“…Ίσως αυτές οι ημέρες είναι μια ευκαιρία να γνωριστούμε λίγο καλύτερα, να εκφράσουμε με ειλικρίνεια τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, να λύσουμε κάποια προβλήματα που υποβόσκουν ή μας ταλανίζουν, να εξερευνήσουμε πραγματικά ο ένας την προσωπικότητα του άλλου”
Πείτε μας κάποια πράγματα για την διαδρομή σας, πως ως ξεκίνησε η σχέση σας με τη μουσική και πως προέκυψε το ενδιαφέρον σας για τη μουσική ψυχολογία… Μουσική ξεκίνησα από πολύ μικρή, μαθαίνοντας ακορντεόν, σε μια εποχή που το να στέλνουν οι γονείς τα παιδιά τους στο ωδείο ήταν κάτι σαν μόδα… και στην τάξη του ακορντεόν ήμασταν τότε πάνω από 40 παιδιά. Φανταστείτε σαν μέτρο σύγκρισης ότι αυτή τη στιγμή αντίστοιχα υπάρχει μόνον ένας μαθητής ο οποίος ξεκίνησε φέτος. Σιγά σιγά το ωδείο έγινε κάτι σαν δεύτερο σπίτι μας και για αρκετούς από εμάς το να ασχοληθούμε επαγγελματικά με τη μουσική διδασκαλία ή πράξη κάτι σαν αυτονόητη συνέχεια…Φυσικά αυτό πραγματοποιήθηκε σε συνάρτηση με την ενθάρρυνση και την υποστήριξη των γονιών μου, οι οποίοι από τότε μέχρι και σήμερα δεν έχουν χάσει καμία συναυλία ή παράστασή μου! Τώρα όσον αφορά τη μουσική ψυχολογία ήταν ένας τομέας που ειδικά στην Ελλάδα τότε ήταν κάτι σχεδόν άγνωστο. Αλλά ακόμη και στο εξωτερικό υπήρχαν ελάχιστα πανεπιστήμια όπου μπορούσε κανείς να σπουδάσει. Τη χρονιά που πήγα στην Αγγλία παρείχαν το μεταπτυχιακό πρόγραμμα μόνο δυο πανεπιστήμια. Στράφηκα προς τα εκεί, αρχικά μέσα από το ενδιαφέρον μου για τη μουσικοθεραπεία και γενικά τον τρόπο που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τη μουσική για να βοηθήσουμε τον άνθρωπο σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο. Παρακολουθώντας σεμινάρια και ημερίδες στην Ελλάδα συνειδητοποίησα πως είχα την ανάγκη για μια πιο επιστημονική προσέγγιση του πεδίου, γιατί και ο τομέας της μουσικοθεραπείας ήταν επίσης κάτι που είχε δειλά αρχίσει να αναπτύσσεται και ένιωθα πως υπήρχε ακόμη αρκετή ασάφεια ως προς τις μεθόδους και τα αποτελέσματά της. Έτσι θέλησα να διερευνήσω με εμπεριστατωμένη μεθοδολογία τον τρόπο που σχετίζεται η μουσική με την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και συγκεκριμένα ασχολήθηκα με την ψυχο-φυσιολογία, δηλαδή το πως επιδρά η μουσική σε φυσιολογικά μεγέθη του οργανισμού κάτι που αποτελεί ένδειξη των αντίστοιχων ψυχολογικών μεταβολών και αντιδράσεων. Στη συνέχεια στράφηκα προς την εκπαίδευση, και ομολογώ πως ενώ οι γνώσεις μου στην ψυχολογία με βοήθησαν να νιώθω κάπως πιο επαρκής στο να εξασκώ το διδακτικό μου έργο, η πραγματικότητα ξεπερνάει πάντα την όποια θεωρητική προετοιμασία μιας κατάστασης. Επιλέγοντας να εργαστώ στο θεσμό των μουσικών σχολείων, έστρεψα ανάλογα και το ερευνητικό μου ενδιαφέρον και έτσι στην παρούσα φάση εκπονώ μια διδακτορική διατριβή με αντικείμενο τη διδασκαλία του ακορντεόν, που θα απευθύνεται σε ηλικίες από 12 ετών και άνω που όμως βρίσκονται σε σχετικά αρχάρια στάδια εκμάθησης του οργάνου.
