Η μουσική ενώνει τους λαούς και τους πολιτισμούς;
Κάθε άνθρωπος, από τη στιγμή της σύλληψης του έρχεται σε επαφή με το περιβάλλον του μέσω των δονήσεων του ήχου. Η πρώτη μουσική στα αυτιά μας είναι η φωνή της μητέρας μας. Μεγαλώνοντας ερχόμαστε σε επαφή με τη γλώσσα μας και μαθαίνουμε την έννοια του ρυθμού και τον συγχρονισμό στην κίνηση πάλι μέσω των παιδικών τραγουδιών και της μουσικής. Πέρα από την διαφορετικότητα κάθε πολιτισμού ή κουλτούρας, η μουσική “χτυπά” στο κέντρο της ύπαρξης μας και είναι η κοινή μας γλώσσα. Μια γλώσσα που δε χρειάζεται εξηγήσεις και αναλύσεις και που λέει όσα δεν μπορεί να πει ο λόγος. Μια γλώσσα που την νιώθεις απλά και βαθιά στην ψυχή. Μια γλώσσα που ενώνει.
Ως παράδειγμα μου έρχεται στο νου μια ανάμνηση της παιδικής μου ηλικίας: Καθώς μεγάλωνα στη Θεσσαλονίκη, σπουδάζοντας βιολοντσέλο στο Νέο Ωδείο, ήμουν μέλος μιας παιδικής ορχήστρας με την οποία συμμετείχα σε φεστιβάλ ορχηστρών στο εξωτερικό. Σε ένα από αυτά, που έλαβε χώρα στο Στρασβούργο, θυμάμαι τον εαυτό μου με το μικρό μου βιολοντσέλο στην πλατεία μπροστά στον καθεδρικό της πόλης να μοιράζομαι την εμπειρία της δημιουργίας και συναισθήματά χαράς και αδελφοσύνης με ορχήστρες από ξένες χώρες και μουσικούς εντελώς διαφορετικής προέλευσης γλώσσας θρησκείας και κουλτούρας. Ήμουν μια σταγονίτσα στο πλήθος, άγνωστη μεταξύ αγνώστων, και με τη μουσική όλοι αυτοί οι άγνωστοι έγιναν για λίγο άνθρωποι μου. Εκεί, σε εκείνη την ηλικία και σε εκείνη την πλατεία κατάλαβα πόσο ίδιοι είμαστε όλοι.
Ποιον μουσικό θαυμάζετε και γιατί;
Θαυμάζω τους ολοκληρωμένους μουσικούς. Αυτούς που πρωταρχικά μιλούν μέσα από το έργο τους κι έχουν τη δύναμη να συγκινούν αληθινά χωρίς φανφάρες και δημόσιες σχέσεις. Τους μουσικούς που έχουν σαν κίνητρο την αγάπη για τη ζωή και την τέχνη, και που μοιράζονται απλόχερα το δώρο τους με τον κόσμο. Θαυμάζω όλους τους μουσικούς για την σκληρή δουλειά, αφοσίωση, μακροχρόνια υπομονή και επιμονή, προϋποθέσεις απαραίτητες για την ανάπτυξη της “μαγιάς” του ταλέντου, και για την διαρκή βελτίωση των δεξιοτήτων τους. Θαυμάζω τους μουσικούς που έχουν το θάρρος και την προθυμία να δουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη και να τον αναλύσουν ώστε να αποκτά η ερμηνεία τους διαφορετικό βάθος, ωριμότητα, σοφία, αλήθεια και συγκίνηση. Θαυμάζω τους μουσικούς που αντέχουν την σκληρή πλευρά του επαγγέλματος αυτού και συνεχίζουν ακάθεκτοι το έργο τους, νικώντας καθημερινά τους δαίμονες τους και τις φωνές – εμπόδια που παρουσιάζονται στην πορεία τους. Τέλος, θαυμάζω τους μουσικούς που έχουν τη δυνατότητα να διδάσκουν απλά και μόνο με τη στάση ζωής τους και που μεταλαμπαδεύουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους χωρίς φτιασιδώματα και με γενναιοδωρία ψυχής.
