Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη*
Ο Νίκος Σταματιάδης γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα, με καταγωγή από τη Μικρά Ασία. Σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και εν συνεχεία Θέατρο, στη σχολή «Ίασμος» του Β. Διαμαντόπουλου και κατόπιν στο θεατρικό οργανισμό «Εστία» του Γ. Ρήγα. Συμμετείχε σε θεατρικές και τηλεοπτικές παραγωγές.
Ταυτόχρονα, για πάνω από τριάντα χρόνια ασχολήθηκε επαγγελματικά με τον σχεδιασμό και την κατασκευή κοσμημάτων. Διατηρούσε μέχρι πρόσφατα ατελιέ κοσμημάτων στο κέντρο της Αθήνας και συμμετείχε σε εικαστικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 2013 εκδόθηκε «Το ημερολόγιο ενός αχινού», ενώ το 2014 «Ο σοκολατένιος ιππότης στην εξόριστη πολιτεία». Το πρώτο του μυθιστόρημα διασκευάστηκε για το θέατρο και ανέβηκε στη σκηνή την άνοιξη του 2014 σε διασκευή και σκηνοθεσία Νίκου Καραγέωργου. Έχει γράψει δύο θεατρικά έργα. Το δεύτερο, «Μαρίκα Παπαγκίκα, το ηλεκτρικό κορίτσ»ι παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την άνοιξη του 2022 στο μουσείο «Β. Τσιτσάνη» στα Τρίκαλα, σε σκηνοθεσία Κερασίας Σαμαρά, με συμμετοχή του μουσικού συνόλου «Takis Barberis group», και πρωταγωνίστρια την ίδια. Η «Πέρσα» είναι το τρίτο του μυθιστόρημα και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πνοή.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Έχετε σπουδάσει Διοίκηση Επιχειρήσεων, θέατρο, σχεδιάζετε κοσμήματα, είστε συγγραφέας μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων. Πώς συνδέονται αυτές οι διαφορετικές ιδιότητες μεταξύ τους;
ΝΙΚΟΣ ΣΤΑΜΑΤΙΑΔΗΣ: Εκτός από τις πρώτες σπουδές που έγιναν με την οικογενειακή πεποίθηση πως οι καλλιτεχνικές σπουδές δεν σου εξασφαλίζουν σίγουρο μέλλον, οι επόμενες ακουμπούν σε έναν κοινό «τοίχο». Την τέχνη. Κι έχουν και ακόμα ένα κοινό. Τις ιστορίες. Τα κοσμήματα, μέσα στα οποία μεγάλωσα, λόγω του πατέρα μου, είναι έκφραση πολιτισμού και διηγούνται με τον δικό τους τρόπο ιστορίες ή και την ίδια την Ιστορία. Το θέατρο αναπαριστά, ζωντανεύει επί σκηνής ιστορίες και η συγγραφή διηγείται ιστορίες. Η ανάγκη έκφρασης με οδήγησε να ασχοληθώ και με τα τρία, για να ανακαλύψω πως είναι, για μένα, συγκοινωνούντα δοχεία.
Μ.Γ.: Υπήρξε κάποιος άνθρωπος που σας ενθάρρυνε στις εκάστοτε επιλογές σας;
Ν.Σ.: Ευτυχώς πάντα υπήρξαν άνθρωποι που με ενθάρρυναν στις επιλογές μου. Όπως και το αντίθετο. Προτίμησα να κάνω αυτό που ζήταγε η ψυχή μου όντας ευγνώμων για τους ανθρώπους που πίστεψαν σε μένα.
