Γιάννης Στεργής: «Ο καθένας μας πάνω στη γη είναι ένας διαφορετικός κόσμος από μόνος του…»

Ο Γιάννης Στεργής “ανακρίνεται” από τη δημοσιογραφική ομάδα του polismagazino.gr

«Ο Γιάννης Στεργής είναι αυτιστικός, μια από τις σπάνιες περιπτώσεις ενηλίκων που κατάφεραν να διαγνωστούν σε νεαρή ηλικία. Η κατανόηση της διαφορετικότητάς του τον δραστηριοποίησε προς την ανάπτυξη συλλογικής επίγνωσης για την νευροδιαφορετικότητα και επηρέασε το διδακτικό και συγγραφικό του έργο. Είναι σήμερα πρέσβης στον ΟΗΕ για το agenda 2030 για τα άτομα με μη εμφανείς αναπηρίες και τα χαρισματικά αυτιστικά άτομα»

Γιάννη μου είσαι Νομικός, Επιχειρηματίας, Αρχιτέκτονας ενός διεθνούς εκπαιδευτικού οικοσυστήματος, του The αriston Project, Εκπαιδευτής και Μέντορας αξιολόγησης ανθρωπίνων πόρων, Πρέσβης σε διεθνείς οργανισμούς για τα άτομα με μη εμφανείς αναπηρίες, Συγγραφέας, Ποιητής, Ζωγράφος, Δρομέας, Μάγειρας, Πατέρας. Ποια είναι η δυσκολότερη ιδιότητά σου και γιατί; Όλες οι παραπάνω ιδιότητες συνθέτουν αυτό που γνωρίζουν όλοι στο πρόσωπό μου, την ίδια μου την προσωπικότητα. Με καμάρι, αλλά και ευγνωμοσύνη, λέω πως έχω κάνει μέχρι τώρα, ό,τι είχα ονειρευτεί να έχω κάνει στα πενήντα μου. Τίποτα δεν επιτυγχάνεται χωρίς προκλήσεις, δυσκολίες και απρόοπτα. Σχεδιάζω, με επίγνωση ότι το σχέδιο είναι το σημείο αναφοράς βάσει του οποίου θα προβαίνω σε διορθωτικές κινήσεις. Αλλά πέρα από την επιθυμία και το σχέδιο, τίποτα άλλο δεν είναι κάτω από τον έλεγχό μας.

Η ιδιότητα, αναμενόμενα, που όχι μόνο με δυσκόλεψε, αλλά με δυσκολεύει και θα με δυσκολεύει πάντα, είναι αυτή του πατέρα

Έγινα πατέρας συνειδητά, και νιώθω ευγνώμων που πέρα από την επιθυμία και την πρόθεσή μου, ο Θεός με ευλόγησε να γίνω. Από την πρώτη στιγμή είχα μια μάλλον αντισυμβατική στάση απέναντι στη γονεϊκότητα. Ίσως με την διευκόλυνση ότι ο πατέρας δεν κυοφορεί, από την αρχή είδα τα παιδιά μου όχι ως προέκτασή μου. Αντιθέτως, ένιωθα ότι με επέλεξαν για να τα φροντίσω, να τα ενισχύσω και να τα περάσω απέναντι στην ενηλικίωση άρτια και εφοδιασμένα, με υψηλή αίσθηση ευθύνης. Πάντα τα έβλεπα με δέος, με ταπεινότητα, και τα αυστηρά όρια που τους έβαλα και τους βάζω ήταν για μένα μέρος του έργου που υπεύθυνα ανέλαβα. Από τα τρία τους χρόνια χτυπούσα την πόρτα τους για να μπω. Συντήρησα επιμελώς την ακύρωσή τους στο πρόσωπό μου κατά τη διάρκεια της εφηβείας, ενθαρρύνοντας τους πειραματισμούς τους. Αλλά ούτε μια στιγμή δεν παραβίασαν τα όρια που τους έθετα. Διαφωνούσαν πάντα, αλλά με σεβασμό στους ρόλους. Νωρίς κατάλαβα ότι τα λόγια δεν προσφέρουν τίποτα συγκριτικά με το παράδειγμα. Έμαθαν να λένε ευχαριστώ γιατί το άκουγαν, να διαβάζουν βιβλία γιατί το έβλεπαν και να παίζουν μουσική γιατί αυτό άκουγαν. Τώρα το ένα ήδη έχει ανοίξει τα φτερά του, και το άλλο ετοιμάζεται. Έχω υπάρξει πρακτικά και έμπρακτα άμεσος φροντιστής λόγω ιδιαίτερων συνθηκών, και η προσπάθεια να παίξω ταυτόχρονα και το ρόλο του «πατέρα της μεγάλης εικόνας» απαίτησε κατά καιρούς ασκήσεις ισορροπίας, ώστε να μην λείψει από τα παιδιά μου κανένας από τους δύο ρόλους.

Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας και πως μπορεί να το ανακαλύψει κάποιος; Αυτό που στα βιβλία μου αποκαλώ «εγγενή ατομική επιχειρηματικότητα». Εν ολίγοις, η κατάκτηση της παραίτησης από κάθε προσδοκία από τους άλλους και η προσήλωση στους στόχους με δεδομένο ότι μόνοι μας θα τους επιτύχουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι γινόμαστε αντικοινωνικοί ή ότι ακυρώνουμε τη συμβολή των ανθρώπων στις ζωές μας. Τουναντίον, σημαίνει ότι δεν βασιζόμαστε σε αυτήν και όταν έρθει, την εκλαμβάνουμε ως προστιθέμενη αξία, ως δώρο.

Ξέρεις, η απογοήτευση αποτελεί προϊόν μόνο των δικών μας προσδοκιών

Αυτών που περιμένουμε από τους άλλους ανθρώπους, από το κράτος, από την κυβέρνηση, από το σύστημα, από το Θεό, από το σύμπαν, από την τύχη… Πρόκειται για ετεροπροσδιορισμό, και είναι αποκύημα του ευνουχισμού που υφίστανται οι άνθρωποι από τη βρεφική τους ηλικία. Η εγγενής ατομική επιχειρηματικότητα οδηγεί σε αυτοπροσδιορισμό. Βασίζεται στην αυταγάπη και τον αυτοσεβασμό, την αξιοπρέπεια. Είναι δρόμος με μοναχικότητα, αλλά όχι μοναξιά. Επιτυχία είναι να νιώθεις λουσμένος με ευγνωμοσύνη για αυτά που έχεις κατακτήσει. Για να το πετύχεις αυτό, χρειάζεται να απομυθοποιηθούν η διαθεσιμότητα των άλλων, τα επιδόματα, το ίδιο το σύστημα. Όποιος αγαπά και σέβεται τον εαυτό του, αγαπά και σέβεται και τους άλλους, ακόμα και το σύστημα. Τα συναισθήματά μας και η συμπεριφορά μας προς τους άλλους, δεν είναι παρά προβολή των συναισθημάτων και της αξίας που αποδίδουμε στον εαυτό μας.

Από δική μου εμπειρία, η κατάκτηση αυτής της επιτυχίας, καλώς ή κακώς, γίνεται με πόνο. Εξάλλου ποιος τοκετός δεν ενέχει πόνο ή κινδύνους. Χρειάζεται κάποιος να υποστεί πολλή απόρριψη, υπονόμευση, προδοσία και να επιδείξει πείσμα για να αποφασίσει να περιμένει μόνο από τον εαυτό του καρτερικά και με μαθησιακό θαυμασμό, στο βαθμό που στη συνέχεια η συγχώρεση του εαυτού και του άλλου γίνεται αυτονόητη. Βέβαια, για να υποστεί κάποιος όλα αυτά, απαιτείται να εκθέσει τον εαυτό του στο ρίσκο να τα υποστεί. Όλα σε ένα ζύγι μπαίνουν.

