Αθηνά Κανελλοπούλου: “…Η τέχνη οφείλει να είναι μια ενδοσκοπική πτώση χωρίς αλεξίπτωτο για τον εικαστικό”

Φωτογραφία πορτρέτου: Τηλέμαχος Κουκλάκης

“Ο ρόλος της τέχνης σήμερα είναι να άγει τον θεατή σε μια μήτρα απαντήσεων, χωρίς όμως να του υποδείξει ποια θα ασπαστεί”

Πως και πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε συστηματικά με την Τέχνη; Η ενασχόλησή μου με την τέχνη είχε ξεκινήσει από νεαρή ηλικία, όταν εντοπίστηκα ως ταλέντο στο γυμνάσιο και μου προτάθηκε να εγγραφώ σε εργαστήριο ζωγραφικής. Τα μαθήματα ήταν καθημερινά. Αυτό βοήθησε στο να αποκτήσω την απαιτούμενη αφοσίωση, τη σχεδιαστική αντίληψη και τις βασικές γνώσεις πάνω στη ζωγραφική δομικά και εννοιολογικά.
Μετά από την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου σπουδών μου ως πολιτικός μηχανικός και της αντίστοιχης μετεκπαίδευσης, τις τρεις ατομικές εκθέσεις και τη συμμετοχή μου σε αρκετές ομαδικές, η επιθυμία μου για απόκτηση τίτλου σπουδών στο αντικείμενο γιγαντώθηκε. Έτσι, αποφάσισα να αποκτήσω και το ακαδημαϊκό φόντο στην τέχνη. Θεωρώ πως σε αυτό το περιβάλλον, το ακαδημαϊκό, ξεκίνησα πλέον να ασχολούμαι συστηματικά με το αντικείμενό μου σε πλήρως επαγγελματικό επίπεδο. Από το πρώτο εξάμηνο ήδη είχα αποφασίσει να πειραματιστώ με άλλα μέσα πέραν τις ζωγραφικής. Έτσι, τα πρώτα μου πειραματικά video-art και animation ταξίδευαν σε διάφορα φεστιβάλ και εκθέσεις στον κόσμο (The Mask και Energy Visualizations) ούσα πρωτοετής φοιτήτρια.

Καλλιτέχνης γεννιέται κανείς ή γίνεται; Θα χρησιμοποιήσω τη λέξη εικαστικός και όχι καλλιτέχνης, καθώς τη θεωρώ περισσότερο ακριβή σε σχέση με τα εικαστικά που γνωρίζω και εμπλέκομαι.
Ο εικαστικός, ο δημιουργός, δημιουργείται∙ είναι μια κατασκευή επαγγελματικής ταυτότητας που περικλείεται από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως κάθε επάγγελμα άλλωστε. Διδάσκοντας σχέδιο πολλά χρόνια, επιμένω πως το “ταλέντο” είναι απλά μια κλλίση, μια έμφυτη αντίληψη, που απλά επιταχύνει ένα αποτέλεσμα. Τίποτα παραπάνω. Για να επιτευχθεί ένα καλό έργο τέχνης, θέλει πολλές “ώρες πτήσης”, όπως συνηθίζει να λέει ο δάσκαλός μου, ο Μάνθος Σαντοριναίος. Αν σε αυτό προστεθεί η αγάπη για την τέχνη, το πάθος, το πείσμα, η επιμονή και η ανάλυση του αποτελέσματος, τότε έχουμε έναν εικαστικό. Έτσι, παραλλάσσοντας τη φράση του Joseph Beuys, υποστηρίζω πως ο καθένας μπορεί να ασχοληθεί με την τέχνη σε επαγγελματικό επίπεδο. Ο κόσμος εκτός του πεδίου πιστεύει πως η εικαστική δημιουργία έχει να κάνει καθαρά με αυτή την κλίση και αν εμφανίζεται αυτό το στοιχείο είναι κάτι εύκολο. Όμως ουδόλως εύκολη είναι η τέχνη για τον επαγγελματία, είναι αγωνία, πόνος και χαρά μαζί. Διότι, η τέχνη οφείλει να είναι μια ενδοσκοπική πτώση χωρίς αλεξίπτωτο για τον εικαστικό.

Σε ποιο ρεύμα ή κίνημα θα εντάσσατε τα έργα σας; Αν πρέπει να ορίσουμε κάπως τη δουλειά μου, μεγάλο μέρος της θα τοποθετούταν στο πλαίσιο της Σχεσιακής Αισθητικής, εκεί όπου τα όρια μεταξύ του δημιουργού και συμμετέχοντα θεατή διαρρηγνύονται και γεννάται μια ποιητική των σχέσεων και των κινήσεων. Οι συμμετοχικές δομές και η διαδραστικότητα μεταξύ έργου τέχνης και θεατών/επισκεπτών με απασχολεί από τα φοιτητικά μου χρόνια. Από πλευράς μέσου, δημιουργώ performances, εγκαταστάσεις και βίντεο (action και animation) τα οποία τις περισσότερες φορές είναι έργα site specific και interventions. Ο δομημένος χώρος, ο εικαστικός, το κοινό και οι συνθήκες που δημιουργούνται στο πεδίο αυτό αποτελούν μέρος του έργου.
Βέβαια, κάποιες μέρες έχω την ανάγκη να εκφραστώ χειρονακτικά, σε ένα project μικρής κλίμακας. Έτσι, ανατρέχω στη γλυπτική, στην κατασκευή και στην χαρακτική, που έχουν έντονη υλικότητα. Αυτά συνήθως τα έργα λειτουργούν ως προπλάσματα· δημιουργούν το δικό τους εννοιολογικό χάρτη και οδηγούν πάλι σε έργα μεγαλύτερης κλίμακας, performances και βίντεο.