Πολιτισμός και Παιδί. Ψυχικό διέξοδο του παιδιού η ενασχόληση με τη μουσική; Νομίζω η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι αυτονόητη (ή αυταπόδεικτη). Η ενασχόληση με τον πολιτισμό γενικά, ή τη μουσική ειδικότερα, αποτελεί, όχι μόνο για το παιδί, αλλά για κάθε άνθρωπο ένα ψυχικό διέξοδο. Μπορείτε να το παρατηρήσετε ιδιαίτερα αυτές τις μέρες, με μια μικρή «βόλτα» στα social media, όπου θα δείτε άπειρα βίντεο με παραδείγματα για το πως οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη μουσική για να βρουν ένα καταφύγιο για τα συναισθήματά τους, να εκφραστούν και να επικοινωνήσουν, να έρθουν πιο κοντά, να ξορκίσουν το φόβο τους, να εκτονώσουν την ενέργειά τους ή να κάνουν μια δήλωση, να εκφράσουν τις θέσεις και τις ιδέες τους (βλ μουσική στα μπαλκόνια της Ιταλίας).
Τώρα όσον αφορά τα παιδιά υπάρχουν άπειρες έρευνες σχετικά με τα οφέλη της ενασχόλησης με τη μουσική στην καλή ψυχική τους ανάπτυξη και υγεία. Ας μην ξεχνάμε πως η ανάπτυξή τους είναι μια δυναμική, διαδραστική διαδικασία όπως και η ενασχόληση με τη μουσική. Το πως εξελίσσεται η σχέση τους με τη μουσική σηματοδοτεί πως εξελίσσεται η σχέση τους με τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους. Η μουσική βοηθά την έκφραση και την επικοινωνία, είναι μια μορφή «μη λεκτικής γλώσσας» την οποία μπορούν να επιστρατεύσουν ακόμη και τα παιδιά που λόγω ηλικίας ή κάποιων ιδιαίτερων συνθηκών αδυνατούν να εκφράσουν με λέξεις αυτό που θέλουν ή αισθάνονται. Τα παιδιά «παίζουν μουσική» και όπως έχει πει ο Albert Einstein, “Το παιχνίδι είναι η υψηλότερη μορφή έρευνας”. Είναι το όχημά τους για εξερεύνηση και για μάθηση, ξυπνά τη δημιουργικότητά τους, καλλιεργεί την κρίση, τη μνήμη και τη φαντασία τους. Το να παίξει ένα παιδί ένα μουσικό όργανο, συνεπάγεται ένα μεγάλο βαθμό εγκεφαλικής ενεργοποίησης και επεξεργασίας γεγονός που όχι μόνο βοηθά στην ανάπτυξη νοητικών και γνωστικών λειτουργιών (μπορεί κανείς να ανατρέξει σε άπειρα πορίσματα που συνδέουν την ενασχόληση με τη μουσική με αυξημένες ακαδημαϊκές επιδόσεις), αλλά ενισχύει μηχανισμούς ανατροφοδότησης και ευεξίας, τη συναισθηματική νοημοσύνη, καθώς και την προσοχή και τη συγκέντρωση και τελικά βοηθά τόσο στον τρόπο που προσλαμβάνουν και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο όσο και στο να ξεπερνούν πιο ανώδυνα κρίσεις ή ψυχικές εντάσεις. Μάλιστα κάπου διάβαζα τελευταία πως ενεργοποιώντας την φαντασία και τον αυτοσχεδιασμό η μουσική βοηθά στο να κατανοήσει κανείς πως κάθε πρόβλημα μπορεί να έχει περισσότερες από μια λύσεις, βοηθώντας τα παιδιά να απεγκλωβιστούν από περιοριστικές νοοτροπίες του τύπου σωστό-λάθος, και να βρουν έτσι μέσω της μουσικής ένα πεδίο ελευθερίας που επεκτείνεται και στους υπόλοιπους τομείς των ενδιαφερόντων τους, σε αντιδιαστολή με τα καθημερινά περιοριστικά και αγχωτικά τους προγράμματα.