Μ.Γ.: Η λογοτεχνία πότε μπήκε στη ζωή σας ως αναγνώστη αλλά και ως συγγραφέα;
Ν.Σ.: Από μικρό παιδί ξεκίνησα να διαβάζω. Σε μικρή ηλικία ο πατέρας μου μού διηγούνταν για να κοιμηθώ την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. «Διδάχτηκα» κατά κάποιο τρόπο την απόλαυση της ανάγνωσης από μικρός. Τα ωραιότερα ταξίδια της παιδικής μου ηλικίας τα έκανα με ένα βιβλίο. Και μπορώ να πω πως, ευτυχώς, συνεχίζω αυτά τα ταξίδια και ως ενήλικος με την ίδια αίσθηση απόλαυσης. Ξεκίνησα να γράφω τον χειμώνα του 2010.
Μ.Γ.: Υπάρχει κάποιο βιβλίο που σας επηρέασε ως άνθρωπο ή/και ως συγγραφέα και ποιο είναι αυτό;
Ν.Σ.: Υπάρχουν αρκετά. Τα πρώτα που θυμάμαι είναι το «Ένα παιδί μετράει τ’άστρα» του Μ. Λουντέμη και «Το καπλάνι της βιτρίνας» της Α. Ζέη. Αργότερα ως ενήλικος στην κυριολεξία «σώθηκα» κάποια στιγμή διαβάζοντας το βιβλίο του Γ. Μαριδάκη «Η δεξιά τσέπη του ράσου». Μα ο κατάλογος είναι μεγάλος.
Μ.Γ.: Το νέο βιβλίο σας έχει τον τίτλο Πέρσα. Με τι έρχεται σε επαφή ο αναγνώστης στις σελίδες του;
Ν.Σ.: Έρχεται σε επαφή με μια ολόκληρη ιστορική περίοδο της χώρας. Ενδιαφέρουσας μα και δύσκολης, γεμάτης αντιθέσεις. Οι ιστορίες των ηρώων διασταυρώνονται και καθορίζονται από τα γεγονότα και τις αλλαγές πού συνέβησαν, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, εκείνες τις δεκαετίες. Το βιβλίο αναφέρεται σε μια περίοδο σαράντα χρόνων που ξεκινάει μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου έως το ξεκίνημα της δεκαετίας του 1980.
Μ.Γ.: Ποιο ήταν το έναυσμα ώστε να γράψετε για το συγκεκριμένο θέμα;
Ν.Σ.: Η αφορμή ήταν η Πέρσα. Ένα υπαρκτό πρόσωπο. Που έζησε κόντρα στις κοινωνικές επιταγές της εποχής της, μια γυναίκα που έζησε ελεύθερη ακολουθώντας τις επιθυμίες και τα όνειρά της. Το έναυσμα όμως ήταν η επιθυμία μου να ερευνήσω σε βάθος τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και να αναδείξω γεγονότα γνωστά ή λιγότερο γνωστά μέσα από τους δρόμους της μυθοπλασίας.
Μ.Γ.: Ποια συναισθήματα εναλλάσσονται κατά τη διάρκεια της εξέλιξης των γεγονότων που αφορούν την ηρωίδα σας Πέρσα;
Ν.Σ.: Όλα τα συναισθήματα που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος στη διάρκεια της ζωής του, όταν μάλιστα ζει σε «ταραγμένες» εποχές που οι άνθρωποι βρίσκονται σε ακραίες συνθήκες.
Μ.Γ.: Κατά τη διάρκεια της συγγραφής τα προσωπικά συναισθήματα του συγγραφέα εκφράζονται μέσω της γραφής του;
Ν.Σ.: Όσο περνάει ο καιρός και γράφεις περισσότερο, γίνεται πιο εύκολο να αποστασιοποιηθείς από το προσωπικό. Παραμένεις όμως ο ίδιος άνθρωπος και αυτά που νιώθεις θα περάσουν και στους ήρωές σου και στην ιστορία τους. Απλά δεν επιθυμείς πλέον να μιλήσεις τόσο προσωπικά για σένα.
