απόλυτης αφοσίωσης. Η ιστορία αυτή αναδύεται μέσα από την αντίθεση μεταξύ της εικονικής αγνότητας του έρωτα και της μοίρας που ενδεχομένως να τον καταστρέψει. Αν και ο μύθος περιλαμβάνει μια απλή ιστορία που τείνει προς την καταστροφή, ο αποσυμβολισμός του, καθώς και οι ψυχολογικές του προεκτάσεις, είναι βαθύτατες και μιλούν για τα όρια του ανθρώπινου ψυχισμού, της συναισθηματικής εξάρτησης και των απογοητεύσεων του έρωτα.
Η Ιστορία του Πύραμου και της Θίσβης
Ο μύθος του Πύραμου και της Θίσβης προέρχεται από την Ανατολική Μυθολογία (κυρίως την περσική και τη Βαβυλωνιακή παράδοση) και έχει διαφοροποιήσεις σε διάφορες εκδοχές. Στη πιο δημοφιλή εκδοχή της, οι δύο νέοι, ο Πύραμος και η Θίσβη, ήταν ερωτευμένοι και ζούσαν σε γειτονικά σπίτια. Οι οικογένειές τους, όμως, ήταν αντίπαλοι και δεν ήθελαν να επιτρέψουν την ένωση τους. Έτσι, οι νέοι καταφεύγουν στην κρυφή επικοινωνία και συνεννοούνται να συναντηθούν σε έναν τάφο έξω από την πόλη, κοντά σε μια βελανιδιά.
Ωστόσο, κατά την αναμονή της Θίσβης, εμφανίζεται ένα λιοντάρι και, τρομοκρατημένη, η Θίσβη το ‘βαλε στα πόδια και αφήνει το πέπλο της πίσω. Το λιοντάρι ξέσκισε με τα γαμψά του νύχια το πέπλο. Η Θίσβη βρισκόταν χωμένη σ΄ ένα βαθούλωμα ενός βράχου τρέμοντας από τον φόβο της. Όταν ο Πύραμος φτάνει και βρίσκει το ρούχο, πιστεύει ότι η Θίσβη έχει πεθάνει, θύμα του άγριου θηρίου. Έτσι αυτοκτονεί με το σπαθί του, δεν θέλει να ζήσει χωρίς τη γυναίκα που λατρεύει. Όταν η Θίσβη επιστρέφει και βλέπει το σώμα του Πύραμου, παίρνει το ματωμένο σπαθί και αυτοκτονεί κι αυτή. Το αίμα των δύο νέων ανακατεύτηκε και πλημύρισε τη γη. Σ’ εκείνο το σημείο υπήρχε μια μουριά που έκανε λευκούς καρπούς , αλλά επειδή οι ρίζες της ποτίστηκαν με το αίμα των δυο εραστών άρχισε να βγάζει κόκκινα μούρα, σαν το αίμα τους. Άλλες παραδόσεις λένε πως ο Πύραμος έγινε ποταμός και η Θίσβη πηγή που βρισκόταν στην Κιλικία.
Οι δύο νέοι είναι τελικά ενωμένοι στον θάνατο, μια αλληγορία της αιώνιας αγάπης που υπερβαίνει τη ζωή και τον θάνατο.
Αποσυμβολισμός του Μύθου:
Ο Έρωτας και η Ώρα της Μοίρας: Ο έρωτας του Πύραμου και της Θίσβης είναι τραγικός ακριβώς επειδή η αγάπη τους είναι εξαιρετικά αθώα και αγνή, αλλά παρόλα αυτά ανατρέπεται από τη μοίρα. Η μοίρα τους φαίνεται να είναι καταδικασμένη και τα δύο πρόσωπα οδηγούνται στον θάνατο χωρίς να φταίνε, μόνο και μόνο επειδή οι εξωτερικές συνθήκες (οι οικογένειες, η κοινωνία) είναι εναντίον τους. Η αγάπη τους αναγνωρίζεται ως μια δύναμη που αντιστέκεται στη λογική και την κοινωνία, αλλά η καταστροφή τους δείχνει την ανικανότητα του ανθρώπου να ελέγξει τη μοίρα του.