Έχω την τύχη να εργάζομαι διδάσκοντας μουσική σε παιδιά εδώ και πολλά χρόνια και μπορώ να καταθέσω ένα πλήθος εμπειριών όπου έχω δει τη μουσική να αποτελεί διέξοδο και όχημα για να βρουν πολλά παιδιά τον τρόπο να αποτυπώσουν και να εκφράσουν τον ψυχικό τους κόσμο, αλλά και να απαλλαγούν από προβλήματα που τα ταλανίζουν. Μπορεί κανείς να ανατρέξει σε άπειρα παραδείγματα, όπως αυτά των παιδιών που παρουσιάζουν διαταραχές ελλειμματικής προσοχής ή υπερκινητικότητα, και πόσο η μουσική τα έχει βοηθήσει να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και βελτιώσουν τις σχέσεις και τις συμπεριφορές τους. Παιδιά με χαμηλές ίσως επιδόσεις σε άλλα μαθήματα βρίσκουν μέσα από την ενασχόλησή τους με την μουσική τον τρόπο να εμπιστευτούν τις ικανότητες και να αναδείξουν τα ταλέντα τους. Παιδιά εσωστρεφή ή αδιάφορα βρίσκουν τρόπο να ακουστούν ή να παρακινηθούν. Και δεν θα επεκταθώ στις περιπτώσεις παιδιών με πραγματικά βαριές παθήσεις ή ασθένειες ή μετά από σοβαρά ατυχήματα, οπού συχνά η μουσική αναδεικνύεται ως ο μόνος τρόπος συνδιαλλαγής και επαφής με τον «υπόλοιπο κόσμο». (Θα ήθελα να σας παραπέμψω ενδεικτικά στο EyeHarp που κατασκεύασε πρόσφατα ένας εξαιρετικός Έλληνας επιστήμονας στην Ισπανία, ως ένα δείγμα αυτού του ρόλου της μουσικής…)
Αυτό που έχω παρατηρήσει και θέλω να επισημάνω ως ιδιαίτερα σημαντικό όμως ως εκπαιδευτικός είναι η κοινωνική διάσταση της μουσικής ενασχόλησης, που είναι για μένα η κυριότερη λειτουργία της μουσικής ως «διεξόδου» για ένα παιδί. Ειδικότερα μέσα από την εργασία μου τα τελευταία χρόνια στα Μουσικά Σχολεία, έχω βιώσει το πως η μουσική ενισχύει την ομαδικότητα και τη συνεργασία, πως δημιουργεί το αίσθημα της συλλογικότητας, της συν-ευθύνης, της συν-δημιουργίας.. Τα παιδιά στα μουσικά σχολεία βρίσκουν μια πραγματική διέξοδο και η δραστηριοποίησή τους στα μουσικά σύνολα είναι συχνά η ευκαιρία τους, όχι μόνο να ξεφύγουν από τα προβλήματα της καθημερινότητας ή τα άγχη και τις ανησυχίες της ηλικίας τους, αλλά να δεθούν με τους συμμαθητές τους, να γίνουν μέλη μιας ομάδας, να αισθανθούν ότι ανήκουν, ότι χρειάζονται, και ότι μέσω των εκδηλώσεων επικοινωνούν με την κοινότητα, ακούγεται η φωνή τους, αναγνωρίζεται η προσωπικότητά τους. Δεν είναι τυχαίο πως τα ΜΣ έχουν χαρακτηριστεί ως σχολεία μηδενικής παραβατικότητας, και είναι για μένα η ισχυρότερη ίσως ένδειξη πως η μουσική αποτελεί μια πραγματική διέξοδο για το ψυχικό φορτίο ενός παιδιού ή ενός εφήβου.
Η καλλιέργεια του πνεύματος μέσω της μουσικής, θα βοηθήσει ψυχικά ένα παιδί να αντιμετωπίσει μορφές βίας bullying στο σχολείο, στην κοινωνία, ή ακόμη και στο σπίτι; Όπως προαναφέρθηκε, η μουσική αποτελεί μια διέξοδο, ένα καταφύγιο για τον ψυχισμό του παιδιού και του εφήβου. Σίγουρα είναι κάτι που μπορεί να προστρέξει για να ξεχαστεί, να παρηγορηθεί, να ανακτήσει την αυτοκυριαρχία του ή τον αυτοσεβασμό και την αυτοπεποίθησή του σε μια κατάσταση που αυτά βάλλονται. Δεν θα ήθελα όμως να πραγματοποιηθεί αυτός ο συσχετισμός γιατί θεωρώ ότι οδηγεί σε παρερμηνεία του φαινομένου και ενδεχομένως σε μια αποποίηση ευθυνών. Για να αντιμετωπιστούν οι μορφές βίας, αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι πρωτίστως να εντοπιστούν οι γενεσιουργές αιτίες της, και να αναχαιτιστούν οι πρακτικές που την ενισχύουν ή την διαιωνίζουν και όχι να ανατρέξουμε στο ποιες μέθοδοι ή «δεκανίκια» θα βοηθήσουν τα θύματα στο να την αντιμετωπίσουν. Και εκεί είναι ένα πεδίο στο οποίο και η μουσική ή η «καλλιέργεια του πνεύματος» μέσω αυτής όπως αναφέρατε θα μπορούσε να παίξει κάποιο ρόλο. Πέραν του ότι ένας καλλιεργημένος άνθρωπος πιο δύσκολα θα καταφύγει σε βίαιες συμπεριφορές για να επιβεβαιωθεί και να κυριαρχήσει, να προκαλέσει υλικές ή σωματικές και ηθικές βλάβες, να εκδηλώσει κατώτερα ένστικτα… η μουσική, όπως προανέφερα, καλλιεργεί αισθήματα ομαδικότητας και αλληλεγγύης με βιωματικό και άμεσο τρόπο. Οι μουσικές δραστηριότητες δίνουν φωνή στα παιδιά χωρίς διακρίσεις, δίνουν ρόλο στο κάθε άτομο χωρίς χαρακτηρισμούς και αποκλεισμούς, και βοηθούν τόσο τα θύματα όσο και τους «εν δυνάμει» θύτες να λειτουργήσουν μέσα σε συνθήκες ισότητας και συμπερίληψης, αποδοχής και αλληλοσεβασμού.
