Η Ευαγγελία Θ. Καϊράκη, Ms Ιστορικός της Τέχνης, Επιμελήτρια εκθέσεων, Μέλος της ΕΕΙΤ απαντάει στις ερωτήσεις του polismagazino.gr
“Το κίνημα του metoo είναι μία θετική απότοκος της εσωστρέφειας στην οποία ακούσια έχει περιπέσει η κοινωνία, της αυτοψυχανάλυσης, για να γίνω πιο σαφής, με απώτερο στόχο την επανεκκίνηση.”
Εγκλεισμός στο σπίτι. Πως διαχειρίζεστε το χρόνο σας; Ποια συναισθήματα σας διακατέχουν; Θυμάμαι τη Μελίνα, όταν σε μια συνέντευξη ρωτήθηκε ποιο είναι το σημαντικότερο αγαθό, να σφίγγει τα δόντια και να λέει με το γνωστό της πάθος, μετά από λίγα δευτερόλεπτα σιγής: Η Ελευθερία! Όταν μικρή το είχα πρωτοακούσει, δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία, καθώς, ως παιδί της μεταπολίτευσης, τις αξιακές κατακτήσεις των προηγούμενων χρόνων τις θεωρούσα δεδομένες, αδιαπραγμάτευτες. Και οι προβληματισμοί αφορούσαν σε άλλα ζητούμενα. Τον τελευταίο χρόνο, όπως οι περισσότεροι, νιώθω κομπάρσος σε b movie καταστροφής, κινούμαι ανάμεσα στην πραγματικότητα, που μοιραία μας υπενθυμίζεται, και την επιστημονική φαντασία, που δυσάρεστα μας εκπλήσσει. Ως αντιστροφή στην καταστροφολογία, έχω «θεατρικοποιήσει» την κατάσταση, για μπορέσω να περνάω αλώβητη τα levels, σαν ηρωίδα του Ταραντίνο, του Σολωμού, του Ξενόπουλου, του Τένεσι Ουίλιαμς. Άλλωστε, σύμφωνα με τον Σαρτρ, ο άνθρωπος είναι φύσει καταδικασμένος να είναι ελεύθερος και ως εκ τούτου, η πνευματική ελευθερία δεν αποστερείται με τίποτα, παρά τον φόβο –όχι τυχαία γιο του Άρη- και όλα τα μελανά και ερεβώδη που έχουν σπαρεί. Η καθημερινότητά μου, λοιπόν, ακολουθεί το πρόσταγμα της Μπλανς Ντυμπουά: Δεν θέλω ρεαλισμό, θέλω μαγεία.., όπως βέβαια εγώ την έχω ορίσει, στο πλαίσιο που μου επιτρέπεται, σαν προσωπική αντίσταση και έξοδο διαφυγής.
Ακούμε συνεχώς για Βία. Ενδοοικογενειακή, εργασιακή, αθλητική, καλλιτεχνική… Εντυπωσιάζεστε από το συμβάν ή από τους πρωταγωνιστές; Εσείς έχετε υποστεί κάποια μορφή βίας; Η μετανεωτερική κοινωνία πιστεύει πολύ στο άτομο ως μονάδα, ως ρυθμιστή των εξελίξεων. Το κίνημα του metoo είναι μία θετική απότοκος της εσωστρέφειας στην οποία ακούσια έχει περιπέσει η κοινωνία, της αυτοψυχανάλυσης, για να γίνω πιο σαφής, με απώτερο στόχο την επανεκκίνηση. Το νιώθω σαν ένα είδος προσωπικής και συλλογικής κάθαρσης, που δεν θα μπορούσε να συμβεί με ημίμετρες μεθόδους, υπονοούμενα κτλ, αλλά ήθελε θάρρος και δραστικό χειρισμό, όπως ο Ηρακλής, ως άθλο, καθάρισε τον Κόπρο του Αυγείου, για να κάνω έναν παραλληλισμό. Και μου άρεσε, σε επίπεδο συμβολισμού, που ο αφέτης προερχόταν από τον χώρο του αθλητισμού και επεκτάθηκε σε εκείνον του δράματος, που πρέπει να τον διαφεντεύουν οι Μούσες και όχι τα βορβορώδη ένστικτα. Εκφοβισμό, με τον έναν ή άλλο τρόπο, ο καθένας έχει δεχθεί, γιατί στην κοινωνία αναπόδραστα κυριαρχεί ο νόμος του ισχυρού, παραποιημένος, αν δεχτούμε- σε μια ιδεαλιστική προσέγγιση- ότι ίδιον της εξουσίας δεν είναι η επιβολή, αλλά το μεγαλείο. Και η παρερμηνευμένη εξουσία, ως γνωστόν, αλλοτριώνει ή μάλλον, αποκαλύπτει τον άνθρωπο, νομιμοποιεί συμπλέγματα, απωθημένα και καθηλώσεις, που εκτονώνονται στον «υφιστάμενο», κυρίως σε ζητήματα εργασιακά, με πρόσχημα την τάξη των πραγμάτων, τη σωστή, κατά το δοκούν του προϊσταμένου, διεκπεραίωση. Τα όρια όμως ανάμεσα στην κατ’ επίφαση συνέπεια και την ψυχολογική βία συχνά υπερβαίνονται. Ο Νόμος μπορεί να περιλάβει μόνο τις εξόφθαλμες περιπτώσεις. Οι υπόλοιπες επαφίενται στην παιδεία του «ανώτερου», την ισορροπία, την ευγένεια ψυχής και την ενσυναίσθηση. Το πράγμα ξεφεύγει αφης στιγμής μπλέκονται γενετήσια ένστικτα, εδώ μιλάμε απροκάλυπτα για εγκληματική συμπεριφορά. Και για να μην