Επιμέλεια: Εύα Πετροπούλου Λιανού
Αικατερίνη Βλαχοπαναγιώτου Μπατάλια
Πρόεδρος του Δ.Σ. της Διεθνούς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ
Ανθρωπισμός του καιρού μας
Κάποτε ο Διογένης με φανάρι οδηγό
έψαχνε στην οικουμένη, να βρει άνθρωπο σωστό.
Πριν τόσες χιλιάδες χρόνια
κι όμως ίδια τα μυαλά,
το καλό-κακό αντάμα
ίδια η γεύση και παλιά.
Σήμερα στα ίδια μέρη
οι απόγονοι εκείνων
άνθρωποι του Διογένη
μα κανένας σαν αυτόν,
αν και χίλια έχουν φανάρια,
δεν γυρεύουν στα σκοτάδια.
Στους επίγονους θ’ αφήσουν
τεχνητό πολιτισμό,
αυτοτέλεια και χρήμα, δύναμη
θωρακισμό
απομόνωση απ’ τον δίπλα
και μηδέν ανθρωπισμό.
Once upon a time Diogenes with a traffic light
was looking in the universe,
to find the right person.
So many thousands of years ago
and yet the minds themselves are the same
the good and bad is the same
also the taste from old time .
Today in the same places
the descendants of those
people of Diogenes
but no one like him,
although they have a thousand traffic lights,
do not look in the dark.
They will leave it to the descendants
artificial culture,
independence and money, power
armor isolation from people of next door
and zero humanity.
Εδώ η ποιήτρια καταθέτει τις συντεταγμένες των προσωπικών της στοχασμών.
Λυπάται γιατί βλέπει να κλυδωνίζεται το ιδανικό της ανθρωπιάς, της αλληλεγγύης και της αγάπης. Πολιτισμός σημαίνει εξανθρωπισμός. Κάθε μέρα λοιπόν πρέπει ο συνειδητός άνθρωπος στην περίπλοκη σύνδεσή του με τον χρόνο να δέχεται τον πολιτισμό ώστε να επιτύχει τον εξευγενισμό του, την ενανθρώπισή του.
Μεγάλο βήμα πολιτισμού είναι να κατορθώνει να βγαίνει από τον εαυτό του και να συμβάλλει στην πραγμάτωση των σκοπών, μεγάλων, αθάνατων έργων και όπως λέει και η Αγία Γραφή «να χάνει η ψυχή του για να κερδίσει».
Η επιταγή αυτή σε ευρύτερο κύκλο απευθύνεται στην κοινωνική ζωή. Αν η κοινωνία πολιορκείται από τον καθαρό ατομικισμό, τότε μαραίνει την ψυχή, συντρίβει την ηθική. Οι τίμιοι σήμερα βρίσκονται συνεχώς στην κόψη του ξυραφιού. Είναι λυπηρό αλλά ο άνθρωπος έχει επηρεαστεί σε βάθος από τον τεχνοκρατικό πολιτισμό σε σημείο ν’ αναρωτιόμαστε αν ο άνθρωπος βρίσκεται στον κόσμο για την τεχνική ή τα τεχνικά μέσα για τον άνθρωπο. Η μηχανή μπορεί ν’ αρπάξει από τον άνθρωπο την ικανότητα να σκέπτεται και να αποφασίζει, γίνεται σιδερένιο κολάρο στο μυαλό του και τον πλάθει κάθε μέρα κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή της, προσφέροντας όμως απεριόριστες δυνατότητες ελεύθερου χρόνου.
«Ο αιώνας της μηχανής, ο αιώνας μας κρύβει ερημιές» γράφει ο Νίτσε.
Δυστυχώς όμως ο πολιτισμός συνεχώς απανθρωπίζεται. Μήπως ο αιώνας μας βρίσκεται σε κύκλο ιστορικών κοσμικών κατακλυσμών; Ο άνθρωπος του 21ού αιώνα είναι αιχμάλωτος της μοναξιάς, είναι απρόσιτος, κυριαρχεί η ψυχρή εκλογίκευση των πάντων.