Είναι γνωστό πως η προβληματική συμπεριφορά ενός παιδιού δεν είναι παρά μια δυσαρμονία και δυσλειτουργία του γενικότερου συστήματος και δεν δημιουργείται μόνο από τον μαθητή που παρουσιάζει τη συμπεριφορά, αλλά πυροδοτείται και από προβληματικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Η μουσική επενεργώντας σε αυτές τις αλληλεπιδράσεις, μπορεί να βελτιώσει τόσο τις σχέσεις και τους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων, όσο και τη σχέση του κάθε ατόμου με τον εαυτό του, να ενισχύσει την προσωπικότητά του, να το οπλίσει με εναλλακτικούς τρόπους θέασης των πραγμάτων και αντίδρασης σε διάφορες καταστάσεις, να αυξήσει τις συναισθηματικές του δεξιότητες, και γενικότερα να συμβάλλει στη δημιουργία ενός πλαισίου που θα αποτρέπει, όχι μόνο τη θυματοποίηση, αλλά κυρίως την δημιουργία «θυτών». Άλλωστε, μόνο και μόνο η ακρόαση της μουσικής (μπορεί κανείς να ανατρέξει στο εξαιρετικό βιβλίο των Swearer, Espelage & Napolitano, 2009) έχει αποδειχθεί ως πρακτική που μπορεί να κατευνάζει τα εχθρικά ένστικτα και να ενδυναμώνει τα συναισθήματα ασφάλειας, χαράς και αγάπης στον χώρο του σχολείου για παράδειγμα, αποτρέποντας φαινόμενα bullying ή αντικοινωνικές συμπεριφορές άλλου τύπου.
Νους υγιής εν σώματι υγιή; Δεν νιώθω η κατεξοχήν αρμόδια να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, αλλά είναι σίγουρα κάτι που πρεσβεύω. Και πέρα από την εγγενή σοφία που διέπει τις φράσεις που φτάνουν σε μας σήμερα από τα βάθη των αιώνων, ξέρω πως και η σύγχρονη επιστημονική έρευνα συνηγορεί στο να τις επαληθεύσει. Είναι γνωστό πως στην Αρχαία Ελλάδα (όπου συχνά προστρέχουμε για να μας δώσει τα φώτα της), τρία ήταν τα βασικά αντικείμενα που διδάσκονταν στα παιδιά, η γραφή, η μουσική και η γυμναστική. Αυτό μας λέει πως η παιδεία στόχευε ταυτόχρονα στη νοητική (πνευματική και συναισθηματική) καλλιέργεια και στη σωματική ανάπτυξη, προφανώς γιατί θεωρούνταν μια αδιάσπαστη ενότητα. Σήμερα δυστυχώς παρατηρώ πως το βάρος δίνεται στο γνωστικό κομμάτι, και υποσκελίζονται τόσο η αισθητική καλλιέργεια, όσο και η σωματική εξάσκηση. Για παράδειγμα αν δείτε ένα αναλυτικό πρόγραμμα Γυμνασίου-Λυκείου θα καταλάβετε πως υπάρχουν ελάχιστες ώρες γυμναστικής ή μουσικής, και αυτές όσοι δουλεύουμε στο χώρο, ξέρουμε πολύ καλά πως εφαρμόζονται… Αλλά και από μικρότερες ηλικίες, πολύ συχνά οι ενήλικες καταστέλλουμε τη φυσική