Γράφει ο Τσάτσος Θεόδωρος, Ιστορικός και επιχειρηματίας
Καθώς παρέδιδα στους μαθητές της Β’ γυμνασίου το μάθημα για τον διαφωτισμό ανέφερα στα παιδιά, μεταξύ άλλων, πως ο διαφωτισμός αποτελεί την στροφή του ανθρώπου στην λογική, στους κλασικούς συγγραφείς- φιλοσόφους, την αμφισβήτηση και επανεξέταση όσων θεωρούσε ο άνθρωπος ως τότε δεδομένα. Απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει αυτό είναι φυσικά και η αποδόμηση του Παπικού Αλάθητου, σύμφωνα με την υπόσχεση του Ιησού προς τον Πέτρο, ο Πάπας προστατεύεται από την πιθανότητα λάθους. Αυτό το τελευταίο έκανε μεγάλη εντύπωση στους μαθητές καθώς τους φάνηκε σχεδόν αδιανόητο ότι η μισή Ευρωπαϊκή ήπειρος πίστευε πως υπάρχει ένας θεσμός που κατέχει την απόλυτη αλήθεια, δεν επιδέχεται αμφισβήτησης και δεν κάνει λάθος. Μάλιστα το γεγονός πως οι Ευρωπαίοι ξέχασαν τα διδάγματα και την φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων ενώ απαξίωσαν συγχρονούς στοχαστές όπως ο Δάντης έφερε ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση και απορία στις σκέψεις των μαθητών. Άραγε πως είναι δυνατόν η Παποσύνη να έπεισε εκατομμύρια πιστούς πως έχει το Αλάθητο ενώ προηγουμένως, αιώνες πριν, στοχαστές είχαν πολλάκις αμφισβητήσει τις αυθεντίες και δει τις θεϊκές τους ιδιότητες;
Για να πείσει κάποιος τον άνθρωπο για κάτι, πρώτα από όλα, χρειάζεται μεθοδικότητα και υπομονή άλλωστε ο άνθρωπος, φύσει προσαρμοστικό ον, συνηθίζει γρήγορα τις νέες καταστάσεις.
Στον ύστερο μεσαίωνα – πρώιμη νεότερη εποχή δεσπόζουν στην Ευρώπη μεγάλες πολυεθνικές αυτοκρατορίες όπως η Οθωμανική, Αγγλική, Αυστροουγγρική κοκ. Σε αυτα τα κρατικά μορφώματα το κυρίαρχο έθνος όπως το Τουρκικό ή το Αγγλικό καταπιέζουν τα άλλα έθνη που είναι υποτελείς όπως το ελληνικό ή το αμερικανικό αντίστοιχα. Τότε αρχίζει να εμφανίζεται το φαινόμενο του εθνικισμού, της ανάγκης των εθνών να αποκτήσουν δικά τους κράτη. Ο εθνικισμός πρεσβεύει την ιδέα ότι κάθε έθνος πρέπει να κυβερνά τον εαυτό του, ελεύθερο από εξωτερικές επεμβάσεις (αυτοδιάθεση), επομένως κανένα έθνος να μην καταπιέζει το άλλο και οι λαοί να είναι ελεύθεροι να καθορίζουν μόνοι τους την πορεία τους. Πράγματι η τάση αυτή κορυφώθηκε τους επόμενους αιώνες και δημιουργήθηκαν, με μεγάλο φόρο αίματος, τα νέα έθνη κράτη.
Ύστερα πολλά ανεξάρτητα έθνη κράτη, όπως το ελληνικό μετα το 1833, αν και ανεξάρτητα από μεγάλες αυτοκρατορίες είχαν ακόμα για πολίτευμα την βασιλεία η οποία ενίοτε δεν ικανοποιούσε τα αιτήματα και τις προσδοκίες των πολιτών. Τα αιτήματα και η εξουσία του λαού έπρεπε να πηγάζει από τον ίδιο τον λαό ώστε να υπάρχει ισότητα και ισονομία. Με την σκέψη αυτή οδηγηθήκαμε στο σύνταγμα και την δημοκρατία με το πρώτο άρθρο του συντάγματος να αναφέρει ρητά “Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα.”
