Γράφει ο Δρ. Θανάσης Μπαγκατζούνης, Ογκολόγος, Ακτινοθεραπευτής
Αποχαιρετώντας τον Φλεβάρη, παραθέτω κάποιες σκέψεις εφόσον μέσα σε όλα τα άλλα, είχαμε κι εμείς που ασχολούμαστε επαγγελματικά με την αντιμετώπιση του καρκίνου την «τιμητική» μας, εφόσον η 4η Φεβρουάριου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά́ του Καρκίνου.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά́ του Καρκίνου ξεκινούσα στις 4 Φλεβάρη 2013 στο Αμβούργο μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης για τα προβλήματα των καρκινοπαθών στην Ελλάδα και την Κύπρο.
Να θυμηθούμε εν τάχει ποια ήταν η κατάσταση εκείνη την εποχή: κρίση χρέους, κλείσιμο επιχειρήσεων, ανεργία, οικονομική́ εξαθλίωση μεγάλου τμήματος του πληθυσμού́, αυτοκτονίες, δραστικοί περιορισμοί του κράτους πρόνοιας, αποδόμηση του Εθνικού́ Συστήματος Υγείας, εμφάνιση των Κοινωνικών Ιατρειών και Φαρμακείων.
Για την ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα των καρκινοπαθών τα πράγματα ήταν ακόμη πιο δύσκολα: ελλείψεις σε φάρμακα χημειοθεραπείας λίστες αναμονής για ακτινοθεραπεία στα 24 νοσοκομεία του δημόσιου τομέα μέχρι και πέντε μήνες, μηχανήματα παλιάς τεχνολογίας1,2.
Κλινικές μελέτες
Μέσα σε τέτοιες συνθήκες ανθρωπιστικής κρίσης, κάποιοι κύκλοι σχεδίαζαν τη δική τους ατζέντα. Οι Φαρμακευτικές Επιχειρήσεις της Ελλάδας, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ), κάποιοι καθηγητές, επιστήμονες και τεχνοκράτες από το χώρο της υγείας είχαν ήδη ξεκινήσει από το 2012 τις συντονισμένες προσπάθειες τους για την “ανάδειξη του σημαντικού ρόλου που μπορεί να διαδραματίσουν οι κλινικές μελέτες στα πεδία της άσκησης της ιατρικής πρακτικής, της χρήσης της ιατρικής τεχνολογίας και της εθνικής οικονομίας”3.
Πως γίνεται, άραγε, να ζητάμε από ανθρώπους που δεν είχαν πρόσβαση ούτε σε βασικές υπηρεσίες υγείας να συμμετάσχουν σε κλινικές δοκιμές φαρμάκων;
Για να μην παραμείνει ρητορικό το ερώτημα, παραπέμπω στην κίνηση ενός συναδέλφου, ο οποίος είχε δημιουργήσει πριν πολλά χρόνια ένα ερευνητικό κέντρο για δερματολογικά φαρμακευτικά σκευάσματα στο Αμβούργο και ακολούθησε την ίδια πρακτική μετά τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, δηλαδή κλινικές δοκιμές νέων φαρμάκων στον πληθυσμό του Κοσσυφοπεδίου που δεν είχε πρόσβαση σε βασικά φάρμακα.
Οι συντονισμένες προσπάθειες του φαρμακευτικού λόμπι πολύ σύντομα απέδωσαν τους πρώτους καρπούς: στις 21 Φεβρουαρίου 2013 δημοσιεύονται στην εφημερίδα της κυβερνήσεως οι σχετικές αποφάσεις για Εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας προς την αντίστοιχη Κοινοτική “προς το σκοπό απλούστευσης και εξορθολογισμού των διαδικασιών διεξαγωγής των Κλινικών Μελετών”4.
Στο ίδιο ΦΕΚ αναφέρεται ότι “η πραγματοποίηση αξιόπιστων κλινικών μελετών αποτελεί για τη χώρα μας ευκαιρία εισροής συναλλάγματος και σημαντική εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης των Νοσηλευτικών ιδρυμάτων αλλά και παραγωγής ερευνητικού έργου”.+
Αντί, δηλαδή, η πολιτεία να ενσκήψει στα καθημερινά προβλήματα χιλιάδων καρκινοπαθών που αγωνίζονταν για τη ζωή τους και δεν είχαν πρόσβαση σε βασικές ογκολογικές υπηρεσίες, αποφασίζει ότι “το Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.), παράλληλα με την παροχή υγειονομικής περίθαλψης, οφείλει να έχει και ερευνητικό υπόβαθρο (κατάλληλη υποδομή και προσανατολισμό) για την άρτια διεξαγωγή κλινικών ερευνητικών προγραμμάτων στις αντίστοιχες δομές υγείας, τα αποτελέσματα των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της ιατρικής φροντίδας των ασθενών”4.