Ο Αμερικάνος Έντγκαρ Άλαν Πόε σ’ ένα μυθιστόρημα τρόμου αναφέρει: «Σ’ άλλο διαμέρισμα μένει ο άνθρωπος και σ’ άλλο η ανθρωπιά του». Πόσοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι η ζωή δεν αγοράζεται με χρήμα και ότι αυτό δεν είναι πλούτος, δεν είναι γέμισμα ψυχής. Τι σημασία έχει, γράφει ο Έριχ Φρομ, όταν θεωρητικά έχουμε τη δυνατότητα ν’ αποκτήσουμε πλήθος αγαθά, όταν δε μας απομένει χρόνος να χαρούμε την ανθρώπινη επικοινωνία ή την ομορφιά της φύσης, όταν βαίνουμε ένα χρόνο άχρωμο και μας ισοπεδώνει ψυχικά.
Η ηθική ρευστότητα αντικαθιστά τις αξίες, τα οράματα, τους ανθρώπινους στόχους. Πόσο ψάχνουμε για το πρόσωπό μας, για την βελτίωση της ποιότητας της ζωής; Πως είναι δυνατόν οι άνθρωποι να μην αναγκάζονται να σκοτώνουν το χρόνο τους, να μην βιομηχανοποιούνται; Η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου δείχνει την αξία του ανθρώπου. Το άνοιγμα και το κλείσιμο ενός βιβλίου πολλαπλασιάζει τη ζωή. Η γνώση τρέχει μαζί της. Ο προσεκτικός παρατηρητής μπορεί να βρει ρινίσματα χρυσού στον πραγματικό εαυτό μας για να γίνουν μαγιά ενός νέου ανθρώπου.
Πάντα υπάρχουν ήρωες, για την κάθε στιγμή ακόμα και στην καθημερινή. Στα χρόνια μας ο Σεφέρης, στον τελευταίο σταθμό, λέγει: «οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά». Ήρωες, ανδρείοι, άμωμοι είναι όλοι αυτοί που υποτάσσονται στο δίκαιο ενώ μπορούν να εξαπατούν, που λυπούνται όταν οι άλλοι πονούν, που είναι φτωχοί και δεν κλέβουν, που ξέρουν να θυσιάζονται για τους συνανθρώπους, που φέρνουν την αφύπνιση του χρέους της ιστορίας, την επανάσταση του ωραίου, του αληθινού που αποτρέπουν τη μηχανοποίηση, που ξυπνούν τις συνειδήσεις, που προσθέτουν αντισώματα.
Μέσα σ’ αυτούς τους ήρωες είναι και οι πνευματικοί άνθρωποι, οι οποίοι με το παιδευτικό περιεχόμενο του λόγου τους διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη θεμελίωση μιας ενεργητικής στάσης απέναντι στα κοινωνικά δρώμενα. Είναι ανάγκη να δημιουργήσουμε πολιτισμό ανθρωπιάς για να είναι ευλογία και όχι κατάρα για τον άνθρωπο. Αν αφήσουν οι πνευματικοί άνθρωποι «οι σύγχρονοι Εστιάδες» να σβήσει «η άσβηστη φωτιά» τότε «είναι γραμμένη του χαμού η πολιτεία» λέει ο Γρυπάρης.
Στις κρίσιμες στιγμές δεν πρέπει να συμπορευτούν μόνο, αλλά να προπορευτούν.
Σ’ αυτούς έγκειται η αντίδραση, ο διαχωρισμός του χρήσιμου ή μη χρήσιμου, του καταναλωτικού ή μη. Χρειάζεται να υποστηρίξουν την ανθρωποκεντρική παιδεία για να συνειδητοποιήσουν οι άνθρωπο την αποστολή τους να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ελπίζουμε να πληθύνουν τα φώτα σ’ αυτό τον κόσμο για να μπορέσουν οι άνθρωποι να βρουν το δίκαιο, την αγάπη.
Γιατί αδελφοί να κάνουμε τις νύχτες στοχαστικές,
τις μέρες να βαραίνουν απ’ τη μελαγχολία τους,
τραβηγμένες στων θαλασσών τις άκρες;
Τι στοιχίζει στο αηδόνι το τραγούδι κι
η ευγένεια στην πρωινή βροχή;
ΑΓΑΠΗΘΕΙΤΕ… !!! …
(Νικ. Βρεττακος Απόσπασμα από το ποίημα “Προσκλητήριο”)
Αικατερίνη Βλαχοπαναγιώτου Μπατάλια
Πρόεδρος του Δ.Σ. της Διεθνούς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
