Γράφει η Κέλλυ Ιωάννου, Lecturer in Criminology and Forensic Psychology at ICPS – College for Humanistic Sciences, Associate Lecturer in Criminology and Forensic Psychology at University of Central Lancashire – UCLan.
Τι είναι ο Εγκληματολόγος;
Εγκληματολόγος είναι ο κοινωνικός επιστήμονας που 1) ειδικεύεται στην εγκληματολογία και 2) μελετά κοινωνικές συμπεριφορές. Κάθε κοινωνία έχει το δικό της σύνολο κανόνων και αποκλίσεων. Οι εγκληματολόγοι εξετάζουν τους κανόνες (δηλαδή τις πιο συνηθισμένες συμπεριφορές) και τις αποκλίσεις από αυτούς τους κανόνες συμπεριφοράς. Ένας εγκληματολόγος παρέχει θεωρητικές εξηγήσεις για τις παρεκκλίνουσες, παραβατικές και εγκληματικές συμπεριφορές που εκδηλώνονται σε έναν πληθυσμό. Αναλύει το ποινικό δίκαιο, την εγκληματική συμπεριφορά και τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι εγκληματίες για να ασκήσουν αποκλίνουσα συμπεριφορά και να παραβιάσουν το νόμο. Οι εγκληματολόγοι συνεργάζονται με διάφορα επίπεδα και είδη υπηρεσιών επιβολής του νόμου για να αναπτύξουν προφίλ συμπεριφοράς για συγκεκριμένους τύπους εγκλημάτων. Επιπλέον, συγκεντρώνουν στατιστικά στοιχεία για τα ποσοστά εγκληματικότητας. Διερευνούν εγκλήματα και αναλύουν το ευρύτερο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και τις διαδικασίες του.
Τι είναι ο Εγκληματολογικός Ψυχολόγος;
Ο εγκληματολογικός ψυχολόγος επιδιώκει να κατανοήσει τα κίνητρα των εγκληματιών και να αναπτύξει ένα ψυχολογικό προφίλ για να τους κατανοήσει ή να τους οδηγήσει στις αρχές. Εξετάζει μεμονωμένες εγκληματικές συμπεριφορές και διαγιγνώσκει τυχόν καταστάσεις ψυχικής υγείας που συνδέονται με αυτές. Μπαίνει συχνά στην αίθουσα του δικαστηρίου για να καταθέσει ως εμπειρογνώμονας. Άλλα καθήκοντα περιλαμβάνουν την παροχή συμβουλών σε άτομα που έχουν υπάρξει θύματα εγκληματικών ενεργειών αλλά και σε άτομα που έχουν διαπράξει εγκλήματα αξιολογώντας τον κίνδυνο υποτροπής. Για να εξειδικευτεί κανείς στην εγκληματολογική ψυχολογία απαιτείται πτυχίο σπουδών συνήθως στην ψυχολογία και και πιστοποιημένο Μεταπτυχιακό στην Εγκληματολογική Ψυχολογία. Συχνά αυτοί οι επαγγελματίες έχουν ολοκληρώσει και διδακτορικές σπουδές ή έρευνα στην εγκληματική συμπεριφορά ή στη σκιαγράφηση προφίλ. Οι θέσεις εργασίας σε αυτόν τον τομέα αφορούν κυρίως την κοινωνική υπηρεσία ή σε έναν τομέα που σχετίζεται με την επιβολή του νόμου. Συχνά οι εγκληματολογικοί ψυχολόγοι εργάζονται ως σωφρονιστικοί υπάλληλοι και ως επιμελητές ή ως αστυνομικοί, διαμεσολαβητές κ.ο.κ.