“Η μουσική είναι μία, οι μουσικοί πολλοί.”
Πως θα περιγράφατε αυτή την πρόταση;
Η μουσική είναι μία τόσο βιωματική εμπειρία που είναι δύσκολο κανείς να την ορίσει και να την περιγράψει με ακρίβεια.
Ο καθένας την νιώθει διαφορετικά, ανάλογα με το περιβάλλον του, τα βιώματα, τα ερεθίσματα, τα ακούσματα, τα διαβάσματα του, τα ταξίδια του στον κόσμο, και την ευρύτερη καλλιέργεια του. Παρόλα αυτά, η μουσική είναι μια κι εκφράζεται από τόσα διαφορετικά είδη που υπηρετούνται από μια πληθώρα ερμηνευτών και συνθετών. Πολλά είδη την έχουν εκφράσει με αριστουργηματικό τρόπο που την καθιερώνει στο χρόνο κι άλλα με ευτελή τρόπο που την καθιστά εφήμερη.
Οι μουσικές μας προτιμήσεις είναι πάντα υποκειμενικές. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να περιθωριοποιούμε και να απορρίπτουμε είδη μουσικής που δεν είναι του προσωπικού μας γούστου. Κάτι που δε μιλά καθόλου στη δική μας ψυχή μπορεί να είναι άκρως συγκινητικό ως και ιερό για έναν άνθρωπο σε μια άλλη άκρη του πλανήτη.
Η δύναμη της μουσικής κρύβεται πολλές φορές στην ίδια τη σύνθεση, κι άλλες στη δυνατότητα των ερμηνευτών να αναδείξουν τη σύνθεση ακόμη κι αν αυτή είναι μέτρια ή κακή.
Γιατί χρειάζεται η μουσική παιδεία; Είναι πολυτέλεια ή ανάγκη;
Θα ρωτούσε ποτέ κανείς άραγε αν τα μαθηματικά ή η γλώσσα είναι πολυτέλεια ή ανάγκη;
Η υγεία μιας κοινωνίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ευρύτερη μόρφωση και καλλιέργεια των μελών της.
Η μουσική παιδεία αποτελεί έναν από τους απαραίτητους παράγοντες που συμβάλλουν σ’ αυτή την υγεία.
Μεταξύ άλλων, μέσω της μουσικής παιδείας μαθαίνει κανείς την αξία της συγκέντρωσης, της πειθαρχίας, της οργάνωσης, της σημασίας και της ειδοποιούς διαφοράς της λεπτομέρειας, καθώς και την αξία της συνύπαρξης και της προσφοράς.
Η μουσική παιδεία διευρύνει το νου και βοηθά ένα άτομο να βρει αρμονία με το σώμα του, το πνεύμα και την ψυχή του οδηγώντας το συχνά στην επίγνωση και την αυτογνωσία.
Επίσης, έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός καλλιεργημένου κοινού για το αύριο.
Πώς μπορεί ένας γονιός να ανακαλύψει το ταλέντο του παιδιού του στη μουσική;
Ο καλύτερος σύμμαχος του γονιού που θέλει να ανακαλύψει αν το παιδί του έχει κλίση στη μουσική είναι η παρατήρηση των αντιδράσεων του στα διάφορα μουσικά ερεθίσματα από την βρεφική ακόμα ηλικία. Στη συνέχεια και όσο το παιδί μεγαλώνει, η έκθεση σε διαφορετικά μουσικά είδη μέσω ηχογραφήσεων, δραστηριοτήτων που έχουν την μορφή παιχνιδιού και κοινωνικοποίησης με τη συμμετοχή σε κάποια τάξη μουσικής για παιδιά, δίνουν σημαντικές ενδείξεις σ’ ένα γονιό για να καταλάβει αν το παιδί έχει ταλέντο ή όχι. Το δυσκολότερο έργο όμως του γονιού έρχεται αργότερα: όταν πρέπει να μάθει στο παιδί να αγαπά και την τόσο απαραίτητη διαδικασία της μελέτης και της πρακτικής εξάσκησης, ώστε αυτή να μην έχει την μορφή του καταναγκασμού αλλά να είναι πηγαία, ευχάριστη και ψυχαγωγική.
