Πολιτισμός και Μουσική Παιδεία.
Προσωπικά θα έλεγα “Πολιτισμός και Παιδεία” αλλά ας μιλήσουμε για τη μουσική παιδεία.
Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις όπου σε σχολεία (όχι μουσικά σχολεία που είναι η δουλειά τους και ευτυχώς που υπάρχουν) θα συναντήσεις σοβαρή μουσική παιδεία.
Αυτή, εξαντλείται στην παρουσία κάποιας χορωδίας (μην φανταστείτε αυτό που εκφράζει ο όρος, απλά κάποια παιδιά που τραγουδάνε όλα μαζί τις ίδιες νότες) στις εθνικές επετείους και στις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές.
Από εκεί και πέρα το χάος. Καμία σχέση με παιδεία. Ας κάνουμε μια αναδρομή…
Ξεκινώντας από το νηπιαγωγείο όπου τα παιδιά συνήθως ακούν τραγούδια διάσημων καλλιτεχνών της νύχτας.
Συνεχίζοντας στο δημοτικό που η μουσική είναι ότι ξέρει κάποιος καθηγητής και τίποτε άλλο και πηγαίνοντας στο Γυμνάσιο και το Λύκειο όπου το μάθημα της μουσικής είναι το ευχάριστο διάλειμμα (ακόμη και στην εποχή μου έτσι ήταν).
Και όταν δεν είναι έτσι είναι απλά ένα στείρο μάθημα που αποτέλεσμα έχει όχι το παιδί να αγαπήσει την τέχνη αλλά απλά να πάρει έναν καλό βαθμό (άλλωστε όλο το εκπαιδευτικό σύστημα στην χώρα έτσι δεν είναι;).
Photo by George Marinakis
Σας φαίνεται αυτό για παιδεία;
Σίγουρα έχετε ακούσει την έκφραση “εμείς δώσαμε τα φώτα του πολιτισμού στους ξένους”… και θα συμπληρώσω: “Μόνο που τα δώσαμε και μετά τα κλείσαμε για μας”. Αφεθήκαμε σε ότι κατώτερου επιπέδου μας πλάσαρε ένα σύστημα που κατάλαβε πως η παιδεία μας είναι ένα τίποτα.
Ένα σύστημα που κατάλαβε πως δεν αναζητούμε παιδεία αλλά εύκολη γνώση, ταχύρρυθμη εκπαίδευση και εύκολο χρήμα.
Οπότε η δουλειά, η αφοσίωση και η σπουδή που απαιτείται για να αποκτήσει κάποιος παιδεία, εύκολα πήγαν στον κάδο των αχρήστων.
Όχι δεν είμαι μηδενιστής, ρεαλιστής είμαι. Υπάρχουν βέβαια οι εξαιρέσεις (αναφέρθηκα στα μουσικά σχολεία πιο πάνω), οι περισσότερες ιδιωτικής πρωτοβουλίας στις οποίες ελπίζω και πρέπει να ελπίζουμε οι οποίες δυστυχώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια έχω καταλήξει στο ότι οι λαοί έχουν την παιδεία που αναζητούν να έχουν. Και δεν φταίει ούτε το κράτους ούτε οι “κακοί” ξένοι.
Η μουσική ενώνει τους λαούς και τους πολιτισμούς;
Όσο και να φαίνεται κοινότυπο αυτό που θα πω, η μουσική είναι μία. Οι λαοί είναι πολλοί.
Η μουσική ως τέχνη, είναι το μέσο με το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να εκφράσει τον εαυτό του, σε πράγματα που ίσως να μην μπορεί να πει.
Σε πράγματα που έχει βαθιά στην ψυχή του. Η τέχνη δίνει την δυνατότητα λοιπόν, στον άνθρωπο να ξεπεράσει τα ταμπού του, τις ανασφάλειες, τις προκαταλήψεις και να εκφραστεί απόλυτα ελεύθερα.