ανάγκη των παιδιών για σωματική κίνηση και εκτόνωση, με τις άλλου τύπου δραστηριότητες που τους επιβάλλουμε, και δε χρειάζεται να αναφερθώ καν στην τελευταία μάστιγα που είναι οι «οθόνες». Συζητώντας αυτές τις μέρες με τα παιδιά «διαδικτυακώς», με μεγάλη μου έκπληξη διαπιστώνω πως ο εγκλεισμός δεν επέδρασε πάνω τους με τον αναμενόμενο τρόπο. Μεγάλη μερίδα των παιδιών μου εκφράζει ευχαρίστηση και ικανοποίηση που μπορούν άνετα να βρίσκονται με τους υπολογιστές, τα τάμπλετ και τα κινητά όλη μέρα, ή να βλέπουν ώρες τηλεόραση! Είναι κάτι που θα πρέπει πραγματικά να μας προβληματίσει…
Για να επανέλθω την ερώτηση προσωπικά θεωρώ αδύνατο ένας άνθρωπος, εφόσον είμαστε ταυτόχρονα σώμα- σάρκα και διάνοια, να μπορεί να επιτύχει υγεία στον έναν τομέα μόνο, παραμελώντας ή αγνοώντας τον άλλο. Καταρχήν ο εγκέφαλος, είναι ένα σύνολο κυττάρων, όπως και τα υπόλοιπα του σώματός μας, και αν δε φροντίζουμε το σώμα μας, τότε και ο νους που είναι σώμα, δεν θα μπορεί να λειτουργήσει σωστά! Η άσκηση και η διατροφή είναι απαραίτητη όχι μόνο για να έχουμε σωματική ευρωστία, αλλά και για να κατακτήσουμε πνευματική διαύγεια και ποιότητα ζωής με την ολοκληρωμένη έννοια του όρου. Άλλωστε και η έρευνα υποδεικνύει πως η φυσική άσκηση διεγείρει την ανανέωση των νευρώνων (εγκεφαλικών κυττάρων) και αποτελεί το νέο επιστημονικό πεδίο στην προσπάθεια αντιμετώπισης πολλών εκφυλιστικών ασθενειών, πχ το Alzheimer. Αν με ρωτάτε λοιπόν ναι, για να έχουμε γερό και δυνατό νου, πρέπει να έχουμε γερό και δυνατό σώμα, και είναι κάτι που προσπαθώ να το μεταφέρω και στους μαθητές μου.
Αυτό άλλωστε, η σύνδεση μυαλού και σώματος, είναι κάτι που τα παιδιά το προσλαμβάνουν βιωματικά στο μάθημα της μουσικής με πολλούς τρόπους. Πολλοί πιστεύουν πως η μουσική εκτέλεση είναι θέμα σωματικής δύναμης και εξάσκησης. Σίγουρα ισχύει σε ένα βαθμό γι αυτό και οι μουσικοί κάνουμε ασκήσεις που θα μας βοηθήσουν στη μουσική πράξη, γυμνάζουμε π.χ τα δάχτυλα. Ή κάνουμε ασκήσεις που θα βοηθήσουν να μην καταπονούμαστε, ή στην αποκατάσταση από τραυματισμούς που προκύπτουν από τη μουσική πράξη! Πολλοί συνάδελφοί μου καταφεύγουν σε φυσικοθεραπείες για προβλήματα μέσης, αυχένα, τενοντίτιδες κλπ…Είναι φανερό λοιπόν πως το γερό σώμα χρειάζεται σε έναν μουσικό. Πολλές φορές τα παιδιά παραπονιούνται πως δεν «παν τα δάχτυλά» τους, ή πως τα πονάει το χέρι από το την εξασκηση κ.ο.κ.