Από που αντλείτε την έμπνευση σας; Η εικαστική μου εργασία αναφέρεται κυρίως στο κοινωνικό, επομένως η προσοχή και τα αναγνώσματα μου δε θα μπορούσαν να βρίσκονται εκτός αυτού του πεδίου. Θέματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα και ο φεμινισμός, οι δομές συνεργασίας και η περιβαλλοντική ηθική εντάσσονται στην αισθητική μου παλέτα. Έναυσμα για ένα έργο τέχνης μπορεί να είναι ένα βιβλίο, ένα άρθρο, μια ταινία, ένα τραγούδι, ένα συμβάν ή ένα γεγονός. Αφού εντοπίσω κάτι που μου τραβάει το ενδιαφέρον, ξεκινώ μια έρευνα σε βάθος, ώστε να μελετήσω τις παραμέτρους της θεματικής.

Υπάρχουν προσωπικότητες ή άλλοι καλλιτέχνες που έχουν επηρεάσει το έργο σας; Σχεδόν όλοι ενσωματώνουμε προσλαμβάνουσες στη δουλειά μας από το κοινωνικό και ακαδημαϊκό περιβάλλον. Αυτό παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της εικαστικής ταυτότητας.
Πέραν αυτού, προσωπικά έχω επηρεαστεί από την προσέγγιση της Clair Bishop στην σχεσιακή αισθητική και τις τοποθετήσεις της Judith Butler πάνω σε ζητήματα ταυτότητας φύλου και ισότητας. Σίγουρα σημαντικό ρόλο στο οπτικό και εννοιολογικό μου λεξιλόγιο παίζουν οι πρώτες μου σπουδές και η ανάλυση του χωρικού στοιχείου. Έτσι, σε πολλά έργα μου ο θεατής μπορεί να βρει ψήγματα από την ιδέα της τοποανάλυσης του Gaston Bachelard, τις ετεροτοπίες του Michel Foucault, την ουτοπία του Thomas More, την χωρικότητα στην αναλυτική ψυχολογία και ψυχολογία του ασυνειδήτου του Carl Jung. Σίγουρα πρέπει να αναφερθούν σε αυτό το σημείο συγγραφείς όπως ο Haxley, ο Orwell και η Le Guin, που έθεσαν τα θεμέλια για μια προσωπική και εικαστική αναζήτηση του ορισμού της ευτοπίας, όπως την εκλαμβάνω∙ έτσι, δημιουργήθηκε το EuTopia Pavillion (2019, guerilla intervention στην Venice Biennale- Arsenalle).
Όμως πέραν των ερευνητικών παραδειγμάτων, θέλω να αναφερθώ και στη συνάντησή μου με τον Boris Nieslony και με το Stelarc στη Βενετία το 2016. Τέτοιες συναντήσεις πολλές φορές καταλήγουν στην σπορά ιδεών. Έτσι, η συζήτηση που είχαμε σχετικά με την αρχειοθέτηση της performance art με οδήγησε στη δημιουργία του ερευνητικού μου project IVAPA (International Virtual Archive of Performance Art).

Ποιά είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχετε θέσει στον εαυτό σας ως εικαστικός καλλιτέχνης; Σε σχέση με την επαγγελματική μου πορεία διατηρώ εδώ και χρόνια τον ίδιο κανόνα, ένα βήμα τη φορά. Η μεγαλύτερη πρόκληση που θέτω εδώ και χρόνια στον εαυτό μου είναι να φροντίζω για την πραγματοποίηση των επιθυμιών μου και να εκφράζω αβίαστα τις θέσεις και τις πεποιθήσεις μου χωρίς να φιλτράρονται από πιθανές συνέπειες. Έτσι, ο πυρήνας μένει αναλλοίωτος και είναι ικανοποιημένος.