Αυτή η έκφραση, για κάθε άνθρωπο γίνεται με διαφορετικό τρόπο όπως γίνεται και για κάθε λαό (αφού ο λαός είναι ένα σύνολο ανθρώπων). Τα ήθη, τα έθιμα οι συνήθειες η καθημερινή ζωή, τα “θέλω” μας, τα “πιστεύω” μας και οι κρυφές μας σκέψεις είναι αυτά που αποτυπώνονται στην τέχνη και κάνουμε τέχνη μέσα από αυτά και με αυτά.
Έτσι για παράδειγμα, το ίδιο θρησκευτικό συναίσθημα που εκφράζεται για έναν Γερμανόφωνο λαό με το Ave Maria του Bach/Gounod, εκφράζεται και με το Θεοτόκε Παρθένε του Μπερεκέτη και με ένα αντίστοιχο spiritual. Τα ακούσματα αυτά επιδρούν το ίδιο στους ανθρώπους από τους λαούς από όπου προέρχονται. Όμως και στα τρία ακούσματα αυτά υπάρχει ο κοινός σκοπός και αυτός αποτυπώνεται στη μουσική (με διαφορετικό τρόπο μεν αλλά η μαγεία βρίσκεται στο ότι είναι εμφανής).
Αυτή ακριβώς είναι και η “ένωση” στην οποία μπορεί να αναφέρεται η φράση. Έτσι αυτοί οι τρεις διαφορετικοί άνθρωποι μπορεί να μην συγκινούνται το ίδιο από τα ακούσματα του άλλου, αλλά καταλαβαίνουν απόλυτα τον σκοπό.
Ας δούμε κάτι άλλο. Πως για παράδειγμα στην Κετρόα Αφρική μπορούμε να συναντάμε τραγούδια βασισμένα στις “δικές” μας πεντατονικές κλίμακες; Ακριβώς με την αυτή την ένωση. Οι άνθρωποι έχουν κοινό πόνο, χαρά, λύπη, ευτυχία σε όλο το μήκος και πλάτος της γης. Μπορεί σε θεωρητικό επίπεδο να περιγράφονται κάπως αλλιώς, αλλά στην πραγματικότητα, ένας κοινός τρόπος έκφρασης είναι και μια παγκόσμια γλώσσα που δεν έχει ανάγκη από λέξεις.
Photo by George Marinakis
Να σας πω και ένα καθημερινό παράδειγμα στη ζωή ενός μουσικού;
Οι τραγουδιστές που συμμετέχουμε σε μια παραγωγή όπερας για παράδειγμα, μπορούμε να βρισκόμαστε πάνω στην σκηνή άνθρωποι από 5-6 διαφορετικές χώρες, ο καθένας με τις ιδιαιτερότητες του, την γλώσσα του, το δικό του πολιτισμό. Όταν όμως η πρόβα ή η παράσταση ξεκινά όλοι είναι εκεί για τη μουσική και για τίποτε άλλο. Αν αυτό δεν είναι ένωση τι άλλο μπορεί να είναι;
Ποιον μουσικό θαυμάζετε και γιατί;
Προσωπικά τρέφω απεριόριστο σεβασμό σε κάθε μουσικό που ασχολείται επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά με την τέχνη αυτή.
Και επειδή στην Ελλάδα το “ερασιτεχνικά” εννοείται τελείως διαφορετικά από ότι εννοείται στον υπόλοιπο κόσμο, οφείλω να το διευκρινίσω:
Ερασιτεχνικά σημαίνει έχω κάνει τις ίδιες σπουδές (ίσως λιγότερες αλλά στη βάση τους ίδιες) με τον επαγγελματία, απλά έχω την επιλογή να μην ζω από τη μουσική, μπορώ να επιλέγω το ρεπερτόριο που θα παίζω / ερμηνεύω και η μη επαγγελματική μου ιδιότητα μου επιτρέπει να είμαι πιο “χαλαρός” στις “υποχρεώσεις” μου ή να μην έχω μουσικές υποχρεώσεις.