Είσαι Εκπαιδευτής και Μέντορας αξιολόγησης ανθρωπίνων πόρων. Ένας Τεχνοκράτης Ψυχολόγος της σημερινής εποχής; Θα έλεγα ένας τεχνοκράτης ψυχολόγος και νευρολόγος του μέλλοντος της εργασίας. Είμαι ιδρυτικός επιστημονικός συνεργάτης του ινστιτούτου για το μέλλον της εργασίας στις ΗΠΑ και έχω αφιερώσει τα τελευταία είκοσι χρόνια στη μελέτη της νευροδιαφοροποίησης. Σαφώς και είμαι κινητοποιημένος από το ότι είμαι ο ίδιος αυτιστικός, αλλά το κύριο ενδιαφέρον το αντλώ από το ότι είμαι πατέρας, δάσκαλος και εργοδότης. Η διαφορετικότητα και η συμπερίληψη (diversity and inclusion) αποτελούν ζητούμενο για την προστασία όχι μόνο των νευροδιαφοροποιημένων, αλλά όλης της ανθρωπότητας, καθώς η συνειδητοποίηση και μόνο απελευθερώνει το δυναμικό του κάθε ανθρώπου. Τόσο στο χώρο μου, αυτό των συστημικών επιστημόνων, όσο και στην κρατούσα νευρολογία και ψυχιατρική, σήμερα τείνουν όλο και περισσότερο να αμβλύνουν το φάσμα της νευροδιαφοροποίησης και να αφαιρούν το νόημα της έννοιας του μέσου νευροτυπικού.

Ο καθένας μας πάνω στη γη είναι ένας διαφορετικός κόσμος από μόνος του. Αυτό που λέω στα παιδιά μου και τους μαθητές μου είναι ότι όλοι βαδίζουμε σε έναν μοναχικό δικό μας δρόμο, που συναντιέται σε διάφορα σημεία με τους δρόμους άλλων, κάνοντας σταυροδρόμια

Εκεί χρειάζονται «φανάρια» για να αποφεύγονται οι συγκρούσεις. Αυτά τα «φανάρια» τα ονομάζω όρια, και τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας τον ονομάζω εκπαίδευση και επίγνωση. Με το που ο καθένας αποκτήσει επίγνωση της νευροδιαφοροποίησης, και των δικών του ιδιαιτεροτήτων, τότε οι επιλογές του τον οδηγούν στην επιτυχία. Δεν υπάρχει περίπτωση με την επίγνωση αυτή να αξιολογηθεί ένα ψάρι για την ικανότητά του να πετάει.

Διανύεις χιλιόμετρα για την εκπαίδευση εξαιρετικών ανθρώπων. Running miles for exceptional education. Ποιους θεωρείς εξαιρετικούς και γιατί τρέχεις γι’ αυτούς; Έχω συμβληθεί με ένα διεθνές διαδικτυακό σχολείο για τον εμπλουτισμό της εκπαίδευσης των χαρισματικών αυτιστικών. Πρόκειται για παιδιά με εξαιρετική δυναμική, τα οποία όμως, λόγω των δυνατοτήτων τους βαριούνται από το κραταιό εκπαιδευτικό σύστημα. Είμαι υπέρ ενός ενιαίου εκπαιδευτικού συστήματος, τόσο πρακτικά, όσο και ιδεολογικά, το οποίο θα δίνει ίσες ευκαιρίες πρόσβασης σε όλους. Είναι λάθος όμως η ίση ευκαιρία πρόσβασης να μετατρέπεται σε ταβάνι για κάποιους.