Η εισροή συναλλάγματος μέσω της κλινικής έρευνας
Σύμφωνα με στοιχεία της μεγαλύτερης από τις 30 πολυεθνικές φαρμακοβιομηχανίες που δραστηριοποιούνταν εκείνη την εποχή στην Ελλάδα, το 2012 διεξάγονταν κλινικές μελέτες με συνολικό προϋπολογισμό €94 εκ., αλλά η χώρα μας έχανε ετησίως άλλα €200 εκ., γιατί δεν διεκπεραιώνονταν εγκαίρως η έγκρισή τους από τις αρμόδιες αρχές5.
Ο αγώνας δρόμου για την άρση των γραφειοκρατικών διαδικασιών αρχίζει, εφόσον “στη χώρα μας υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για επενδύσεις Κλινικών Μελετών”, όπωςδηλώνει αργότερα, στις 25 Φλεβάρη 2015 ο υπουργός υγείας του ΣΥΡΙΖΑ στην Επιστημονική Ημερίδα Κλινικών Μελετών που διοργάνωσε η Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοποιών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών6.
Ο κύριος Κουρουμπλής αναφέρεται παράλληλα και “στην παρουσία μικρών και μεγάλων συμφερόντων με τα οποία η νέα ηγεσία καλείται να αναμετρηθεί με αποφασιστικότητα”.
Ιδιώτες χορηγοί αντικαθιστούν τα μηχανήματα ακτινοθεραπείας στα δημόσια νοσοκομεία
Τον Ιούλιο του 2014, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανακοινώνει δωρεά ύψους €16 εκατομμυρίων ευρώ με σκοπό την αντικατάσταση 7 παλαιάς τεχνολογίας γραμμικών επιταχυντών (μηχανήματα ακτινοθεραπείας) σε ισάριθμα δημόσια νοσοκομεία της χώρας, με σύγχρονους και μεγαλύτερης ακριβείας επιταχυντές. Αργότερα, η δωρεά θα επεκταθεί στα €20 εκ. και θα αντικατασταθούν άλλοι τρείς γραμμικοί επιταχυντές7.
Με την δωρεά αυτή αμβλύνονται κάπως τα προβλήματα των καρκινοπαθών (46.000 νέες διαγνώσεις καρκίνου ετησίως, σύμφωνα με τις τότε εκτιμήσεις) και διευκολύνεται η πρόσβαση 28.000-30.000 ασθενών σε σύγχρονη ακτινοθεραπεία. Ελλείψεις συνεχίζουν όμως να υπάρχουν καθώς το 2019 λειτουργούσαν πλέον στη χώρα μας 3,8 ακτινοθεραπευτικά μηχανήματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ε.Ε. ήταν περίπου 6.
Εμβληματικές ερευνητικές δράσεις για τον καρκίνο − Big players, Big data
Το 2018 ξεκινά η Δράση «Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας» στην Ογκολογία. Στόχος του είναι “μέσω της Έρευνας η αναγνώριση της προδιάθεσης για την εκδήλωση μιας συγκεκριμένης ασθένειας και η σχέση της με τη γενετική κληρονομιά, το περιβάλλον και τον τρόπο ζωής κάθε ασθενούς.
Από την άλλη πλευρά, σε περιπτώσεις όπου η ασθένεια έχει ήδη συμβεί, η εξατομικευμένη ιατρική και φαρμακευτική θεραπεία, με βάση τα ευρήματα της έρευνας, μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας μειώνοντας σημαντικά το κόστος της περίθαλψης”8.
Το Δίκτυο αποτελείται από τέσσερις “ιατρικές μονάδες ακριβείας” και δέκα σημαντικούς ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς οργανισμούς της χώρας και “απαιτεί τη δημιουργία εξειδικευμένων μονάδων γονιδιακής και μοριακής ανάλυσης (ακολουθία DNA επόμενης γενεάς) καθώς και την ύπαρξη διαπιστευμένων βιοτραπεζών (Τράπεζες κλινικής συλλογής ασθενών)”.
Πρόκειται για Big data τα οποία “θα υποβληθούν σε επεξεργασία σε υπολογιστική πλατφόρμα που θα διαμορφωθεί μέσα στο Δίκτυο δημιουργώντας έτσι μια δυναμική βάση δεδομένων πολύτιμη για μελλοντική εκμετάλλευση της έρευνας”8.
Άραγε για ποιους θα είναι πολύτιμη η δυναμική βάση δεδομένων της έρευνας για μελλοντική εκμετάλλευση; Για τους πολίτες; τους ερευνητές; ή μήπως για τον χρηματοδότη της έρευνας ο οποίος πολύ πιθανώς θα πατεντάρει το προϊόν της επιστημονικής έρευνας και θα το πουλήσει ακριβά στην παγκόσμια αγορά;
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Δίκτυο χρηματοδοτείται από την της SIEMENS Α.Ε. με προϋπολογισμό €5.381.508, στο πλαίσιο της Συμφωνίας συμβιβασμού (για το γνωστό σκάνδαλο) του Ελληνικού Δημοσίου και της SIEMENS Α.Ε.