Απαραίτητα εκπαιδευτικά προσόντα:
Ανάλογα με τη θέση εργασίας που επιθυμεί κάποιος να επιλέξει σε αυτούς τους κλάδους απαιτούνται και οι αντίστοιχοι τίτλοι σπουδών σε προπτυχιακό επίπεδο στο πανεπιστήμιο. Για όσους επιθυμούν να απασχοληθούν ως εγκληματολόγοι ή εγκληματολογικοί ψυχολόγοι απαραίτητη προϋπόθεση είναι η απόκτηση διπλώματος προπτυχιακών σπουδών στις κοινωνιολογικές ή τις νομικές επιστήμες. Ενώ όσοι θέλουν να απασχοληθούν με την εγκληματολογική ψυχολογία απαραίτητη προϋπόθεση είναι η απόκτηση πτυχίου ή/και Μεταπτυχιακού στην εγκληματολογική ψυχολογία. Προσωπικά, συστήνω ανεπιφύλακτα τόσο το προπτυχιακό όσο και το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών του Koλλεγίου Ανθρωπιστικών Επιστημών – ICPS που προσφέρεται σε συνεργασία με το Βρετανικό Πανεπιστήμιο του UCLan. Είναι, άλλωστε, το μοναδικό πρόγραμμα σπουδών που ακολουθεί κατά γράμμα το βρετανικό μοντέλο σπουδών στο εν λόγω αντικείμενο χωρίς κάποιος να χρειάζεται να φύγει από την χώρα του. ‘Ένα επιπλέον προτέρημά του είναι ότι οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν πρακτικές γνώσεις άμεσα συνδεδεμένες με την αγορά εργασίας και τις δεξιότητες που χρειάζονται οι εγκληματολόγοι και οι εγκληματολογικοί ψυχολόγοι, κάτι που δεν το βρίσκεις εύκολα σε συναφή ακαδημαϊκά προγράμματα. Προσωπικά νιώθω περήφανη που συγκαταλέγομαι στο ακαδημαϊκό προσωπικό του ICPS, και εύχομαι να είχα και η ίδια τη δυνατότητα πριν ξενιτευτώ να μπορούσα να έχω παρακολουθήσει ένα αντίστοιχης ποιότητας πρόγραμμα στη χώρα μου. Τουλάχιστον όμως παρέχεται αυτή η δυνατότητα στους σημερινούς φοιτητές και αυτό είναι πολύ σημαντικό!
Επαγγελματική αποκατάσταση σε πεδία όπως:
• Eγκληματολογική (Ποινική) Έρευνα
• Συμβουλευτική
• Προγραμματισμός εκτροπής
• Διερεύνηση και Πρόληψη Οικονομικής Απάτης
• Ιατροδικαστική
• Διερεύνηση και Πρόληψη Οικονομικής Απάτης
• Προγράμματα παρέμβασης
• Δικαστήρια
• Επιβολή του νόμου
• Ακαδημαϊκή Έρευνα
• Αποκατάσταση
• Έρευνα και Μελέτες Πολιτικής
• Εκπαίδευση
• Ειδικοί Ψυχοπαθολογίας
Φορείς απασχόλησης εγκληματολόγων και εγκληματολογικών ψυχολόγων:
• Δικαστικοί φορείς
• Σωφρονιστικά Ιδρύματα
• Συμβουλευτικά Γραφεία
• Τράπεζες και Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα
• Ασφαλιστικές Εταιρείες
• Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί
• Υπηρεσίες Ιδιωτικών Ερευνών
• Κρατικοί φορείς
Τομείς Εξειδίκευσης:
Υπάρχουν πολλοί τομείς εξειδίκευσης στον τομέα της εγκληματολογίας. Οι επαγγελματίες μπορούν να επικεντρωθούν σε μια συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα, συμπεριλαμβανομένων των ανηλίκων, ενηλίκων και των ηλικιωμένων. Η εγκληματικότητα έχει προχωρήσει μέχρι τις ηλικίες του δημοτικού σχολείου, αλλά υπάρχουν έμποροι ναρκωτικών που χρησιμοποιούν αυτά τα παιδιά για να πουλήσουν ναρκωτικά. Υπάρχουν ακόμη και παιδιά του δημοτικού που πίνουν αλκοόλ και χρησιμοποιούν ελεγχόμενες ουσίες τακτικά και όλα αυτά συμβάλλουν στην εγκληματικότητα ή γενικότερα παραβατικές ενέργειες.