Η Συμβολική Ένωση στον Θάνατο: Ο θάνατος του Πύραμου και της Θίσβης είναι η απόλυτη ένωση του έρωτα, αφού μετά το θάνατό τους οι δύο είναι ενωμένοι, χωρίς να υπάρχουν κοινωνικά όρια ή αντιφάσεις. Ο θάνατος εδώ δεν είναι απλώς τραγικός, αλλά συμβολίζει την ιδέα της αιώνιας αγάπης, που δεν εξαρτάται από τις συνθήκες της ζωής, αλλά βρίσκεται πέρα από αυτές, στην ενότητα που προσφέρει η θυσία.
Η Λανθασμένη Αντίληψη: Η λανθασμένη αντίληψη του Πύραμου για τον θάνατο της Θίσβης, καθώς και η αυτοκτονία της Θίσβης όταν ανακαλύπτει το σώμα του, αντανακλά μια κοινή ψυχολογική σύγκρουση: την αδυναμία του ανθρώπου να δει την πραγματικότητα με καθαρή ματιά και τη σύγχυση που προκαλεί η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Η αντίδραση τους είναι υπερβολική, καθώς η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική από την αντίληψή τους.
Η Αγάπη ως Καταναγκαστικός Παράγοντας: Η αγάπη του Πύραμου και της Θίσβης αποτυπώνει μια έντονα ιδεαλιστική και υπερβατική αγάπη, που μπορεί να καταλήξει στην καταστροφή αν δεν υπάρχει η δυνατότητα να ισχυροποιηθεί από την πραγματικότητα. Η αδυναμία τους να επικοινωνήσουν σωστά ή να συνειδητοποιήσουν την αλήθεια πριν από το δραματικό τέλος τους καταδεικνύει την προβληματική φύση της συναισθηματικής εξάρτησης και της αδυναμίας να αντιμετωπιστούν οι κρίσεις της ζωής με ψυχραιμία.
Ψυχολογικές Προεκτάσεις:
Η απελπισία και η παρορμητικότητα των ερωτευμένων, καθώς και η μοιραία δύναμη των παρεξηγήσεων.
Η Επιθυμία για Απόλυτη Ενότητα και Συνεξέλιξη: Ο μύθος δείχνει την ανθρώπινη επιθυμία να επιτύχει απόλυτη ένωση με το αγαπημένο πρόσωπο. Ωστόσο, η υπερβολική προσκόλληση στην ανάγκη της συναισθηματικής ολοκλήρωσης μέσω του άλλου ατόμου μπορεί να καταλήξει σε καταστροφή. Αυτή η έντονη εξάρτηση και η ανάγκη να είναι κανείς μαζί με τον άλλον, ακόμη και μετά τον θάνατο, αντανακλά την ανώριμη συναισθηματική προσκόλληση και την αδυναμία του ατόμου να αποδεχτεί τις αντιφάσεις της πραγματικότητας.
Η Καταστροφή από την Εσφαλμένη Αντίληψη: Ο μύθος μπορεί να ερμηνευτεί ως σύμβολο της ψυχολογικής διαταραχής που προκαλείται από την αντίληψη της πραγματικότητας και τη σύγχυση της σκέψης. Η αυτοκτονία των δύο εραστών δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της θλίψης, αλλά και της αδυναμίας τους να κατανοήσουν τη ζωή χωρίς να δίνουν απόλυτη εξουσία στην ιδέα του «αγίου έρωτα». Είναι η αδυναμία να υπάρξουν χωρίς να χρειάζεται η εξωτερική ολοκλήρωση του άλλου προσώπου.
Η Αντίφαση της Αγάπης και του Θανάτου: Ένας βασικός ψυχολογικός παράγοντας στον μύθο είναι η αντίφαση της αγάπης και του θανάτου. Στην ψυχολογία, αυτή η αντίφαση μπορεί να αναφέρεται στην άβυσσο που μπορεί να υπάρχει μέσα στην ανθρώπινη ψυχή μεταξύ της ανάγκης για επαφή με τους άλλους και της αναπόφευκτης ανάγκης να αντιμετωπίσουμε τη θνητότητά μας. Η αγάπη που εκφράζεται μέσω του θανάτου εδώ μπορεί να εξηγηθεί ως μια ψυχολογική αποδοχή της τραγωδίας του να ζεις με την αίσθηση του πεπερασμένου.
