“…Προτεραιότητα έχει η σύνθεση νέων έργων. Ήδη έχω ενσωματώσει στην μουσική μου μεγάλο μέρος της έρευνάς μου, που έχει ως βασικό πυρήνα της την Αρμονία των Ουρανίων Σφαιρών του Πυθαγόρα, ωστόσο επεκτάθηκε και σε έργα αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων και διανοητών όπως οι Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Ηράκλειτος και Ησίοδος, για μία πιο σφαιρική εικόνα της εποχής”
Ποια είναι τα συναισθήματά σας για το 2021; Το 2021 ήταν μία δύσκολη χρονιά. Τα συναισθήματά μου, πιστεύω ότι είναι όπως του περισσότερου κόσμου, ανάμεικτα. Όταν μπορούμε να αισιοδοξούμε ότι θα έρθει κάτι καλύτερο για όλο τον κόσμο μπορούμε να στρέφουμε με αισιοδοξία το βλέμμα μας στο μέλλον και να μπορούμε να χαιρόμαστε κάθε στάδιο της ζωής με τους αγαπημένους μας ανθρώπους, τους φίλους ή την οικογένειά μας. Ωστόσο με όλη αυτή τη δύσκολη κατάσταση που βαδίζουμε λείπει αυτή η αισιοδοξία και πολλές φορές στρέφουμε το βλέμμα μας στο παρελθόν με την ανάγκη να θυμηθούμε όμορφες αναμνήσεις μας και ίσως να ξεκουράσουμε το μυαλό μας από κάθε τι δυσάρεστο που έχουμε. Είναι μία φυσική λειτουργία που έχουν όλοι οι άνθρωποι, γιατί ο άνθρωπος λειτουργεί ως ολότητα, διαθέτει πολλές χροιές σε ότι αφορά την εγκεφαλική λειτουργία, τις σκέψεις και τα συναισθήματα. Είναι θα λέγαμε σαν μία σύνθεση, σαν ένα μουσικό κομμάτι. Η τέχνη λειτουργεί επίσης ως ολότητα. Υπάρχει πάντα ένα σύνολο συναισθημάτων. Όταν χρειάζεται να γράψω μουσική για κάτι, για ένα συναίσθημα, το μουσικό έργο διαφοροποιείται μέσα από αυτές τις λεπτές πινελιές, με αποτέλεσμα αν συνθέσω τρία έργα για το συναίσθημα της χαράς, τελικά θα είναι τρία διαφορετικά έργα με ξεχωριστή υπόσταση και μουσική παρουσία. Επειδή το συναίσθημα της χαράς συνοδεύεται κι από άλλα συναισθήματα όπως εκείνο της επιβράβευσης, της ευτυχίας, της αισιοδοξίας κλπ. Στην περίπτωση της λύπης θα μπορούσε να είναι η έλλειψη κατανόησης των γύρω, η αδικία, η απώλεια, η απαισιοδοξία και η απελπισία. Έτσι ουσιαστικά είναι σαν να απαντώ σε ερωτήματα όπως ποιος νιώθει αυτό το συναίσθημα, με ποια αφορμή, πως είναι η οπτική του γι’ αυτό που του συμβαίνει και πολλά άλλα. Όλη δηλαδή αυτή η συναισθηματική πλοκή δημιουργεί ένα σύνολο, μία ολότητα που μπορεί αν διακριθεί σωστά να περιγραφθεί. Έτσι λοιπόν είναι και ο άνθρωπος. Όταν υπάρχει ο φόβος στρέφεται στο παρελθόν γιατί του είναι κάτι ευχάριστο και οικείο, ενώ όταν υπάρχει η αισιοδοξία για το μέλλον, ανυπομονεί να το ατενίσει. Πόσα θα χάναμε αν δεν είχαμε την δύναμη να στρέψουμε το βήμα μας στο μέλλον; Γιατί πολλά στάδια της ζωής δεν θα τα είχαμε ζήσει και η ζωή μας θα είχε λιγότερες εμπειρίες, λιγότερη εξέλιξη, λιγότερο ενδιαφέρον και λιγότερες χαρούμενες προκλήσεις, αν κάθε φορά απορρίπταμε το μέλλον.