Βέβαια, μια και ο κόσμος μας δεν είναι αγγελικά και ιδανικά πλασμένος, δεν θα πρέπει να ξεχνούμε και τα μουσικά τέρατα και τεράστια ταλέντα του που προήλθαν από περιβάλλοντα εντελώς τοξικά, σε εποχές πολέμων, μέσα από φοβερές αντιξοότητες και από γονείς εντελώς αδιάφορους ως και ανύπαρκτους.
Σε κάθε περίπτωση, το μαγικό κλειδί για την ανάπτυξη ενός ταλέντου είναι η μη παρέμβαση. Όπως αναφέρει και το Τάο: “Ο δάσκαλος δρα χωρίς να κάνει τίποτα και μιλά χωρίς να λέει κάτι”.
Υπάρχουν Έλληνες αξιόλογοι μουσικοί, με μουσική κατάρτιση και γνώσεις;
Φυσικά και υπάρχουν Έλληνες μουσικοί με γνώσεις, κατάρτιση και προπαντός εμπειρία, που παράγουν σημαντικό έργο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Όπως μας δείχνει ο χρόνος και οι στατιστικές, ακόμη και σήμερα, οι περισσότεροι από αυτούς που επιθυμούν ανώτερες σπουδές και καριέρα βρίσκουν γονιμότερο έδαφος και περισσότερες ευκαιρίες έκφρασης και ανάπτυξης στο εξωτερικό. Η προσφορά εργασίας, οι ευκαιρίες και οι συνθήκες στην Ελλάδα των ημερών μας για ένα μουσικό δεν είναι ευνοϊκές ακόμη κι αν βελτιώνεται συνεχώς το καλλιτεχνικό επίπεδο της χώρας.
Σε τελική ανάλυση όμως, κι όπως μας υπενθυμίζει η παγκοσμιοποίηση, η προέλευση ενός καλλιτέχνη δεν έχει καμία σημασία. Σημασία έχει ο προορισμός και το έργο που παράγει εκεί. Στην τέχνη και στη ζωή ευνοούνται αυτοί που έχουν προτερήματα κι όχι κάποια συγκεκριμένη εθνικότητα.
Ποια είναι τα μελλοντικά μουσικά σας σχέδια;
Ο επόμενος σταθμός μου είναι οι παραστάσεις της Madama Butterfly στην όπερα της Santa Barbara της πολιτείας της Καλιφόρνια, όπου θα ερμηνεύσω για πολλοστή φορά τον αγαπημένο ρόλο της Ciο-Cio San τον ερχόμενο Νοέμβριο.
Αργότερα θα βρεθώ στην Ευρώπη για μία τουρνέ ακροάσεων.
Tην ερχόμενη άνοιξη ακολουθούν ένα ρεσιτάλ με τα ελληνικά τραγούδια του Ραβέλ και μια επιλογή παραδοσιακών τραγουδιών του Γιάννη Κωνσταντινίδη με την Opera in Williamsburg στην πολιτεία της Βιρτζίνια, καθώς και ο ρόλος της Liu στην όπερα Turandot με την φιλαρμονική ορχήστρα του Evansville της πολιτείας της Indiana. Το Μάιο θα συμπράξω ως σολίστ σ’ ένα κοντσέρτο με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο μέγαρο μουσικής της πρωτεύουσας.
Τέλος, το φθινόπωρο του 2020 θα βρίσκομαι στην Αγγλία όπου θα τραγουδήσω το ρόλο της Cio-Cιο San (Madama Butterfly) στην περιοδεία του διεθνούς φεστιβάλ Glyndebourne.