Όσο αυξάνονται οι ανάγκες για Ακτινοθεραπεία, δεν αρκούν οι χορηγίες ιδιωτών
Δέκα χρόνια μετά την ανακοίνωση της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και 5 χρόνια μετά την εγκατάσταση του τελευταίου γραμμικού επιταχυντή σε δημόσιο νοσοκομείο οι ανάγκες των καρκινοπαθών για έγκαιρη πρόσβαση σε ακτινοθεραπεία μεγαλώνουν αντί να μικραίνουν.
Στις 28.06.2024 καταθέτει βουλευτής της Β’ Θεσσαλονίκης επερώτηση στη Βουλή για τα προβλήματα των καρκινοπαθών από απομακρυσμένες περιοχές που διανύουν χιλιάδες χιλιόμετρα για ακτινοθεραπεία8. Στην απάντησή του ο υπουργός υγείας αναφέρει ότι στον Ακτινοθεραπευτικό Χάρτη θα προστεθεί το 2027 και η Σπάρτη.
Στη δευτερολογία του ο βουλευτής προτείνει, ο ΕΟΠΥΥ να καλύπτει και τα έξοδα διαμονής των ασθενών, αλλά αντί ο υπουργός να πάρει θέση επί αυτού ανακοινώνει ότι “την ερχόμενη εβδομάδα θα υπογράψει απόφαση για την δυνατότητα διενέργειας ιδιωτικού έργου* των γιατρών του ΕΣΥ, πέραν του ωραρίου, ακριβώς για να κάνουμε την θέση του λειτουργού του ΕΣΥ περισσότερο ελκυστική”.
Στο θέμα των ιδιωτικών χορηγιών, ο υπουργός υγείας αναφέρει ότι “όχι μόνο είναι ευπρόσδεκτες και συμπληρωματικές του κράτους αλλά αποτελούν και αρχαία ελληνική συνήθεια, αφού η λέξη χορηγός προέρχεται από αυτούς που πληρώνανε τα έξοδα του χορού στα Διονύσια, ώστε ο αθηναϊκός δήμος να απολαμβάνει την προσφορά της τότε τέχνης”8.
*Σημείωση: Αυτό που κατάφερε τελικά μέχρι τώρα ο κύριος Υπουργός με την απόφασή του για ιδιωτικό έργο των γιατρών του ΕΣΥ είναι, κάποιοι λειτουργοί του ΕΣΥ να κλείνουν το γραφείο τους το μεσημέρι και να συνεχίζουν την ιδιωτική ιατρική στα ιδιωτικά κέντρα ακτινοθεραπείας, δημιουργώντας όχι μόνο ζημιά στο δημόσιο που τους πληρώνει αλλά και αθέμιτο ανταγωνισμό σε όσους εργάζονται με όρους διαφάνειας και fair play στον ιδιωτικό τομέα της Ελλάδας.
Ευκολότερη πρόσβαση σε ογκολογικές θεραπείες κοντά στον τόπο διαμονής και οι μεγάλες προκλήσεις των ιδιωτικών επενδύσεων
Στις 1 Νοεμβρίου 2024 δημοσιεύεται στην εφημερίδα της κυβερνήσεως ο κατάλογος των ιατρικών πράξεων, οι οποίες επιτρέπεται να εκτελούνται σε αυτοτελείς Μονάδες Ημερήσιας Νοσηλείας (Μ.Η.Ν.) των ειδικοτήτων της Παθολογικής Ογκολογίας και της Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας10.
Στην ουσία ανοίγει ο δρόμος για ιδιωτικές επενδύσεις για δημιουργία αυτόνομων Μονάδων Ακτινοθεραπείας και Ημερήσιας Νοσηλείας για χορήγηση χημειοθεραπείας και άλλων ογκολογικών θεραπειών.
Ποιοι λοιπόν θα είναι οι επενδυτές; Είναι πιθανώς οι ίδιοι που έχουν επενδύσει σε μεγάλες αλυσίδες διαγνωστικών κέντρων, μονάδων τεχνητού νεφρού, κέντρων αποκατάστασης και άλλων μονάδων υγειονομικού ενδιαφέροντος, δηλαδή κυρίως τα μεγάλα επενδυτικά ταμεία.
Γιατί είναι ελκυστική η αγορά υγείας της Ελλάδας για τα επενδυτικά ταμεία;
Η αγορά υγείας της Ελλάδας των 12 εκατομμυρίων είναι σχετικά μικρή, παρόλα αυτά όμως προσελκύει το επενδυτικό ενδιαφέρον των επενδυτικών ταμείων.