Ο μύθος του Πύραμου και της Θίσβης μιλά για την τραγικότητα του ανθρώπινου ψυχισμού και τις αντιφάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, όπου η ανάγκη για ένωση και ολοκλήρωση μέσω της αγάπης μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογική καταστροφή όταν δεν υπάρχει ρεαλιστική εκτίμηση των συνθηκών και της πραγματικότητας. Ο μύθος αντανακλά την επιθυμία για αγάπη, αλλά και την αντίφαση της ανθρώπινης ύπαρξης, όπου το όνειρο της απόλυτης αγάπης μπορεί να καταλήξει στην τραγωδία.
Η Ψυχολογία της Αυτοκτονίας στον Μύθο του Πύραμου και της Θίσβης:
Η αυτοκτονία και των δύο εραστών μπορεί να αναλυθεί μέσω διάφορων ψυχολογικών μηχανισμών που σχετίζονται με την απώλεια, την αντίληψη της πραγματικότητας και την ανικανότητα αποδοχής της θνητότητας.
Αυτοκτονία ως Απόρροια Απογοήτευσης και Τραυματικής Απώλειας: Όταν ο Πύραμος βρίσκει το πέπλο της Θίσβης, το οποίο έχει γεμίσει με αίμα λόγω της επίθεσης από το λιοντάρι, πιστεύει ότι η αγαπημένη του έχει πεθάνει. Η απογοήτευση και η απόλυτη θλίψη από την απώλεια της Θίσβης τον οδηγούν σε μια πράξη απελπισίας: αυτοκτονεί χωρίς να κατανοεί την αληθινή κατάσταση. Η συναισθηματική αναστάτωση που τον καταλαμβάνει τον παρασύρει σε μια πράξη χωρίς επιστροφή. Η συναισθηματική του κατάσταση είναι τόσο έντονη που δεν υπάρχει χρόνος ή ικανότητα να σκεφτεί τη δυνατότητα λανθασμένης αντίληψης ή να δει άλλες λύσεις στην κατάσταση.
Αυτοκτονία ως Αντίδραση στην Ανικανότητα Αποδοχής της Πραγματικότητας: Όταν η Θίσβη επιστρέφει και βλέπει τον Πύραμο νεκρό, η αντίδραση της είναι επίσης υπερβολική και καταστρεπτική. Η θλιβερή έκπληξη και η τραγική συνειδητοποίηση της απώλειας την οδηγούν στην αυτοκτονία, χωρίς να επιτρέπει στον εαυτό της να σκεφτεί ή να δει αν υπάρχει άλλος τρόπος να χειριστεί την τραγωδία. Στην ψυχολογία, αυτό εκφράζει τη διαταραγμένη αντίληψη της πραγματικότητας που μπορεί να προκύψει σε μια κατάσταση ψυχικής κατάρρευσης: η αδυναμία να διαχωρίσει την πραγματικότητα από τη συναισθηματική ανάγκη για ένοχη λύτρωση.
Αυτοκτονία ως Σχέδιο Συλλογικής Ένωσης: Ο θάνατος και η αυτοκτονία τους, μπορούν να ερμηνευθούν και ως μια συμβολική πράξη της αιώνιας ένωσης των δύο εραστών. Στην ψυχολογία της συναισθηματικής εξάρτησης, η αυτοκτονία μπορεί να φανεί ως μια υπερβολική προσπάθεια διατήρησης της σχέσης ακόμη και πέρα από τον θάνατο. Το ιδανικό του «εκείνοι οι δυο θα είναι πάντα μαζί» φαίνεται να παρακινεί και τους δύο να υπερβούν τη ζωή και να επιδιώξουν την απόλυτη συνένωση στον θάνατο. Πρόκειται για έναν υπερβολικό δεσμό που αντικατοπτρίζει την ανικανότητα αποδέσμευσης από την ανάγκη για ολική ολοκλήρωση μέσω του άλλου.