Αυτό που τους εξηγώ όμως είναι πως για να μπορέσει το σώμα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός μουσικού κομματιού, χρειάζεται πρώτα να πάρει εντολές από τον εγκέφαλο. Αν αυτές οι εντολές έχουν εδραιωθεί με την τακτική άσκηση και επανάληψη, και είναι ο εγκέφαλος που πρέπει πρώτα να «μάθει» να εκτελεί τις κινήσεις για να ανταποκριθούν ανάλογα και τα χέρια. Και έπειτα είναι και αυτοί που νομίζουν πως η μουσική είναι καθαρά μια πνευματική διεργασία. Σίγουρα κι αυτό ισχύει σε ένα μεγάλο βαθμό. Το μουσικό έργο είναι κατά βάση ένα πνευματικό έργο. Η παρτιτούρα είναι ένα κείμενο που χρειάζεται αποκωδικοποίηση σε πολλά επίπεδα για να πάρει μια μορφή που θα μπορούν να προσλάβουν οι αισθήσεις μας. Είναι κατά βάση μια νοητική κατασκευή, και ο μουσικός που έρχεται σε επαφή μαζί της, πρέπει πρώτα να επιστρατεύσει το «νου», να αντιληφθεί τα τεχνικά σημεία της, τις νότες, το ρυθμό, τις κλίμακες, τις αξίες, τις παύσεις, τις εκφραστικές οδηγίες και πολλές ακόμη «άυλες» κατασκευές, να τις επεξεργαστεί, να τις συνδέσει πρωτού το σώμα αναλάβει να την μετατρέψει σε ηχητικό αποτέλεσμα. Χρειάζεται πολλή σκέψη και μεγάλη εγκεφαλική εγρήγορση πριν τα χέρια ακουμπήσουν τα πλήκτρα, αλλά και κατά τη διάρκεια της μουσικής πράξης. Θα μπορούσα να αναλύω αυτό το θέμα επι ώρες, αλλά ελπίζω να σας έδωσα μια εικόνα για το πόσο στενά συνδέεται το σώμα και ο νους στον τομέα της μουσικής. Και τα χρειαζόμαστε και τα δύο σε καλή «υγεία» για να δημιουργούμε και να απολαμβάνουμε αυτή την τέχνη…
Στην κοινωνική κρίση που βιώνουμε σήμερα τι θα προτείνατε στους γονείς ως προς τα παιδιά τους; Η κοινωνική κρίση φοβάμαι πως είναι κάτι που ήρθε για να μείνει.. Ίσως μάλιστα να μην χρειάζεται να ονομάζεται πλέον κρίση, αλλά μια νέα κοινωνική κατάσταση. Από το 2010 που άρχισε σε μας η οικονομική κρίση και επεκτάθηκε πλήττοντας όλο τον κοινωνικό ιστό, έχουν περάσει ήδη δέκα χρόνια…Νομίζω πως οι μορφές κοινωνικότητας με τις οποίες μεγάλωσε η δική μας γενιά, με τα ανοιχτά σπίτια, τις συναθροίσεις, τις γιορτές, τις γειτονιές και γενικότερα την αίσθηση της συλλογικότητας στη συμβίωση έχει παρέλθει.. Μακάρι όχι οριστικά, αλλά θεωρώ πως η καινούρια κρίση του «κορωναϊού» ήρθε να δώσε τη χαριστική βολή σε όσα ψήγματα κοινωνικοποίησης και επαφής μας είχαν απομείνει. Ο «απέναντι» αντιμετωπίζεται όχι απλά ως μια εν δυνάμει απειλή για την οικονομική μας ευρωστία, ως ταξικός εχθρός, πολιτικός αντίπαλος ή δεν ξέρω τι, αλλά ως πραγματικός κίνδυνος για τη ζωή μας. Δεν αγκαλιαζόμαστε, δεν κάνουμε χειραψίες, δεν πλησιάζουμε στα δύο μέτρα και τελευταία ίσως να μην κάνει και να αναπνέουμε γύρω από άλλους ανθρώπους, αφού ο ιός ίσως να μεταδίδεται και μέσω του αέρα. Δεν ξέρω κατά πόσο αυτό το «social distancing» είναι κατασκευασμένο ή αναπόδραστος τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης, αλλά σίγουρα είναι μια νέα πραγματικότητα με την οποία όχι απλά αναγκαστήκαμε να εξοικειωθούμε απότομα, αλλά την αποδεχτήκαμε και με ένα αίσθημα ανακούφισης που θα μας γλιτώσει από χειρότερα δεινά. Έτσι στον ήδη ενισχυμένο ατομικισμό μας που είχε περιορίσει τις επαφές μας στις στενές οικογενειακές φιλικές και απαραίτητες εργασιακές, και είχε εδώ και χρόνια καλλιεργήσει την φιλοσοφική θεώρηση του «εμείς να ‘μαστε καλά», προστίθεται τώρα η απόλυτη «μονοκρατία»: Ο καθένας σπίτι του, δεν πλησιάζουμε καν τους γονείς μας, το σύντροφό μας, τα παιδιά μας, θωρακίζουμε τον αυστηρά προσωπικό μας χώρο για να «είμαι εγώ καλά» και δευτερευόντως να μην μολύνω και τους γύρω μου. Αυτό δεν μπορεί παρά να έχει σοβαρές συνέπειες στον ψυχισμό των ανθρώπων αλλά και στις σχέσεις του με τους άλλους. Άλλωστε πρόσφατες έρευνες έχουν καταδείξει πως η εξελικτική ανάγκη της κοινωνικής διασύνδεσης είναι για τον εγκέφαλο εξίσου σημαντική όσο και η πρόσληψη τροφής. Η μοναξιά δημιουργεί στον οργανισμό τραύματα, αντίστοιχα με την πείνα ή τη δίψα, γιατί με έμμεσο τρόπο αντιτίθεται στην επιβίωση όλων. Φανταστείτε ότι σε αυτό πρέπει να προστεθεί το αίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας που ενδεχομένως διακατέχει πολλούς γονείς λόγω της εργασιακής και εισοδηματικής αβεβαιότητας, της ανεργίας και των ελαστικών μορφών εργασίας. Αυτό δεν μπορεί παρά να διαμορφώσει ένα αρνητικό περιβάλλον για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και των νέων.