Πρέπει με εκπαιδευτικό ρεαλισμό να φροντίζουμε την επιτυχία του στόχου μας, που είναι η εκπαίδευση όλων

Στις ΗΠΑ και την ΕΕ το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών που παρουσιάζουν απότομη πτώση στις βαθμολογίες τους και παρατάνε το σχολείο στα 15 είναι χαρισματικά παιδιά, των οποίων οι ανάγκες δεν καλύπτονται. Εγώ με κάθε χιλιόμετρο που τρέχω και καταγράφεται, αποδίδω ο ίδιος το τίμημα για μια διδακτική ώρα με το οποίο θα καλυφθεί ο μισθός ενός ειδικού εκπαιδευτικού για χαρισματικά αυτιστικά παιδιά. Το σχολείο αυτό με καθοδηγεί να συναντήσω οικογένειες παντού στον κόσμο, οι οποίες βρίσκονται σε αδιέξοδο. Γνωρίζω τους ανθρώπους και δένομαι μαζί τους, γνωρίζω την πόλη τους τρέχοντάς την, γνωρίζω τον πολιτισμό τους με την παρακολούθηση μιας τοπικής πολιτιστικής εκδήλωσης μαζί τους. Μια φορά το μήνα. Με εισήγησή μου, στην πρωτοβουλία του agenda 2030 του ΟΗΕ εντάχθηκε το δικαίωμα όλων στην εκπαίδευση μέσω διαφοροποιημένης διδασκαλίας, την οποία μεθοδολογικά διδάσκω από το 2012 και έκτοτε συμμετέχω στις σχετικές εργασίες ως πρέσβης για τα άτομα με μη εμφανείς αναπηρίες.

Έχεις δηλώσει ότι είσαι αυτιστικός. Πως αντιμετωπίζεις αυτή τη  διαφορετικότητα στην καθημερινότητά σου και ποιο μήνυμα θέλεις να στείλεις στην κοινωνία; Είμαι από τους τυχερούς μεσήλικες της εποχής μου που έχω διάγνωση από πολύ νέος, καθώς παίζει πολύ καθοριστικό ρόλο στην αυτογνωσία και την αυτοκατανόηση. Οι περισσότεροι αυτιστικοί δεν το γνωρίζουν και παλεύουν να αποδείξουν ότι δεν είναι ελέφαντες. Διάγνωση έχει και το ένα εκ των δύο παιδιών μου. Η επίγνωση βοηθάει να μετατρέψεις τη δυσκολία σε υπερδύναμη. Ενημερώνεις τους άλλους, γνωρίζεις σε τί είσαι καλός και σε τί προσφέρεις. Γνωρίζεις από τί να προστατευτείς και τί να προλάβεις, γιατί γνωρίζεις τους περιορισμούς σου. Είμαι τρομερός αριθμομνήμονας και έχω και αναλυτική φωτογραφική μνήμη. Μπορώ να εντοπίσω μοτίβα συμπεριφοράς ή φυσικά μοτίβα και να εκμεταλλευτώ την περιοδικότητά τους. Αυτό με είχε κάνει πολύ καλό εγκληματολόγο. Οργάνωσα την επιχείρησή μου με βάση τα κέντρα κόστους και αυτό την οχύρωσε σε όλες τις κρίσεις. Παρατηρώ και μαθαίνω συνέχεια. Ξέρω ότι το αντίθετο της ζωής δεν είναι ο θάνατος, αλλά η σπατάλη. Από την άλλη, είμαι δέσμιος της κυριολεξίας. Ο άνθρωπος ζει και επικοινωνεί και εξαντλεί την ευθύνη του με την έκφραση των προθέσεών του. Αν οι πράξεις και οι εκβάσεις δεν συμφωνούν με τις προθέσεις, για όλους είναι ανθρώπινο. Για τον αυτιστικό είναι παράλογο και αποσυντονιστικό. Γι’ αυτό και η συνέπεια (συν+έπος) είναι πολύ σημαντική. Επίσης, υπάρχει μεγάλο κενό στη μη λεκτική επικοινωνία ή στην αλληγορία. Απαιτείται πολλή και μακρόχρονη ψυχοεκπαίδευση για την αφομοίωσή της. Ο δρόμος αυτός είναι δύσβατος και πολλές φορές κοστίζει με απώλεια πολύ σημαντικών σχέσεων. Από την άλλη, απολαμβάνω το σεβασμό εχθρών και φίλων. Έχω απίστευτα δυνατές, αδερφικές φιλίες δεκαετιών, αλλά και μεγάλες αντιπάθειες. Κανείς όμως, έστω και αν με αντιπαθεί, δεν θα δεχτεί για μένα τον όρο «αναξιόπιστος». Μου αρκεί αυτό, γιατί αν και νομίζουμε ότι οι σχέσεις βασίζονται στο συναίσθημα, στην ουσία η συνεκτική κόλλα είναι η εμπιστοσύνη.