Η Ψυχολογία της Απώλειας και της Τραγωδίας: Όπως το θλιβερό στοιχείο της ιστορίας προδίδει, η ψυχολογία της απώλειας είναι κυρίαρχη. Ο θάνατος του άλλου συντρόφου γίνεται μια συναισθηματική καταστροφή τόσο ισχυρή, που αφαιρεί κάθε άλλο περιθώριο σκέψης ή αντίδρασης. Εδώ, η αυτοκτονία υπογραμμίζει την ανικανότητα του ατόμου να διαχειριστεί την απώλεια και την εσωτερική αποσύνθεση που ακολουθεί την καταστροφή του πιο πολύτιμου συναισθηματικού δεσμού.
Άλλες Πτυχές της Σχέσης των Πύραμου και Θίσβης: Η σχέση τους, αν και εκδηλώνεται με έναν ιδεαλιστικό και αθώο τρόπο, είναι γεμάτη με συναισθηματική ένταση και αντιφάσεις που υπογραμμίζουν την ανθρώπινη φύση και τις αδυναμίες του ανθρώπινου ψυχισμού.
Η Τραγικότητα του Απαγορευμένου Έρωτα: Η σχέση του Πύραμου και της Θίσβης έχει μια βαθιά τραγική διάσταση, καθώς ο έρωτάς τους είναι απαγορευμένος και υποκείμενος σε κοινωνικούς περιορισμούς (οι οικογένειές τους είναι εχθροί). Το γεγονός ότι οι εραστές αναγκάζονται να κρυφτούν και να διατηρήσουν τη σχέση τους μυστική αναδεικνύει την αντίθεση ανάμεσα στην κοινωνία και την προσωπική επιθυμία. Η ένταση που προκαλείται από την ανάγκη για κρυφή επικοινωνία εντείνει τη συναισθηματική και ψυχολογική πίεση τους.
Παράνοια του Έρωτα: Η φιλόδοξη πίστη τους στον έρωτα ως τον πιο σημαντικό στόχο τους, τούς οδηγεί να αναλαμβάνουν απερίσκεπτες ενέργειες. Αυτή η αφοσίωση, που ξεπερνά τα όρια της λογικής, προκαλεί την ψυχολογική παράνοια που οδηγεί στην αυτοκτονία. Η πραγματικότητα δεν αναγνωρίζεται ως αυτό που είναι — το λιοντάρι, η πιθανότητα ότι η Θίσβη μπορεί να ζει, όλα αυτά παραμερίζονται από την ανάγκη για αιώνια συνένωση.
Η Σχέση ως Έκφραση της Ανθρώπινης Ψυχής: Η σχέση τους μπορεί να εκληφθεί ως σύμβολο της ανθρώπινης ψυχής που θέλει να ενωθεί με την αγαπημένη ή τον αγαπημένο, αλλά αντιμετωπίζει σκοτεινές και τραγικές πραγματικότητες όπως οι κοινωνικές κατασκευές, οι περιορισμοί, και ο θάνατος. Ο μύθος υπογραμμίζει την αντίφαση μεταξύ του ανθρώπινου επιθυμητού και του πραγματικού.
Συμπεράσματα:
Ο μύθος του Πύραμου και της Θίσβης είναι γεμάτος με ψυχολογικά στρώματα που αποκαλύπτουν την ένταση του ανθρώπινου ψυχισμού: την τραγική αγάπη, την προσωπική απώλεια, την ψυχική αποσύνθεση λόγω συναισθηματικής υπερβολής και τη διαρκή αντίφαση μεταξύ ιδανικών και πραγματικότητας. Η αυτοκτονία των δύο ηρώων δεν αποτελεί μόνο μια τραγική πράξη, αλλά και έναν ψυχολογικό καθρέφτη για την ανθρώπινη αδυναμία να ελέγξει τα συναισθήματα και να διαχειριστεί την πραγματικότητα όταν αυτή είναι υπερβολικά σφοδρή ή καταστροφική.
Η σχέση τους, παρά την αθωότητα και τη φλόγα της, καταλήγει να είναι το απόλυτο σύμβολο του ανθρώπινου πόνου και της αναπόφευκτης συναισθηματικής έντασης που μπορεί να προκαλέσει η αγάπη.
Αγγελή Γεωργία, Αφηγήτρια, ραδιοφωνική παραγωγός και ερευνήτρια του αποσυμβολισμού μύθων και λαϊκών παραμυθιών από όλο τον κόσμο.
email: [email protected]