αναλωθώ σε κοινοτοπίες, θα πω επί προσωπικού ότι έχω δεχθεί εργασιακό εκφοβισμό, αλλά είχα την πολυτέλεια να αποδεσμευτώ έγκαιρα από αυτό. Στη συγχρονία του, είχα την ψυχολογία του θύματος, ένιωθα ενοχές, ανεπάρκεια, ανασφάλεια. Προϊόντος του χρόνου και βλέποντας από απόσταση τα γεγονότα, συνειδητοποίησα ότι η θύτης ήταν τελικά μία προβληματική προσωπικότητα-αν δεχτούμε κατά τον Νίτσε ότι κακός είναι ο άνθρωπος που του αρέσει να ντροπιάζει τους άλλους- και όλοι όσοι την περιέβαλαν και έδειχναν δουλικά ανοχή, τροφοδοτώντας την ομερτά, θλιβερές, επίσης, προσωπικότητες. Με όλη τη συγκατάβαση, αυτός ο δεύτερος χαρακτηρισμός, γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι ανάγκη ή τι φιλοδοξίες έχει ο άλλος. Σε κάθε περίπτωση, για να μιλήσω νομοτελειακά, το ξένο σώμα το αποβάλει ο οργανισμός, δεν ανήκα σε αυτό το πλαίσιο, οπότε χάραξα εκ νέου την πορεία μου, με γνώμονα τις αξίες και τις αντοχές μου. Έχω επίσης βιώσει ιαβέρειο αντιπάθεια σε ακαδημαϊκό χώρο και εκεί ήταν δύσκολο να ορθωθεί ανάστημα, καθώς τα Πανεπιστήμια είναι κράτος εν κράτει, οπότε στωικά το υπέμεινα και συνεχίζω σε ομόλογο Ίδρυμα τις διδακτορικές σπουδές.
Πιστεύετε στην αποτελεσματικότητα του εμβολίου; Θα εμβολιαστείτε όταν έρθει η ώρα; Το εμβόλιο το βλέπω κάτι σαν την… Έξοδο του Μεσολογγίου. Θα κάνω το σταυρό μου, θα οπλιστώ με θάρρος και θα εμβολιαστώ.
Έχετε στερηθεί κάτι από τον εγκλεισμό σας στο σπίτι και εαν ναι, πως το αντιμετωπίσατε; Η λέξη εγκλεισμός από μόνη της εμπεριέχει το στοιχείο της στέρησης. Έχω στερηθεί το δικαίωμά μου να πηγαίνω όπου θέλω, χωρίς να αναφέρομαι σε κανέναν, να βλέπω τα πρόσωπα των συνομιλητών και των περαστικών, να συναλλάσσομαι με τον κόσμο, χωρίς να απολυμαίνομαι μετά, να περπατώ χωρίς να βλέπω παντού ακροβολισμένους αστυνομικούς, εντεταλμένους να με ελέγξουν. Όλο αυτό το θρίλερ, παρακολουθώντας τις εκατόμβες και έχοντας ευπαθή άτομα στον περίγυρο μου, έχει ορθολογικά, ή καλόπιστα αν θέλετε, φορεθεί στη συνείδησή μου ως αναγκαίο κακό και για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, δεν έχω στην ουσία τι να αντιπαλαίσω. Οπότε η ανάγκη για αντίσταση, ναι, μου έχει στερηθεί και αυτή ή ορθότερα, έχει καταπιεστεί. Το ελυτικό Ελ της Ελευθερίας, κόπηκε, λοιπόν. Το άλλο Ελ, της ελπίδας, όμως υπάρχει και αυτό είναι που με τροφοδοτεί πνευματικά και ηθικά, για να μπορέσω να ζω στον μικρόκοσμό μου, όχι απλά να επιβιώνω.
Τηλεργασία και Αναστολή εργασιακών συμβάσεων. Τι πιστεύετε ότι θα συμβεί την επόμενη ημέρα του απεγκλωβισμού μας στον εργασιακό χώρο; Θα μιλήσω για τα εικαστικά, όπου τα πράγματα εκεί λειτουργούσαν ανέκαθεν με sui generis όρους. Η καλλιτεχνική δημιουργία αυτονόητα δεν ανακόπτεται από οποιονδήποτε περιορισμό, το πλαίσιο που την περιβάλλει έχει όμως προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Ως αποτέλεσμα, εκθέσεις σε ρεαλιστικό χώρο με φυσική παρουσία έργων και κοινού δεν γίνονται και έχουν υποκατασταθεί, δεν θα πω αντικατασταθεί, από ψηφιακές. Η προσαρμογή, σε κάθε περίπτωση, είναι ένδειξη υγείας. Οπότε δεν είμαι αντίθετη, ίσα ίσα είναι ένας τρόπος να οργανώνονται πράγματα και να παρουσιάζουν οι καλλιτέχνες και οι επιμελητές το έργο τους, άσχετα αν εγώ μέχρι στιγμής, για προσωπικούς λόγους, είμαι σε αναμονή και δεν έχω επιχειρήσει να οργανώσω διαδικτυακή έκθεση. Η επόμενη μέρα θα κριθεί από την όρεξη και την ενέργεια των πρωταγωνιστών. Ή θα παγιωθεί αυτό το πλαίσιο επικοινωνίας, όπως άλλωστε έχουν ψηφιοποιηθεί τα πάντα στη ζωή μας ή το πιο πιθανό, κατά τη γνώμη μου, θα υπάρξει μία έκρηξη καλλιτεχνικών δρωμένων σε υπαρκτό χωροχρόνο, καθώς ο κόσμος διψάει για αυτό. Το εύχομαι..