Πάμε τώρα στην ερώτηση. Θαυμάζω κάθε μουσικό που έχει να μεταδώσει την αλήθεια του μέσα από την τέχνη του. Είναι πολλοί και δεν θα ήθελα να αναφερθώ ονομαστικά. Έχω θαυμάσει φίλους και συμμαθητές στο Ωδείο, έχω θαυμάσει συναδέλφους πάνω στη σκηνή θαυμάζω κάθε μουσικό που δίνει και καταθέτει την ψυχή του μέσα από την τέχνη του. Κάθε έναν που δουλεύει με πάθος, με έρωτα για τη μουσική και που όταν κάνει μουσική ο κόσμος εξαφανίζεται, ο χρόνος παύει να υπάρχει και υπάρχει μόνο η μουσική.
Και αυτό που λέω δεν είναι καθόλου ρομαντικό, αν παρατηρήσετε λίγο παραπάνω θα βρείτε τέτοιους καλλιτέχνες. Ζουν ανάμεσά μας (!) Να σας παραπέμψω σε ένα βίντεο με την Μαρίας Κάλλας και να σας προτρέψω να την παρατηρήσετε όταν δεν τραγουδάει. Θα δείτε ακριβώς αυτό που περιγράφω.
Θαυμάζω πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες και έχουμε εξαιρετικούς. Έχω συνεργαστεί με κάποιους και είμαι ευτυχής που το έφερε έτσι η ζωή να πατήσουμε στην ίδια σκηνή. Έχω υπάρξει μαθητής σε κάποιους από αυτούς και είναι πραγματική ευλογία να το ζήσει αυτό κάποιος.
Photo by George Marinakis
“Η μουσική είναι μία, οι μουσικοί πολλοί.” Πως θα περιγράφατε αυτή την πρόταση;
Είναι προφανές. Είμαστε όλοι υπηρέτες τις μουσικής και όχι αυτοί στους οποίους η μουσική “μας χρωστάει χάρη” που ασχολούμαστε μαζί της.
Όμως ο καθένας μας είναι ξεχωριστός και αυτή η μοναδικότητά μας κάνει τη μουσική να παίρνει τον χαρακτήρα μας και να τον φοράει ως μανδύα. Έτσι εμφανίζεται διαφορετική μέσα από εμάς.
Με αυτό τον τρόπο οι συνθέσεις του Mozart ή του Bach από ερμηνεία σε ερμηνεία δεν μπορούν να είναι ίδιες (γιατί αν είναι μιλάμε για στείρο μιμητισμό) αλλά έχουν κάτι από τον καλλιτέχνη που τις ερμηνεύει.
Η μουσική λοιπόν είναι μία …με πολλά όμορφα ρούχα και στολίδια που είναι οι μουσικοί που την υπηρετούν.
Γιατί χρειάζεται η μουσική παιδεία; Είναι πολυτέλεια ή ανάγκη;
Η μουσική παιδεία είναι ανάγκη. Και αν θέλουμε να θυμηθούμε τους αρχαίους ημών προγόνους (που τους θυμόμαστε μόνο για να ανακαλέσουμε τα δικά τους κατορθώματα αλλά όχι για να τα μιμηθούμε και να κάνουμε κι εμείς κάτι) θα δούμε πως η μουσική ήταν το ίδιο σημαντική με τα μαθηματικά.
Σήμερα βέβαια η μουσική είναι το περιττό, το μη αναγκαίο, είναι το πρώτο που θα “κόψει” η οικογένεια στο παιδί αν οι βαθμοί στο σχολείο δεν είναι όπως περιμένουν να είναι. Λες και δεν έχει δικαίωμα το παιδί να γίνει μουσικός και να το ενδιαφέρουν άλλα πράγματα.