Μ.Γ.: Στο βιβλίο σας αναφέρονται πολλά πρόσωπα που υπήρξαν στο παρελθόν (Γιάννης Τσαρούχης, Δόρα Στράτου, Αριστοτέλης Ωνάσης κ.ά.). Πώς συνδέονται με τη μυθοπλασία του βιβλίου;
Ν.Σ.: Όλες αυτές οι σπουδαίες προσωπικότητες που καθόρισαν τη ζωή και τον πολιτισμό του τόπου και άφησαν τη σφραγίδα τους και στην παγκόσμια σκηνή, είναι ψηφίδες του μωσαϊκού των ηρώων και των καταστάσεων του βιβλίου. Δεν είναι απλά διακοσμητικές αναφορές. Εμπλέκονται στη ζωή της Πέρσας και των άλλων ηρώων, με έναν μαγικό τρόπο, και καθορίζουν σε πολλές στιγμές τη μετέπειτα πορεία τους. Ταυτόχρονα αποτυπώνονται σαν άνθρωποι και όχι σαν οι μύθοι που έγιναν μετά.
Μ.Γ.: Υπάρχουν αξίες που ακυρώνονται και άλλες που αναδεικνύονται μέσα από την ιστορία που αφηγείστε;
Ν.Σ.: Νομίζω πως ναι. Η αποδοχή, όσο διαφορετικός και να είσαι, η αλληλεγγύη, η αξία της φιλίας, της αγάπης. Η δύναμη του έρωτα, μα και ο αγώνας για προσωπική ανεξαρτησία και ελευθερία. Όλα αυτά αναδεικνύονται μαζί με την ανάγκη των ηρώων για κοινωνική δικαιοσύνη, ισοτιμία, ελευθερία. Η ηρωίδα του βιβλίου επανατοποθετείται απέναντι στις αξίες της συνέχεια, τις ανατρέπει και ωριμάζει μέσα από αυτή τη διαδικασία.
Μ.Γ.: Πιστεύετε ότι ένας συγγραφέας πρέπει να παραμένει πιστός σ’ ένα συγκεκριμένο είδος γραφής ή η εξέλιξή του από βιβλίο σε βιβλίο τον οδηγεί αναγκαστικά σε διαφορετικά μονοπάτια;
Ν.Σ.: Η συγγραφή, τα κείμενα, είναι ζωντανά. Είναι ωραίο να εξελίσσονται, να μεταβάλλονται όπως η ζωή. Προσωπικά, έχω γράψει τρία εντελώς διαφορετικά βιβλία. Το κάθε ένα έχει σχέση με μια συγκεκριμένη εποχή της ζωής μου. Άρα δεν μπορεί να είναι το ίδιο με το προηγούμενο. Μαζί αλλάζει και ο τρόπος γραφής. Πάντα όμως μένει η προσωπική ματιά, ο προσωπικός τρόπος έκφρασης του καθενός. Που φαίνεται στην διαχείριση του λόγου. Και είναι τόσο μοναδικός όσο και η υπογραφή του.
Μ.Γ.: Συνηθίζετε να προσδίδετε δικά σας χαρακτηριστικά σε ήρωες των βιβλίων σας;
Ν.Σ.: Στα δύο πρώτα μου βιβλία το έκανα πιο έντονα. Είχα προσδώσει χαρακτηριστικά μου σε έναν ήρωα κάθε φορά. Αυτή τη φορά προσπάθησα να το αποφύγω. Κι αυτό που κατάφερα είναι να έχουν όλοι οι ήρωες, ακόμη και οι πιο αντιπαθείς, από ένα στοιχείο μου. Ήταν ένα προσωπικό παιχνίδι, το να «κρύψω» από κάτι στον καθένα. Γι΄ αυτό ίσως τους αγαπώ, τους κατανοώ, κι ας μην συμπαθώ καθόλου κάποιους από αυτούς.