Με τα παραπάνω φτάσαμε σε λίγο-πολύ στο σημερινό status quo. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια προσπάθεια ανακατεύθυνσης των προαναφερθέντων εννοιών. Εντέχνως και ίσως επιτήδεια, αν όχι αφελώς, η έννοια εθνικισμός από εκεί που πρέσβευε την αυτοδιάθεση και ελευθερία των λαών, μας έπεισαν πως είναι κάτι κακό. Η δυτική κοινωνία έχει ταυτίσει την λέξη εθνικισμός και έθνος με την λέξη μισαλλοδοξία και ρατσισμός. Επίσης εμφανίστηκαν αφηγήματα και ιδεολογίες οι οποίες διατείνονται πως το έθνος είναι κάτι το τεχνητό και πως είναι στην σφαίρα του φαντασιακού για να καθοδηγείται τάχα ευκολότερα ο λαός. Έπειτα από την λέξη λαός μάθαμε τον λαϊκισμό, ο οποίος χρησιμοποιείται ως μομφή. Με αυτόν τον τρόπο έχει επιτευχθεί να διαρραγεί η σχέση του δυτικού πολίτη με τις έννοιες του έθνους και του λαού. Οι πολίτες τείνουν να αμφισβητούν τα έθνη ενώ ζουν μέσα σε έθνη κράτη, επομένως άθελά τους αμφισβητούν την κρατική υπόσταση μέσα στην οποία χτίζουν το παρόν και το μέλλον των παιδιών τους. Αποτέλεσμα αυτού είναι η άμβλυνση των αντανακλαστικών των πολιτών απέναντι σε όσους επιβουλεύονται το έθνος του ή τον λαό του.
Σήμερα, μετά το έθνος και τον λαό, τίθεται υπό αμφισβήτηση το ίδιο το φύλο του ανθρώπου. Ακούγονται και γράφονται θεωρίες πως ακόμα και τα φύλα είναι τεχνητά από εμάς και όχι από την φύση. Ακούγεται και αναπαράγεται πως μπορεί κανείς να αυτοπροσδιορίζεται ως δέντρο αντί για αρσενικό ή πως είναι ουδέτερο αντί για θηλυκό. Στον σύγχρονο άνθρωπο ίσως αυτά να ακούγονται γνωστά και όχι παράλογα. Αν κάποιος τα θεωρήσει αυτά παράλογα τότε χαρακτηρίζεται σεξιστής (από το αγγλικό sex που σημαίνει φύλο στα ελληνικα).
Παρατηρούμε λοιπόν πως υπάρχει μια τάση να επιλέγονται ορισμένες λέξεις όπως έθνος, λαός, φύλο που αποτελούν πυρηνικό συστατικό του σύγχρονου πολίτη ενός έθνους κράτους και ύστερα σε αυτές τις λέξεις να προσδίδεται ένα διαστρεβλωμένο νόημα από το αρχικό. Άραγε ποιός μας εγγυάται πως την ίδια ευκολία που παραχάραχτηκαν οι προαναφερθείσες λέξεις δεν θα γίνει το ίδιο με την λέξη νοημοσύνη;
Κάθε μέρα η τεχνητή νοημοσύνη κάνει άλματα. Πλέον η τεχνητή νοημοσύνη (AI) γράφει μόνη της ποιήματα, συνθέτει μουσική και σχεδιάζει σπίτια. Ακόμα μπορεί να προβλέψει εγκεφαλικά επεισόδια σε ασθενής ή να βρει την λύση σε δύσκολα χειρουργεία. Πράγματι το AI δύναται να κάνει εκατομμύρια σκέψεις το δευτερόλεπτο ενώ ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σαφώς πιο περιορισμένος. Με αυτήν την παραδοχή, τι θα γίνει αν στο μέλλον τα εγγόνια μας έχουν μια διαφωνία μαζί μας και γυρίσουν να μας πουν πως έχουμε άδικο διότι το AI σκέφτεται πολύ πιο σύνθετα από εμάς και άρα έχει δίκιο; Υπάρχει ο κίνδυνος να αμφισβητήσουμε την νοημοσύνη μας απέναντι στο “Αλάθητο” της τεχνητής νοημοσύνης; Αν κοιτάξουμε πίσω στο χρόνο η απάντηση είναι ναι. Ο άνθρωπος του 14ου αιώνα έχασε την επαφή του με την λογική και την φιλοσοφία, αφέθηκε στο Αλάθητο της Παποσύνης, είναι χρέος μας να μην αφήσουμε τον σύγχρονο άνθρωπο να αφεθεί στο “Αλάθητο” της τεχνητής νοημοσύνης.
Η κεντρική φώτο είναι επιλογή-επεξεργασία του Αρθρογράφου