Βιογραφικό.
Διεθνώς αναγνωρισμένη σοπράνο, η Ελένη Καλένος αποσπά το θαυμασμό των κριτικών και του κοινού για την καθαρότητα και την θέρμη της φωνής της καθώς και την υποκριτική της δεινότητα.
Μέχρι σήμερα, το οπερατικό της ρεπερτόριο περιλαμβάνει 25 ρόλους, από τους οποίους τους περισσότερους έχει παρουσιάσει επαναληπτικά. Ρόλοι: Mimi “La Bohème”, Cio-Cio San “Madama Butterfly”, Tosca, Suor Angelica, Giorgetta “Il Tabarro”, Liu “Turandot”, Santuzza “Cavalleria Rusticana”, Donna Anna και Donna Elvira “Don Giovanni”, Pamina “Die Zauberflöte”, Fiordiliggi “Così fan Tutte”, Contessa di Almaviva “Le Nozze di Figaro”, Nedda “I Pagliacci”, Hanna Glawari “Die lustige Witwe”, Antonia “Les Contes D’Hoffmann”, Desdemona “Otello”, Medora “Il Corsaro”, Gilda “Rigoletto”, L’Infante “Le Cid”, Silvia “Zanetto”, Micäela “Carmen”, Lia “L’Enfant Prodigue”, Vee Talbot “Orpheus Descending” και Saida “Schönerland” μία παγκόσμια πρεμιέρα με θέμα τους πρόσφυγες στο κρατικό θέατρο του Βισμπάντεν της Γερμανίας.
Το ρεπερτόριο της στο ορατόριο είναι εξίσου πλούσιο (Verdi: “Requiem”, Brahms: “Γερμανικό Ρέκβιεμ”, Beethoven: “Ενάτη συμφωνία” και “Misa Solemnis” , Handel: “Θεοδώρα”, Rachmaninov: “Οι Καμπάνες”, Samuel Barber: “Knoxville: Summer of 1915” κ.α).
Έχει συνεργαστεί με όπερες, συμφωνικές ορχήστρες και φεστιβάλ όπως: Palm Beach Opera, Glyndebourne (U.K), Staatstheater Wiesbaden (Germany), Zomeropera (Belgium), Austin Opera, Tulsa Opera, Sarasota Opera, Opera Santa Barbara, Mississippi opera, Opera Idaho, Opera Delaware, Shreveport Opera, Odyssey Opera, Lancaster Symphony, Mid America Productions (Avery Fisher Hall/Lincoln Center), Utah Festival Opera, Annapolis Opera, Madison Opera, Charlottesville Opera, Glimmerglass, Phoenicia Festival, Evansville Philharmonic Orchestra, LOFT Opera, Φεστιβάλ Επταπυργίου, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης.
Έχει κερδίσει πολλαπλά βραβεία και έχει παρακολουθήσει masterclasses με τους: Virginia Zeani, Martina Arroyo, Rene Flemming, Sheryl Milnes, Diana Soviero, Phyllis Curtin κ.α
Έχει βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος κριτικών διεθνών εντύπων όπως: New York Times, Wall Street Journal, Boston Globe, New Yorker, Houston press κ.α
Οι ηχογραφήσεις της περιλαμβάνουν την όπερα Zanetto του Mascagni με το Odyssey Opera της Βοστώνης και τα “Mοιρολόγια” του συνθέτη George Tsontakis με την KOCH International Classics.
Αποφοίτησε με δίπλωμα στο βιολοντσέλο από το δημοτικό ωδείο της γενέτειράς της Θεσσαλονίκης. Πήρε το δίπλωμα masters στην φωνητική από το Queens College της Νέας Υόρκης, και υπήρξε υπότροφος του Opera Institute του Πανεπιστημίου της Βοστώνης.
Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: http://www.elenicalenos.com