Βιασμοί, Εγκλήματα, Βία… Πτυχία, Μόρφωση, Υψηλό Πνευματικό επίπεδο. Πως συνυπάρχουν στη σημερινή καθημερινότητα; Όπως συνυπήρχαν και δύο χιλιάδες χρόνια πριν. Η ανθρωπότητα βαδίζει σε μια ανελισσόμενη ανοδική σπείρα. Διερχόμαστε από τα ίδια σημεία, αλλά πάντα κατάτι ψηλότερα. Ο Dabrowski είναι επιτυχώς περιγραφικός με τη θεωρεία της «Θετικής Αποδόμησης» (Positive Disintegration).

To σύμπαν διέπεται από χάος, και ο άνθρωπος καλείται να συμβάλει στην δημιουργία τάξης

Το σύμπαν είναι κατ’ αρχήν εχθρικό από τη φύση του, άγριο, άκτιστο, τραχύ, με κινδύνους, θάνατο να παραφυλάει παντού, και είμαστε μέρος του. Το προνομιούχο όμως μέρος του που έχει αυτεπίγνωση και παράγει πολιτισμό μέσω του ευνουχισμού. Εκείνο που αυτοβελτιώνεται ακρωτηριάζοντας τα ίδια τα εγγενή χαρακτηριστικά του. Δεν θεωρώ ότι κάτι πάει λάθος στην ανθρωπότητα. Δεν πρέπει να βλέπουμε τη βία και το έγκλημα ως την εξαίρεση μιας ανθρωπότητας ευγενώς φτιαγμένης, αλλά το αντίθετο. Η βία και το έγκλημα είναι η φύση και η ανθρωπότητα η ακτιβιστική σμίλη που τη σμιλεύει σαν πέτρα.

Λέγεται ότι τα «μεγάλα μυαλά» τα διώχνει η Ελλάδα. Ποιο θα είναι το κοινωνικό μέλλον μας χώρας μας τα επόμενα χρόνια; Η Ελλάδα καλά κάνει και διώχνει τα παιδιά της. Στη δεκαετία του ’70 που μεγάλωνα, ζούσαμε σε έναν παράδεισο που είχαμε όλα τα καλά του Θεού, αλλά μια έγχρωμη τηλεόραση κόστιζε έξι μηνιαίους μισθούς, όσο και ένα αεροπορικό ταξίδι στο Λονδίνο. Με πραγματικές μετρήσεις της εποχής, το 90% του ελληνικού πληθυσμού στη δεκαετία του ’80 δεν είχε διαβατήριο. Εγώ δεν θα πίεζα ποτέ τα παιδιά μου να κάνουν τη μια επιλογή ή την άλλη, αλλά προσευχόμουν σιωπηλά να φύγουν από τη χώρα για να ξαναγυρίσουν πλουσιότερα, όπως είχα κάνει εγώ.

Ο Έλληνας είναι μεγαλωμένος με μια παιδεία που αποτελεί τη βάση για πραγματικό οικουμενισμό. Το να κρατήσουμε εδώ τα μυαλά μας είναι σαν να τα βγάζουμε οριστικά από την πρίζα

Το περισσότερο στελεχιακό δυναμικό της επιχείρησής μου είναι από brain regain, επιστήμονες που είχαν φύγει, και με κίνητρο καλές συνθήκες εργασίας, το ikigai, δηλαδή την εξυπηρέτηση της αυτοανάπτυξής τους μέσα από την εργασία και ό,τι καλό έχει να προσφέρει ο ευλογημένος τόπος μας, αφού είδαν και απόειδαν στο εξωτερικό, επέστρεψαν με ανάσα ανακούφισης. Αλλά τώρα ξέρουν!