Η μουσική παιδεία είναι αναγκαιότητα όσο δεν μπορούμε να φανταστούμε, γιατί δίνει την δυνατότητα της καλλιέργειας της αισθητικής πάνω από όλα. Γιατί δίνει την δυνατότητα να αποκτήσει κάποιος συνέπεια, σεβασμό, μεθοδικότητα, να προσεγγίσει πράγματα που στην καθημερινότητά του δεν θα τα άγγιζε ποτέ, να γνωρίσει άλλους κόσμους (φανταστικούς ή πραγματικούς), να ασχοληθείς με την ποίηση και την φιλοσοφία.
Πώς μπορεί ένας γονιός να ανακαλύψει το ταλέντο του παιδιού του στη μουσική;
Πιστεύω πως το ταλέντο του παιδιού θα αναδειχθεί μέσα από την ενασχόληση του με τη μουσική. Θα γίνει ούτως ή άλλως από μόνο του. Ο χρυσός δεν κρύβεται, απλά λάμπει! Έτσι και το παιδί με το ταλέντο. Θα ξεχωρίσει.
Όπως είπα παραπάνω, θεωρώ αναγκαιότητα τη μουσική παιδεία στη ζωή μας. Έτσι δεν είναι ανάγκη το παιδί να έχει ταλέντο για να το πας στο Ωδείο και να μάθει 2-3 βασικά πράγματα για τη μουσική. Εκεί το παιδί θα ανακαλύψει αν όντως έχει ταλέντο σε συνεργασία με τους δασκάλους.
Είναι κάτι το οποίο κατά την γνώμη μου δεν είναι δουλειά του γονιού να το κάνει αλλά να αφήσει τους ειδικούς να το κάνουν σε συνεργασία με το ίδιο το παιδί. Ο γονιός αυτό που έχει να κάνει είναι μην στερήσει από το παιδί την ευκαιρία να “αγγίξει” τη μουσική. Επίσης το επόμενο που πρέπει να κάνει ο γονιός είναι να εμπιστευτεί τους δασκάλους και αν αυτοί πουν πως το παιδί έχει ταλέντο να το στηρίξουν.
Διδάσκεται σήμερα η Μουσική παράδοση μέσα από την εκπαίδευση;
Φαντάζει με ανέκδοτο αυτή η ερώτηση, πραγματικά. Θα απαντήσω πολύ σύντομα. Αν διδάσκονταν δεν θα κυκλοφορούσε τόσο μουσικό σκουπίδι που κυκλοφορεί στις μέρες μας και κάνει και “καριέρα”.
Και η ερώτηση γεννά και άλλα ερωτήματα με το βασικότερο για μένα “έχουν κάποια σχέση αυτοί που διδάσκουν τα παιδιά με την παράδοση;”.
Υπάρχουν Έλληνες αξιόλογοι μουσικοί, με μουσική κατάρτιση και γνώσεις;
Πολλοί είναι οι αξιόλογοι μουσική με άρτια μουσική κατάρτιση.
Μην ψάξετε όμως να τους βρείτε στις λίστες των Celebrities μουσικών / τραγουδιστών της χώρας, ούτε στα talent shows της τηλεόρασης. Δεν βρίσκονται εκεί, βρίσκονται σε κάποιες αίθουσες (μικρές ή μεγάλες) συναυλιών να συνομιλούν με το αιώνιο, να ανακαλούν την σκέψη των συνθετών και να την εκφράζουν ξανά και ξανά ο κάθε ένας με τον δικό του τρόπο να δίνουν ζωή σε άψυχα χαρτιά με σημαδάκια.
Βρίσκονται μέσα σε κάποιες αίθουσες Ωδείον και μελετάνε. Βρίσκονται μέσα στα σπίτια τους και διαβάζουν εμμένοντας στην αναζήτηση της τελειότητας του ήχου.
Πολλούς Έλληνες θα βρείτε στο εξωτερικό. Εκεί μπορούν και δουλεύουν ως μουσικοί (γιατί στην Ελλάδα το να είσαι μουσικός είναι απλά χόμπι και όχι δουλειά) και διακρίνονται και είναι εξαιρετικοί. Γιατί δεν είναι εδώ; Απλά, είναι το θέμα της παιδείας που λέγαμε παραπάνω.