Συμφωνείτε με τα νέα μέτρα της κυβέρνησης ως προς την αντιμετώπιση της πανδημίας; Όλο αυτό που συμβαίνει εδώ και δύο χρόνια με την πανδημία δοκιμάζει καθημερινά τον τομέα της υγείας και ο κόσμος είναι το επίκεντρο όσων διαδραματίζονται γύρω μας, συναισθηματικά και κοινωνικά. Δεν είμαι γιατρός για να μπορέσω να μιλήσω με επιχειρηματολογία του είδους. Αν ήμουν γιατρός θα ήθελα πολύ να μιλήσω πάνω σε αυτό το αντικείμενο για να βοηθήσω τον κόσμο. Η τέχνη είναι παντού και κάθε επιστήμη πιστεύω ότι πρέπει να στρέφεται στον άνθρωπο. Μιλώ με την καρδιά και ειλικρινά αυτό που θα ήθελα είναι να υπάρχουν οικογένειες που να είναι υγιείς και να μπορούν να βιοπορίζονται. Για τα μέτρα που αφορούν την μουσική, πιστεύω ότι ακολούθησα αυτό το επάγγελμα του συνθέτη επειδή ακριβώς η τέχνη δεν βλάπτει και επειδή κι εγώ δεν έχω σκοπό να βλάψω ποτέ κανέναν. Η τέχνη ήταν πάντα μία μορφή αλληλεγγύης από τον μουσικό προς το κοινωνικό σύνολο αλλά και από το κοινωνικό σύνολο προς το μουσικό, καθώς ο μουσικός αφουγκράζεται τους προβληματισμούς της κοινωνίας του. Είμαστε θα λέγαμε, αλληλένδετοι. Θεωρώ ότι είναι μεγάλη καταδίκη για όλους μας να ζούμε σε μία κοινωνία, χωρίς μουσική, χωρίς τέχνη. Διότι οι ανησυχίες του ανθρώπου καταλήγουν να γίνονται μεμονωμένο πρόβλημα του, λείπει η μορφή έκφρασης του ανθρώπου και του κοινωνικού συνόλου και δίνουμε κυριαρχία στην απογοήτευση, στην απελπισία και στο φόβο. Αυτό συνεπάγεται ότι οι λύσεις στα προβλήματα που μας απασχολούν δεν έρχονται γιατί δεν υπάρχει καθαρό μυαλό ώστε να δούμε μία κατάσταση πιο σφαιρικά. Ο Πλάτωνας έδινε μεγάλη σημασία στην ψυχική υγεία του ανθρώπου γιατί αυτό θα επιδράσει σε μεγαλύτερο βαθμό στο κοινωνικό σύνολο. Ενώ ο Ασκληπιός υποστήριζε ότι μπορεί να θεραπεύσει τον άνθρωπο από τις σωματικές και ψυχικές ασθένειες όχι όμως όταν η ψυχή του «μολύνεται» από τα δεινά. Σε εκείνο το σημείο του ανθρώπου πιθανότατα κατά την γνώμη μου, να έχει κυρίαρχο ρόλο η θέληση και οι προσωπικές μας απόψεις και επιλογές. Η τέχνη πάντα θεραπεύει. Μία κοινωνία χωρίς μουσική είναι μία κοινωνία αδύναμη. Η μουσική μπορεί να δώσει κουράγιο για όλα αυτά που περνάμε, σύνεση και ψυχραιμία ώστε να αντιμετωπίζουμε τον πυρήνα του προβλήματος. Έναν άνθρωπο μπορεί να τον βοηθήσει να διατηρήσει την ισορροπία του, να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη ή ακόμη και κάποιες μορφές ψυχοσωματικών προβλημάτων, το άγχος… Αν λοιπόν μπορείς να προσφέρεις κάτι καλό στο κοινωνικό σύνολο, που μπορεί να το συντροφεύει και να το βοηθάει, γιατί να επιλέξεις να το στερήσεις;
Ποιο θα είναι το μέλλον του Πολιτισμού το 2022; Μπορεί να με θεωρήσετε αρκετά αισιόδοξη, αλλά ο πολιτισμός θα επιβιώσει. Το βασικό παράπονο που είχαμε πάντα όλοι οι άνθρωποι της τέχνης είναι ότι η τέχνη ήταν πάντα ιδιωτική υπόθεση και ποτέ κρατική. Αυτό λοιπόν το αρνητικό στοιχείο πιστεύω ότι είναι συνάμα και θετικό, γιατί αυτό σημαίνει πρώτον ότι σε όλη την ιστορία του ανθρώπου, της χώρας μας, που δεν περάσαμε και λίγα – και όλα αυτά έγιναν εμπειρίες που τις μεταφέρουμε μέχρι σήμερα-, κι όμως η τέχνη πέρασε τις ίδιες φουρτούνες με τον άνθρωπο, και άντεξαν και είναι τώρα πάλι μαζί για να παλέψουν τις επόμενες. Κάτι ωστόσο που πιστεύω ότι θα πρέπει να εστιάσουμε και έχει μεγάλη συνάφεια με το θέμα μας, είναι το αποτέλεσμα που θα έχουν όλες αυτές οι κοινωνικές αλλαγές. Δηλαδή αν στραφούμε στην π.Χ. εποχή, ο πλατωνικός Σωκράτης, στο έργο του Πλάτωνα, «Πολιτεία» αναφέρει ένα σημαντικό συμπέρασμα με δύο πόλους αλληλεπίδρασης, την κοινωνία-κοινωνικά γεγονότα και την μουσική, αναφέροντας ότι τα σημαντικά κοινωνικά γεγονότα φέρνουν αλλαγές σημαντικές τόσο στον ίδιο τον άνθρωπο όσο και στο μουσικό υλικό της τέχνης, αλλάζει όλη η μουσική δηλαδή προκειμένου να συντροφεύει τον άνθρωπο στα νέα κοινωνικά δεδομένα. Ήταν πραγματικά κάτι που μου έκανε φοβερή εντύπωση, ειδικά αν ανατρέξουμε στην παγκόσμια ιστορία και ελέγξουμε τις κοινωνικομουσικές μεταβολές. Στην πραγματικότητα είναι η σήμανση ενός κύκλου που κλείνει κι ενός νέου που ξεκινά. Και το δεύτερο θετικό συμπέρασμα για την συνέχιση του πολιτισμού και για το 2022, είναι ότι η τέχνη χρειάζεται τον άνθρωπο και ο άνθρωπος την τέχνη, άρα συμπεραίνουμε την ιδιωτική πρωτοβουλία που αναφέραμε και στην αρχή. Έτσι η τέχνη πηγάζει από την ύπαρξη του ανθρώπου, τον αφουγκράζεται και ανθίζει γι’ αυτόν.