Δεν ξέρω τι θα ήταν καλύτερο να προτείνει κανείς στους γονείς, σίγουρα αυτό εξαρτάται από την ηλικία και το βαθμό αντίληψης του κάθε παιδιού για να του εξηγήσουμε με τον κατάλληλο τρόπο τι συμβαίνει, γιατί πρέπει να αλλάξει η καθημερινότητά του και τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση. Σίγουρα οι συμβουλές των ειδικών να παραμείνουμε ψύχραιμοι και αισιόδοξοι, να διαβεβαιώνουμε τα παιδιά πως η κατάσταση θα αλλάξει σύντομα και πως αυτή τη στιγμή κάνουμε το καλύτερο δυνατό, είναι εκ των ουκ άνευ. Αυτό που εγώ θεωρώ σίγουρα πως πρέπει να γίνει, είναι, να χρησιμοποιηθεί η κατάσταση προκειμένου να υπάρξει κάποιου τύπου «κοινωνική διαπαιδαγώγηση» των παιδιών, μια προσπάθεια να προτάξουμε και να συζητήσουμε τις ανθρωπιστικές, τις κοινωνικές και τις ηθικές αξίες, ώστε το παιδί να αντιληφθεί από νωρίς πως αποτελεί μέρος ενός συνόλου από το οποίο επηρεάζεται και το οποίο επηρεάζει, και πως δεν έχει νόημα η προσωπική ευημερία αν δε συνοδεύεται από γενικότερη ποιοτική αναβάθμιση της συλλογικής ζωής. Πιστεύω πως είναι μια αρχή που στις μέρες μας έχει αρχίσει να εκλείπει και είναι η απαρχή κάθε κοινωνικής παθογένειας που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος.
Πάνω από όλα όμως θα πρότεινα στους γονείς να περάσουν ουσιαστικό χρόνο με τα παιδιά τους. Ίσως αυτές οι μέρες είναι μια ευκαιρία να γνωριστούμε λίγο καλύτερα, να εκφράσουμε με ειλικρίνεια τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, να λύσουμε κάποια προβλήματα που υποβόσκουν ή μας ταλανίζουν, να εξερευνήσουμε πραγματικά ο ένας την προσωπικότητα του άλλου. Και πάλι ανάλογα με την ηλικία, μέσα από κοινά παιχνίδια, διαβάσματα, παρακολούθηση ταινιών η παραστάσεων κλπ.. μπορούμε να ξεκινήσουμε συζητήσεις που πέρα από τους διδακτικούς τους στόχους, θα βοηθήσουν στο να έρθουμε πιο κοντά, να δούμε πως σκεφτόμαστε και πως αντιδρούμε στις καταστάσεις, να αποκαλυφθούμε, αλλά και να «ανακαλυφθούμε»!