Ποια είναι τα μελλοντικά μουσικά σας σχέδια;
Πολλά βρίσκονται στον ορίζοντα αλλά δεν είναι δυνατόν να ανακοινωθούν όλα.
Αυτά που είναι ήδη κλεισμένα και ανακοινώσιμα είναι η εμφάνισή μου στο θεατρικό έργο του Αντώνη Μποσκοΐτη “Την λένε Εύα” με την Εύα Κουμαριανού τραγουδώντας μια άρια στο τέλος του έργου.
Κάποιες εμφανίσεις με το Βυζαντινό Φωνητικό Σύνολο ΕΠΤΑCΥΝ της ΟΠΕΡΑΣ ΝΕΩΝ ως χοράρχης μέσα στο έτος και κάποιες εμφανίσεις με τα Φωνητικά Σύνολα της ΟΠΕΡΑΣ ΝΕΩΝ είτε ως μαέστρος είτε ως σολίστ.
Βιογραφικό.
Ο τενόρος Αναστάσιος Στέλλας γεννήθηκε στην Αθήνα όπου και ξεκίνησε τις μουσικές του σπουδές από μικρή ηλικία μαθαίνοντας πιάνο και Βυζαντινή Μουσική. Ολοκλήρωσε τις σπουδές Μονωδίας (Λυρικού Τραγουδιού με Άριστα και Πρώτο Βραβείο εξαιρετικής επίδοσης) όπως και Βυζαντινής Μουσικής (Δίπλωμα με βαθμό Άριστα).
Ανήκει στην κατηγορία του λυρικού-ελαφρύ τενόρου (tenoro leggiero) με ειδίκευση στην Μπαρόκ και κλασσική περίοδο και σε ρόλους από τις όπερες του Mozart, Rossini και Donizetti.
Ως χορωδός έχει τραγουδήσει στις παραγωγές του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών L’ Italiana in Algeri, Rossini και Die Zauberflotte, W. A. Mozart σε συνεργασία με την χορωδία Fons Musicalis με μαέστρο τον Κωστή Κωνσταντάρα και στην «Χορωδία Αθηνών» υπό την διεύθυνση του Αναστάσιου Συμεωνίδη.
Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια και Master Classes στην Ελλάδα και στο εξωτερικό όπου έχει μελετήσει με σημαντικούς και γνωστούς σολίστ (Στο ρεπερτόριό του συμπεριλαμβάνονται οι ρόλοι:
Ferrando από το Cosi fan tutte του W.A.Mozart (παραγωγή ΟΠΕΡΑΣ ΝΕΩΝ, 2007 και 2011)
Paolino από το Il Matrimonio Segreto του Domenico Cimarosa (παραγωγή ΟΠΕΡΑΣ ΝΕΩΝ, 2008)
Beppe από την όπερα Rita του G. Donizatti (παραγωγή ΟΠΕΡΑΣ ΝΕΩΝ, 2013-2014)
Don Ottavio από τον Don Giovanni του W. A. Mozart
Basilio από το Le nozze di Figaro του W. A. Mozart (παραγωγή ΟΠΕΡΑΣ ΝΕΩΝ 2012)
Duka di Mantua από τον Rigoletto του G. Verdi (παραγωγή Φεστιβάλ Αιγαίου 2014)
Goro από την Madama Butterfly του G. Puccini (παραγωγή Φεστιβάλ Αιγαίου 2014)
Επιπλέον έχει τραγουδήσει σε έργα σύγχρονης μουσικής στα οποία συμπεριλαμβάνονται:
• Η ταινία – όπερα «Το δάκρυ του αετού» της Σωτηρίας Αδάμ σε σκηνοθεσία της Στέλλας Αρκέντη
• Η όπερα – τραγωδία «Προμηθέας Δεσμώτης» του Ελληνοκαναδού συνθέτη Παναγιώτη Καρούσου, βασισμένη στην ομώνυμη τραγωδία του Αισχύλου που παρουσιάστηκε στην Ελλάδα και στη Νέα Υόρκη (U.S.A).