Ως καλλιτέχνης και άνθρωπος του πολιτισμού, τι θα προτείνατε για την επιστροφή στην κανονικότητα; Αυτό που θα ήθελα να πω, είναι ότι δεν υπάρχει λόγος διαφωνίας και διαχωρισμού όταν όλοι μας ζητούμε την υγεία και να επιστρέψουμε στην κανονικότητα όπου θα ζούμε ελεύθεροι εκφράζοντας την αγάπη μας. Η δύναμη του κόσμου να ανταπεξέλθει σε ένα κοινό στόχο, την εξάλειψη της πανδημίας είναι η ένωση, όχι ο διαχωρισμός. Είναι κοινός ο στόχος, κοινές οι ανησυχίες μας, κοινός ο προβληματισμός, κοινές οι ανάγκες να επανέλθουμε στην κανονικότητα. Το ζήτημα σε όλο αυτό που βαδίζουμε, όλος ο κόσμος, είναι ότι πρέπει να στραφούμε στην ουσία και όχι στα γύρω γύρω, γιατί στην περίπτωση του δευτέρου απλά καταναλώνουμε τις δυνάμεις μας ενώ ένα κοινό πρόβλημα δυναμώνει και ισχυροποιείται. Σε αυτή την κατάσταση που ζούμε, πιστεύω ότι ο άνθρωπος πρέπει σε όσα συμβαίνουν να προσπαθήσει να κρατήσει και την ψυχική του υγεία. Χρειάζεται σύνεση στις παρορμητικές ενέργειες της απογοήτευσης, ψυχραιμία, υπομονή για την κατάσταση αυτή και αισιοδοξία ότι το μέλλον θα γίνει πιο φωτεινό. Έχουμε ανθρώπους που νοιαζόμαστε, πρέπει να κρατάμε δυνάμεις και να έχουμε κουράγιο. Ότι άσχημο συνέβη στην ανθρωπότητα δεν μπόρεσε να υπερισχύσει ποτέ.
Κοινωνία, Απομόνωση, Κανονικότητα. Πώς θα είναι η επόμενη ημέρα; Σίγουρα όταν έχουν προηγηθεί οι λέξεις απομόνωση, αποξένωση και βία, η επόμενη μέρα είναι δύσκολη για όλους μας. Είναι η εσωτερική ένταση του κοινωνικού συνόλου για όσα στερήθηκε και το αποτέλεσμα είναι η εξαγρίωση. Μία δυσαρεστημένη κοινωνία είναι ο αστάθμητος και μη προβλέψιμος παράγοντας που πάει ενάντια σε κάθε στατιστική ή δεδομένα. Τι θα επιλέξει ο καθένας μας ξεχωριστά και οι επιλογές αυτές πως θα επιδράσουν, σε ποια δηλαδή κατεύθυνση θα στραφεί το κοινωνικό σύνολο… Όλη αυτή η κατάσταση είναι μία γέφυρα, μία δύσκολη γέφυρα. Ότι περνάμε είναι γιατί πρέπει να υιοθετήσουμε νέα χαρακτηριστικά, να διαφοροποιήσουμε όσα είχαμε ή και να βάλουμε τις βάσεις και τα θεμέλια για να χτιστεί κάτι πιο σταθερό και ωφέλιμο στην κοινωνία μας. Δεν είμαι υπέρ της βίας, το αντίθετο θα έλεγα, απλά όταν υπερισχύει η αδικία και χάνονται οι ισορροπίες σε μία κοινωνία, είναι επακόλουθο. Έρχονται δύσκολα κοινωνικά δεδομένα μέχρι να χτιστεί η ισορροπία. Αν πάρουμε το παράδειγμα της φύσης, που έχει πάντα απαντήσεις για εμάς τους ανθρώπους όπως υποστήριζε και ο Ηράκλειτος, η γενική εικόνα της εμφανίζει μία αρμονία μέσα από βίαιες αλληλεπιδράσεις. Το σύμπαν έχει τις ηλιακές εκρήξεις, κομήτες κ.ο.