“Μουσική και Διαφήμιση” το 2014
https://www.youtube.com/watch?v=AfmMD2JlZKw&t=117s – Βίντεο εμπνευσμένο από το κομμάτι DuoDecim Scripta, σε σύνθεση δική μου και της Δέσπως Βαρουδάκη (2017)
https://www.youtube.com/watch?v=kxv1ijblFsE – Βίντεο: Από την παράσταση του σχήματος Third Wind, στο Δημοτικό Θέατρο Αγίου Δημητρίου “Μελίνα Μερκούρη” (Δεκέμβριος 2012)
https://www.youtube.com/watch?v=HwYLWOPidjE – Βίντεο: Από τη συμμετοχή μου στην δισκογραφική δουλειά της Αναστασίας Σπύρου “Φυλαχτό”. Το ομώνυμο κομμάτι (2018)
https://www.youtube.com/watch?v=-4o2TvCSVxc – Βίντεο: Το διαφημιστικό σποτ της παράστασης “Ό εχθρός μου” που ανέβηκε στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης τον Μάιο του 2013
https://www.youtube.com/watch?v=ZidzEWcgwlE – Βίντεο: Από μια πρόσφατη συμμετοχή μου στο χοροθέατρο “Tango Amor” της σχολής χορού Salon de ballet (Mάιος 2018)
Σύντομο Βιογραφικό
Η Ξένια Τσέλιγκα γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καρδίτσα, όπου και έκανε τις πρώτες σπουδές της στο ακορντεόν και στα θεωρητικά (Πτυχίο Ακορντεόν και Αρμονίας-ΔΩΚ). Είναι αριστούχος απόφοιτος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στην Ψυχολογία της Μουσικής από το Πανεπιστήμιο του Sheffield στην Αγγλία. Για τις σπουδές της έχει τιμηθεί με υποτροφίες από το Ι.Κ.Υ., το Ίδρυμα Λίλιαν Βουδούρη, το Ίδρυμα Αλεξοπούλου, κ.α. Παράλληλα έχει σπουδάσει Αντίστιξη στο Εθνικό Ωδείο και Φούγκα στο Athenaeum. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα, σεμινάρια και Master Classes με καταξιωμένους καλλιτέχνες (Viaceslav Semionov, Κωνσταντίνος Ράπτης, Ηρακλής Βαβάτσικας), και σεμιναριακούς κύκλους με θέμα το ακορντεόν ( Το ακορντεόν στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, Τζαζ ακορντεόν, τεχνική Alexander κ.α.) ενώ ταυτόχρονα μελέτησε και το «Ακορντεόν Κονσέρτου» (Bayan). Έχει επίσης παρακολουθήσει σεμινάρια στη Μουσικοθεραπεία, την Ειδική Αγωγή και τις Θεραπείες μέσω της Τέχνης. Έχει συνεργαστεί με διάφορες ορχήστρες, (Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων, Μαντολινάτα Αθηνών κ.α.) μουσικά σχήματα (Griko, Andre Maia Band κ.α.) και καταξιωμένους καλλιτέχνες. Έχει εμφανιστεί σε πολλές συναυλίες και φεστιβάλ εντός και εκτός Αθηνών, σε θεατρικές παραστάσεις, όπερες και άλλα μουσικοθεατρικά δρώμενα. Έχει συμμετάσχει στη δισκογραφία (Ελευθερία Αρβανιτάκη: 9+1 Ιστορίες/ Λευτέρης Λαγγούσης: Της Αγάπης οι Σκιές/Στάθης Δρογώσης: Το κόκκινο τετράδιο/Ανασταστία Σπύρου: Φυλαχτό κ.α.) και έχει εργαστεί σε διάφορα ωδεία εντός και εκτός Αθηνών (Εθνικό Ωδείό, Ελεύθερο Ωδείο, Ωδείο Καρδίτσας, Ωδείο Ντο-Ρε-Μι κ.α.) Οι τελευταίες της συνεργασίες περιλαμβάνουν τη Σόνια Θεοδωρίδου (Τραγούδια της Ευλογημένης Θάλασσας), την Δέσπω Βαρουδάκη (DuoDecim Scripta), την Ανασταστασία Σπύρου (Καρτ Ποστάλ/ Φυλαχτό), τον Στάθη Δρογώση και την Αντριάνα Μπάμπαλη (NEOVintage) κ.α.
Είναι κάτοχος Proficiency στην Αγγλική Γλώσσα, επιπέδου Β2 στην Ιταλική Γλώσσα, ενώ πρόσφατα ξεκίνησε μαθήματα και στη Ρωσική (Α2).
Από το 2005 εργάζεται ως μόνιμη καθηγήτρια μουσικής στη Β’θμια εκπαίδευση, ενώ από το 2010 υπηρετεί το θεσμό των Μουσικών Σχολείων ως καθηγήτρια ακορντεόν στο Μουσικό Σχολείο Ιλίου. Τα δύο τελευταία χρόνια ζεί και εργάζεται στην Καρδίτσα, όπου διδάσκει ακκορντεόν στο Μουσικό Σχολείο Καρδίτσας. Είναι υποψήφια διδάκτορας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας με αντικείμενο σπουδών της τη διδακτική του ακορντεόν.