• Το έργο του Μ. Αδάμη «Ροδανόν» σε συνεργασία με την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία και το Kyklos Ensemble
Έχει εμφανιστεί σε πιο εναλλακτικές παραστάσεις με θέμα το μιούζικαλ και το κλασσικό τραγούδι όπως το «Δέκα λεπτά διάλλειμα» του Σίμου Παπαναστασόπουλου και Γιώργου Ποτίδη (σε συνεργασία με τον συνθέτη Νίκο Γουργιώτη) το Opergatory της πιανίστας και συγγραφέως Μαριλίνας Τζελέπη και τον θεατρικό μονόλογο του Αντώνη Μποσκοΐτη «Την λένε Εύα».
Έίναι μόνιμο μέλος της θεατρικής ομάδας ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ του Δήμου Μοσχάτου – Ταύρου για πάνω από μια δεκαετία έχοντας συμμετάσχει σε ρόλους όχι μόνο τραγουδιστικούς αλλά και πρόζας (Νάσος από την Εξορία του Π. Μάτεσι, Αστυνομικός στο Φωνάζει ο κλέφτης του Γιάννη Δαλιανίδη, Κονσταντάν από το Ηλιθιότητας Εγκώμιο του Σωτήρη Σαμπάνη, Γιατρός στα Πρόσωπα που καίγονται του Βασίλη Κατσικονούρη, Fr. Harper και Mr. Witherspoon στο Αρσενικό και παλιά δαντέλα του J. Keselring κα.).
Έχει συνεργαστεί με την Εθνική Λυρική συμμετέχοντας στις παραγωγές:
• Προσοχή! Ο Πρίγκιπας Λερώνει (Ν. Κυπουργός, 2014, στον ρόλο του ενός από τα τρία γουρουνάκια)
• Θέλω να δω τον Πάπα (Θ. Σακελλαρίδης, 2014, στον ρόλο του Μίμη)
• Il Barbiere di Seviglia (G. Rossini, 2015, στον ρόλο του Συμβολαιογράφου)
• Ο Βαφτιστικός (Θ. Σακελλαρίδης, 2016, στον ρόλο του Κορτάση)
Είναι Καλλιτεχνικός Υπεύθυνος της τάξης Βυζαντινής Μουσικής του Ωδείου Ιωάννας Συγκελάκη (Καλλιθέα) του Ωδείου Απόλλων (Αιγάλεω) και της Ακαδημίας Μουσικής και Τεχνών Λειβαδιάς. Στα ίδια Ωδείο είναι καθηγητής Μονωδίας, επί σειρά ετών.
Είναι ιδρυτικό μέλος της ΟΠΕΡΑΣ ΝΕΩΝ, μιας καλλιτεχνικής εταιρείας με σκοπό τη νέα ματιά στην όπερα, το μουσικό θέατρο και γενικότερα την κλασσική μουσική. Είναι μαέστρος της Παιδικής – Νεανικής Χορωδίας της ΟΠΕΡΑΣ ΝΕΩΝ η οποία αριθμοί αρκετές εμφανίσεις από το 2016 που συστάθηκε και ήδη μια συνεργασία με την Καμεράτα – Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής στην Παιδική Οπερέτα του G. Holst. “The Idea” και με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στην μεγάλη συναυλία των Scorpions στην Αθήνα.
Τέλος είναι ιδρυτής και διευθυντής του Βυζαντινού Μουσικού Συνόλου «ΕΠΤΑCΥΝ» με αντικείμενο την μελέτη και παρουσίαση έργων Βυζαντινής Μουσικής που τείνουν να εξαφανιστούν αφού δεν βρίσκονται πια στο εν χρήση Εκκλησιαστικό Ρεπερτόριο.