κ. προκειμένου να εξυπηρετήσει την καλή λειτουργία του σύμπαντος. Αλλά και στην περίπτωση όπου μας προβληματίζει πως θα είναι οι κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων, ή η ένταξη τους ξανά στην ίδια την κοινωνία, στις επικοινωνίες και τις άμεσες επαφές, μετά από μία πανδημία που έφερε τα πάνω κάτω στις ζωές μας, η απάντηση είναι αυτό που είχε πει κάποτε ο φιλόσοφος Αριστοτέλης «ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν». Είναι λοιπόν προδιαγεγραμμένα κάποια πράγματα από την ίδια την φύση, έτσι η κοινωνία μπορεί να επανέλθει φυσικά στις κανονικές λειτουργίες της. Όπως λέω πάντα, ο κόσμος είναι μία φωτεινή πηγή: αν αυτός που την κρατάει πει, «θέλω να δώσω φως στους άλλους», θα φωτιστεί πρώτα ο ίδιος. Αν αυτός που κρατάει την πηγή, πει «θέλω να κάψω τους άλλους», τότε πρώτα θα καεί ο ίδιος.
Ποια είναι τα καλλιτεχνικά σχέδιά σας για το 2022; Όταν αντικρίζω όλα αυτά που γίνονται έξω…, μου είναι δύσκολο πρακτικά να κάνω σχέδια για την μουσική. Μία πανδημία είναι δύσκολη και στερεί πολλά, σε οποιαδήποτε ηλικία κι αν είναι οι άνθρωποι, που την βιώνουν γύρω μας. Στην μουσική μου, στις συνθέσεις μου προτεραιότητα έδινα και δίνω στον κόσμο. Πιστεύω ότι ένας συνθέτης δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένος από την εργασία του, όταν έχει όλα τα υπόλοιπα, εκτός από τον κόσμο, από ανθρώπους που μπορούν να είναι ελεύθεροι και χαρούμενοι να ακούσουν την μουσική του. Είμαστε αλληλένδετοι με τον κόσμο, όταν ο κόσμος είναι χαρούμενος, είμαστε κι εμείς. Το βασικό θέμα είναι να μπορείς να μοιράζεσαι τις σκέψεις σου, μέσω της μουσικής και να μπορεί να υπάρχει άμεση επαφή με τον κόσμο. Η μουσική δεν γεννήθηκε για να είναι σε γυάλα. Πέρα από όσα μου έρχονται ή όσα προκύπτουν και καλώς έρχονται και προκύπτουν, σχέδια παραμένουν τα μακροπρόθεσμα για υλοποίηση, αλλά που ξέρω ότι ως συνθέτη θα με εκφράζουν όχι μόνο για το 2022 αλλά και για πολλά πολλά χρόνια. Όπως όλοι οι μουσικοί, έτσι κι εγώ προσπαθώ να αξιοποιήσω αυτή τη μορφή «κοινωνικής καραντίνας» για ενδιαφέροντα που χρειάζονται αρκετή απομόνωση και δουλειά. Προτεραιότητα έχει η σύνθεση νέων έργων. Ήδη έχω ενσωματώσει στην μουσική μου μεγάλο μέρος της έρευνάς μου, που έχει ως βασικό πυρήνα της την Αρμονία των Ουρανίων Σφαιρών του Πυθαγόρα, ωστόσο επεκτάθηκε και σε έργα αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων και διανοητών όπως οι Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Ηράκλειτος και Ησίοδος, για μία πιο σφαιρική εικόνα της εποχής. Η μουσική που δημιουργείται μέσα από αυτά τα ενδιαφέροντά μου, είναι συμπαντική, μία μουσική αποτύπωση του σύμπαντος, με την ένωση κι άλλων επιστημών. Και πολλά από αυτά που ακούγονται είναι μετρήσεις. Η δομή της δίνει την δυνατότητα να «εξερευνηθεί» από τον ακροατή όσο το επιθυμεί ο ίδιος. Φέτος θα εστιάσω περισσότερο την έρευνα μου πάνω στον τομέα της Αστρονομίας και της Ιατρικής με κύριο κομμάτι την μελέτη φυσικών φιλοσόφων, τους τρεις Μιλήσιους, τον Δημόκριτο και σίγουρα τον Ιπποκράτη.