Μ.Γ.: Με ποια συναισθήματα βιώσατε τη συγγραφική πορεία της Πέρσας και ποια καταστάλαξαν μέσα σας γράφοντας τη λέξη τέλος;
Ν.Σ.: Η συγγραφική πορεία της Πέρσας ήταν γεμάτη αντιθέσεις. Η ηρωίδα με εκνεύριζε με τις επιλογές της πολύ συχνά. Όσο την συμπαθούσα, άλλο τόσο ήθελα να την σπάσω στο ξύλο. Είχαμε μια σχέση πάθους από την αρχή. Η αντιπάθειά μου προς αυτήν με βοήθησε να μην την «αγιοποιήσω». Ήθελα από την αρχή να γράψω για μια αντιηρωίδα και η απόσταση αυτή λειτούργησε ελπίζω θετικά για το βιβλίο. Τα συναισθήματα που καταστάλαξαν εντός μου γράφοντας τη λέξη τέλος, ήταν η αγάπη, η λύτρωση και η ηρεμία.
Μ.Γ.: Υπάρχει κάτι που δεν αντέχετε ως άνθρωπος ή/και ως συγγραφέας;
Ν.Σ.: Πίσω από τον συγγραφέα υπάρχει ο άνθρωπος, με τα ίδια όνειρα, πιστεύω, επιθυμίες, αντοχές. Όσο περνάει ο καιρός ανακαλύπτω πως άλλες αντοχές μου μειώνονται και άλλες αυξάνονται! Γενικά όμως δεν μου αρέσει η απαξίωση, η υποκρισία, η ασυνέπεια, τα ψέματα και οι ανούσιες κουβέντες.
Μ.Γ.: Οι κριτικές παίζουν ή δεν παίζουν ρόλο στην πορεία ενός βιβλίου και γιατί;
Ν.Σ.: Μπορεί και να παίζουν αρχικά στο εμπορικό κομμάτι της πορείας του. Στην πραγματικότητα όμως ο χρόνος είναι ο μεγαλύτερος κριτής. Αν ένα βιβλίο αντέχει στον χρόνο και οι άνθρωποι συνεχίζουν να το διαβάζουν, τότε σίγουρα κάτι καλό υπάρχει σε αυτό το βιβλίο. Εξάλλου δεν είναι λίγες οι φορές που σπουδαία βιβλία πήραν κακές κριτικές όταν κυκλοφόρησαν, και σήμερα θεωρούνται ορόσημα στη λογοτεχνία. Ο σημαντικότερος κριτής για ένα βιβλίο είναι ο κάθε αναγνώστης.
Μ.Γ.: Ένα βιβλίο πρέπει να έχει μηνύματα ή απλά να ευχαριστεί τον αναγνώστη;
Ν.Σ.: Συνυπάρχουν πολλές φορές. Πάντα ένα βιβλίο περνάει κάποια μηνύματα. Προσωπικά δεν με ενδιαφέρει το βιβλίο μου να είναι «διδακτικό».
Μ.Γ.: Αν αναζητούσαμε το βαθύτερο μήνυμα του βιβλίου σας, ποιο θα ήταν αυτό κατά τη γνώμη σας;
Ν.Σ.: Η αποδοχή, η αγάπη, η ελεύθερη επιλογή, το να ζεις τη ζωή σου όπως την επιθυμείς και ας κάνεις λάθη και ας φας τα μούτρα σου. Η αξία της διαδρομής στο ταξίδι της ζωής.
Μ.Γ.: Ποιος είναι ο επόμενος συγγραφικός στόχος σας;
Ν.Σ.: Ο επόμενος στόχος μου είναι να τον ανακαλύψω.
Το μυθιστόρημα Πέρσα του Νίκου Σταματιάδη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πνοή.
*Μαίρη Γκαζιάνη
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε στον τραπεζικό χώρο. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.
Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Επίσης διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style, ενώ πρόσφατα ξεκίνησε συνεργασία με το polismagazino.gr σε θέματα πολιτισμού.
Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά κι έχει συμμετάσχει σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.
Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής» από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015. Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τα μυθιστορήματά της ΖΑΧΑΡΗ ΑΧΝΗ (11/2019) και Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ (6/2021) κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ωκεανός.