Οι εγκληματολόγοι ή εγκληματολογικοί ψυχολόγοι συχνά επικεντρώνονται σε συγκεκριμένους τύπους εγκλημάτων. Κάποιοι ειδικεύονται σε δολοφονίες, άλλοι σε ένοπλες ληστείες, βανδαλισμούς, βιασμούς ή άλλα εγκλήματα διαφόρων ειδών. Μπορούν εναλλακτικά να ειδικεύονται στην πρόληψη του εγκλήματος, στη διερεύνηση του τόπου του εγκλήματος, στην ποινική δίωξη, στην αποκατάσταση και τον σωφρονισμό.
Οι profilers είναι εγκληματολόγοι ή εγκληματολογικοί ψυχολόγοι που δημιουργούν προφίλ συγκεκριμένων εγκλημάτων αξιολογώντας συγκεκριμένα πρότυπα συμπεριφοράς. Εξετάζουν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων που διαπράττουν συγκεκριμένα εγκλήματα και χτίζουν ένα είδος μετα-προφίλ, έναν συνδυασμό των συμπεριφορών εκείνων που εμπλέκονται σε αυτά τα εγκλήματα. Οι χρήστες προφίλ μπορούν να εντοπίσουν ένα μέσο εύρος ηλικίας και άλλα δημογραφικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά για έναν «μέσο εγκληματία» που εμπλέκεται σε ένα συγκεκριμένο έγκλημα.
Οι εγκληματολόγοι ή εγκληματολογικοί ψυχολόγοι μπορούν, επιπλέον, να προσφέρουν τις γνώσεις τους στην έρευνα, τη θυματολογία, τα δικαιώματα των θυμάτων, το έγκλημα του λευκού κολάρου, το σύστημα δικαιοσύνης ανηλίκων, τις τεχνολογίες εγκληματολογίας, τα στοιχεία DNA/RNA ή πολλούς άλλους τομείς.
Ερωτήσεις και Απαντήσεις.
Θέλω να εργαστώ στην επιβολή του νόμου και δεν ξέρω αν πρέπει να επικεντρωθώ στην ψυχολογία ή την εγκληματολογία για να εργαστώ ως δικαστικός ψυχολόγος. Υπάρχει πρόγραμμα σπουδών που να τα συνδυάζει και τα δύο και να έχει καλύτερες προοπτικές επιτυχίας;
Το επόμενο διάστημα θα δούμε αύξηση ζήτησης των επαγγελματιών που συνδέονται με την επιβολή του νόμου και την εγκληματολογία. Η συμβουλή μου είναι να επιλέξετε ένα προπτυχιακό/ μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών που να συνδυάζει την εγκληματολογική ψυχολογία ή την δικαστική ψυχολογία όπως τα προγράμματα που παρέχονται στο Κολλέγιο Ανθρωπιστικών Επιστημών – ICPS σε συνεργασία με το Βρετανικό Πανεπιστήμιο του UCLan καθώς με αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλίσετε από νωρίς εξειδίκευση και πρακτικές γνώσεις σε έναν ανερχόμενο τομέα.
Πώς μπορώ να γίνω ερευνητής σκηνής εγκλήματος;
Διαφορετικές χώρες μπορεί να έχουν διαφορετικές απαιτήσεις για να γίνει κανείς ερευνητής σκηνής εγκλήματος. Πάντως για όποιον ενδιαφέρεται να ακολουθήσει αυτό τον κλάδο θα συμβούλευα να ξεκινήσει με ένα 3ετές προπτυχιακό σε έναν από τους ακόλουθους τομείς: ποινική δικαιοσύνη, εγκληματολογική επιστήμη, ψυχολογία, βιολογία ή χημεία. Θα πρέπει, ωστόσο, να προσέξει το πρόγραμμα των σπουδών να συνδυάζει όσο το περισσότερο εφαρμοσμένες γνώσεις. Οι προηγμένες δεξιότητες υπολογιστών θα πρέπει να προστεθούν τα ταλέντα σας. Θα χρειαστείτε σαφείς, υψηλής ποιότητας δεξιότητες επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης της προφορικής και γραπτής παρουσίασης. Οι δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και η κριτική σκέψη είναι απαραίτητα προσόντα.