Ο Τεχνοκράτης πρέπει να έχει αισθήματα ή να δραστηριοποιείται με βάση το συμφέρον του; Ο Τεχνοκράτης γνωρίζει ότι κάθε πεδίο δραστηριοποίησης αποτελεί ένα δρώμενο, με σαφές σενάριο και ρόλους, το οποίο για να επιτύχει πρέπει να παιχτεί σωστά. Σαφώς και έχει συναισθήματα, αλλά το δρώμενο το διαχειρίζεται με ευθύνη και οι άλλοι το περιμένουν αυτό ως προβλέψιμη πλήρωση μιας υπόσχεσης.

Ο πραγματικός τεχνοκράτης γνωρίζει ότι το συμφέρον του βρίσκεται μόνο στο συμφέρον όλων. Δεν κατακλύζεται από παρορμητισμό και δεν περιμένει την ικανοποίηση στο εδώ και τώρα (gratification)

Γι’ αυτό απαιτείται ενσυναίσθηση και ο πραγματικός τεχνοκράτης διαθέτει μπόλικη. Ο αυτοαποκαλούμενος τεχνοκράτης με τον γνωστό κυνισμό του golden boy δεν είναι τεχνοκράτης. Δεν «κρατεί τέχνη» γιατί το μεσομακροπρόθεσμο αποτέλεσμά του είναι το κάψιμό του, αφού έχει ποδοπατήσει και κάψει ένα σωρό άλλους στο δρόμο του, στο όνομα αυτού που αναγνωρίζει ως συμφέρον με τον κοντόφθαλμο τρόπο. Οι πραγματικά επιτυχημένοι είναι εκείνοι που το βράδυ δεν χρειάζονται πάνω από ένα λεπτό στο κρεβάτι για να τους πιάσει ο ύπνος.

Τι θα άλλαζες στη ζωή σου εάν γυρνούσες το χρόνο πίσω; Ξέρω ότι θα ακουστεί κλισέ για πρωινή εκπομπή, αλλά ειλικρινά τίποτα. Δεν ξέρω αν είναι ο αυτισμός μου, ή η παραίτηση από συγκεκριμένες προσδοκίες, αλλά σε όλη τη ζωή μου εστίαζα και εστιάζω στη στιγμή, στο εδώ και το τώρα, με απίστευτη πυκνότητα, ανάλυση και απόλαυση ή ικανοποίηση. Ως πολιτικός εγκληματολόγος είδα από κοντά τη βία, το θάνατο, την ενέδρα, την υπονόμευση, την προδοσία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο σε πάνω από 70 χώρες του κόσμου. Κάθε βράδυ πριν κοιμηθώ διαπίστωνα ότι είχα ζήσει τόσα σε μια μέρα και είχα επιβιώσει, που αν πέθαινα την επόμενη θα έφευγα γεμάτος και χωρίς άγχος. Βασικά αυτό νομίζω ότι είναι το μυστικό για να μην φοβάται κάποιος τον θάνατο. Να κοιτάζει πίσω και να νιώθει ότι τα έζησε όλα στο έπακρο. Φόβο, νίκη, αγάπη, έρωτα, μόχθο, δικαίωση, πόνο, θεραπεία, εκπαίδευση, άνοδο, κατάκτηση, αντίρρηση, αγώνα με ανθρώπους που τους κοίταζε στα μάτια. Να λέει «τα έζησα όλα, δεν έμεινε κάτι άλλο». Και αυτό δεν έχει να κάνει με την ποσότητα. Πάντα θα υπάρχει κάτι που δεν έχουμε ζήσει. Σημασία έχει η ευγνωμοσύνη για όσα έχουμε ζήσει, η βαθιά ικανοποίηση. Όχι, δεν θα άλλαζα τίποτα.