Ίσως οι εξαγγελίες για μεγάλα περιθώρια εσόδων από κλινικές μελέτες να είναι ένας από τους λόγους; Πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκε η εξαγόραση πλειοψηφικού μεριδίου (60%) της Hellenic Gealthcare Group (HHG) στην οποία ανήκουν τρία μεγάλα ιδιωτικά θεραπευτήρια του Λεκανοπεδίου. Η συμφωνία αποτιμά την HHG σε περίπου 2,3 δισ. δολάρια.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι o προηγούμενος “επενδυτικός γίγαντας απέτυχε να διαχειριστεί τις ελληνικές εταιρείες και αποχωρεί με ζημιές, στρατηγικά λάθη και μια διαλυμένη φήμη και ότι παρά τις μεγάλες εξαγορές και την αρχική αισιοδοξία, η Ελλάδα δεν έφερε τις αποδόσεις που ανέμεναν, κάτι που εξηγεί και την άρον-άρον έξοδό τους”12.
Ποια είναι τελικά τα μεγάλα στοιχήματα για την Ελλάδα;
Το πρώτο στοίχημα φαίνεται να έχει ήδη χαθεί: η χώρα δεν κατάφερε να δημιουργήσει “ένα βιώσιμο οικοσύστημα για την κλινική έρευνα”13 και να αυξήσει κατά 1,1 δισ. ευρώ το ΑΕΠ ανοίγοντας 23.000 νέες θέσεις εργασίας, όπως τουλάχιστον εκτιμά το φαρμακευτικό λόμπι.
Αυτό που όμως πολύ πιθανώς να καταφέρουν οι νέες νομοθετικές παρεμβάσεις του υπουργείου υγείας (“επενδυτικό Clawback”, σύσταση αυτοτελών τμημάτων Κλινικών Μελετών στα νοσοκομεία του ΕΣΥ δυναμικότητας μεγαλύτερης των 200 κλινών κ.λπ.) είναι μια ακόμη μεγαλύτερη αναστάτωση στο ΕΣΥ που θα επηρεάσει ολόκληρο τον τομέα της υγείας, δημόσιο και ιδιωτικό.
Στην περίπτωση αυτή, το να ξαναέρθουν τα επενδυτικά ταμεία του Άμπου Ντάμπι ή άλλων συμφερόντων για να αγοράσουν, ίσως αυτή τη φορά ακόμα και νοσοκομεία του ΕΣΥ, ώστε να υλοποιήσουν και το όραμα των χορηγών της κλινικής ή οποιασδήποτε άλλης έρευνας, δυστυχώς, δεν μοιάζει πλέον με σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
Δρ. Θανάσης Μπαγκατζούνης Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος
Πηγές
1 isarkadias.gr/22111/news/epikairotita/νοσοκομείο-λάρισας-καρκινοπαθείς-πε/
2 www.rizospastis.gr/story.do?id=6229010
3 www.tanea.gr/2012/06/19/health/seminario-gia-tis-klinikes-meletes-6-7-ioylioy-2012/
4 www.2dype.gov.gr/wp content/uploads/old/dype/ΥΑ_ΦΕΚ_390_2013_ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ_ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ_ΚΛΙΝΙΚΗΣ_ΕΡΕΥΝΑΣ_ΣΧΕΔΙΟ_ΣΥΜΒΑΣΗΣ.pdf
5 www.novartis.com/gr-el/sites/novartis_gr/files/novartis-hellas-απολογισμοσ-2010.pdf
6 www.onmed.gr/ygeia-politiki/story/326569/pan-kouroumplis-megala-perithoria-gia-ependyseis-klinikon-meleton-stin-xora-mas
7 www.iatronet.gr/eidiseis-nea/perithalpsi-asfalisi/news/49495/oloklirwsi-dwreas-toy-idrymatos-stavros-niarxos-gia-tin-antikatastasi-aktinotherapeftikwn-mixanimatwn-se-oli-ti-xwra.html
8 gsri.gov.gr/protovoulies-draseis/elliniko-ethniko-diktyo-iatrikis-akriveias-exatomikevmeni-iatriki/
9 www.youtube.com/watch?v=SvlLPJmWBFg
10 ΦΕΚ6034-Κατάρτιση-καταλόγου-ιατρικών-πράξεων-σε-Μ.Η.Ν.pdf
11 www.capital.gr/epixeiriseis/3898405/neo-skiniko-stin-agora-ton-idiotikon-klinikon-ugeias-meta-to-deal-cvc-rurehealth-holding-pjsc/
12 www.mikrometoxos.gr/o-atsalos-tropos-apoependysis-toy-cvc-apo-to/
13 www.naftemporiki.gr/health/1865395/klinikes-meletes-megalo-stoichima-gia-tin-ellada/