Είναι εύκολο να βρεις δουλειά εγκληματολογίας με πτυχίο πανεπιστημίου αμέσως μετά την αποφοίτησή σου στην Ελλάδα;
Από το 2018 και μετά έχουν γίνει τεράστια βήματα για την επαγγελματική αποκατάσταση των εγκληματολόγων και τον εγκληματολογικών ψυχολόγων. Συγκεκριμένα, προκηρύχθηκαν θέσεις στην αστυνομία αλλά και στο υπουργείο προστασίας του πολίτη για προγράμματα που αφορούν τον σωφρονισμό κρατουμένων στις φυλακές. Επιπλέον, πολλές μη κερδοσκοπικές οργανώσεις τακτικά προκηρύσσουν θέσεις εργασίας που αφορούν τέτοιου είδους επαγγέλματα και έχουν να κάνουν είτε με ερευνητικά προγράμματα είτε με προγράμματα αποκατάστασης. Τα επόμενα χρόνια τα δύο αυτά επαγγέλματα θα γνωρίσουν για πρώτη φορά υψηλή ζήτηση στη χώρα μας δεδομένου ότι πλέον υπάρχουν και ιδιώτες που ασχολούνται με αυτούς τους τομείς και λειτουργούν συνεπικουρικά με στο έργο των αρχών. Για παράδειγμα τους επόμενους μήνες ανακοινώνεται η ίδρυση του πρώτου επιστημονικού Εργαστηρίου Εγκλήματος στην Ελλάδα, το The Crime Lab, από τον Μανώλη Σφακιανάκη, Ειδικό Ερευνητή-Αναλυτή Ηλεκτρονικών Εγκλημάτων στο οποίο θα συμμετέχουν επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων οι οποίοι με την γνώση τους θα βοηθούν στις δικαστικές και αστυνομικές έρευνες για να αποδειχθεί η αλήθεια όταν συμβαίνει ένα έγκλημα.
To Τhe Crime Lab θα είναι το μοναδικό εργαστήριο στην Ελλάδα το οποίο θα συνεργάζεται με νομικούς επιστήμονες και αναλυτές εγκλημάτων από ολο τον κόσμο οι οποίοι θα μπορούν να απευθύνουν ερωτήματα προς απάντηση μέσα από εργαστηριακές αναλύσεις τα οποία αφορούν είτε εμπλεκόμενους σε εγκληματικές πράξεις – θύματα ή κατηγορούμενους- είτε εμπλεκόμενους εν γενεί σε διάφορες αντιδικίες στις οποίες αρχικά δεν υπάρχει εμπλοκή Αστυνομίας και Δικαστηρίων.
Κλείνοντας θα ήθελα να σας συμβουλεύσω να μην αφήσετε ποτέ και κανέναν αν σας πει τι μπορεί να κάνετε και τι μπορεί να πετύχετε. Θεωρώ προσωπικά αυτούς τους ανθρώπους ανήθικους. Κανένας δεν είναι σε θέση να σκοτώσει τα όνειρα κανενός. Αν είχα ακούσει όλους εκείνους που μου έλεγαν τα όχι, τα μη, τα δεν μπορείς… σήμερα η επαγγελματική μου σταδιοδρομία θα ήταν εντελώς διαφορετική. Ακολουθήστε αυτό που αγαπάτε όποια στιγμή της ζωής σας και αν σας βγει αυτό σε όποια ηλικία και ο δρόμος θα ανοίξει από μόνος του.
Γράφει η Κέλλυ Ιωάννου, Lecturer in Criminology and Forensic Psychology at ICPS – College for Humanistic Sciences, Associate Lecturer in Criminology and Forensic Psychology at University of Central Lancashire – UCLan.