Πόσο αποδεκτή είναι η σύγχρονη Τέχνη στην Ελλάδα σήμερα και τι ρόλο καλείται να παίξει στον δημόσιο χώρο; Οι κλασικές μορφές τέχνης είναι πλέον αποδεκτές απ’ το ελληνικό κοινό. Εκεί που αποστρέφεται το ίδιο κοινό είναι στη σύγχρονη μορφή τέχνης. Αυτό πιθανόν προκύπτει από το στερεότυπο του τρελού καλλιτέχνη που αναμεταδίδεται ακόμα και σήμερα είτε από τη φοβία της επαφής με κάτι εντελώς άγνωστο.
Δυστυχώς, παρότι η δύσκολη περίοδος της καραντίνας ανέδειξε την τέχνη ως ένα από τα πιο σημαντικά κοινωνικά αγαθά, μιας και οι περισσότεροι εγκλωβισμένοι στα σπίτια απολάμβαναν ταινίες, σειρές, video-art των μεγάλων ιδρυμάτων και εικονικές περιηγήσεις στα μουσεία, λίγοι από τους χρήστες αυτούς συνεχίζουν να αναγνωρίζουν την αξία της στο διασκέδασειν, σκεδάσειν και τέρπειν.
Η σύγχρονη τέχνη, μέσα από μια ποιητική σκοπιά, εστιάζει σε προβληματικές· αυτές ξεκινούν ως ερωτήματα που ταλανίζουν τον εικαστικό. Η σύγχρονη τέχνη δεν προσφέρει απαντήσεις, αλλά κατακερματίζοντας τη δομή μιας θεματικής απογυμνώνει και οπτικοποιεί ερωτήματα και αναλύσεις, ώστε ο κάθε θεατής να προσεγγίσει μια δική του αλήθεια. Ο ρόλος της τέχνης σήμερα είναι να άγει τον θεατή σε μια μήτρα απαντήσεων, χωρίς όμως να του υποδείξει ποια θα ασπαστεί.

Ποιά είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Μόλις τέλειωσα ένα πολύ απαιτητικό project, το Creating a Floating Island (performance/ intervention) που παρουσιάστηκε σε online διεθνή έκθεση performance· επομένως, οι ερχόμενες μέρες αναπόφευκτα είναι αφιερωμένες στην αρχειοθέτηση του νέου αυτού υλικού. Άμεσα, ένα θέμα προς επίλυση είναι η εύρεση ενός μεγαλύτερου χώρου/ εργαστηρίου για να στεγαστεί η εικαστική μου εργασία και παραγωγή. Έπειτα, στα σχέδια, μαζί με την συνέχιση των νέων εικαστικών μου project, βρίσκεται η συνέχιση του ερευνητικού μου project IVAPA που ξεκίνησε ως θέση μου για τη διπλωματική του μεταπτυχιακού μου στο Παρίσι (ATI- Universite Paris 8). Τέλος, η συνέχιση των ταξιδιών μου, όπως προ καραντίνας, με σκοπό την παρουσίαση της δουλειάς μου σε εκθέσεις και φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Όσον αφορά το δομημένο πρόγραμμά μου, ακολουθούν δυο εκθέσεις, για τις οποίες θα πληροφορηθείτε εν καιρώ.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Η Αθήνα Κανελλοπούλου (γ. 1985, Αθήνα) είναι μια διεπιστημονική εικαστικός, που ζει στην Αθήνα και ασχολείται κυρίως με την performance art, τη video art και την εγκατάσταση· η συμμετοχική διαδικασία και το social practice αποτελούν βασικά στοιχεία του μεγαλύτερου μέρους του έργου της. Έχει αποκτήσει τους τίτλους σπουδών BSc Εκπαιδευτικός Πολιτικός Μηχανικός (ΑΣΠΑΙΤΕ- Αθήνα), MSc Πολιτικός Μηχανικός ΤΕ (ΑΣΠΑΙΤΕ- Αθήνα), BA Hons Fine Arts & New Media (Middlesex University- Λονδίνο), MA Τέχνη, Εικονική πραγματικότητα και Πολυχρηστικά Συστήματα Καλλιτεχνικής Έκφρασης (Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών- Αθήνα) / MA Arts et Technologies de l’Image (ΑΤΙ, Université Paris 8- Παρίσι). Έργα της βρίσκονται σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές.

Ατομικές Εκθέσεις:
2019 Equilibria, Παρίσι, Bois de Boulogne, performance
2018 Spiral 01, επιμέλεια Μαριεύη Μαστοράκη, Κέα, Αρχαίο Θέατρο Καρθέας, performance
2017 Ma[r]king a Home, Αθήνα, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών- Κήπος, performance και land-art installation
2016 διεπαφή: the on-touch project, επιμέλεια Κατερίνα Αποστολίδου, Αθήνα, ΑΚΤΟ Gallery, Degree Show, πολυμεσική εγκατάσταση και συμμετοχική performance
2013 Beyond Love, έκθεση ζωγραφικής και εγκατάσταση, AmourFou Art Space
2010 Nude @ the island, έκθεση ζωγραφικής σε διάφορα μέρη στο Α.Κουφονήσι: Χελώνα Art, Νυχτολούλουδο, Μύλος, Αίθουσα Πολιτισμού, Α.Κουφονήσι
2003 Untitled – Ατομική έκθεση ζωγραφικής, επιμέλεια Υβόννη Δημητριάδου και Χαρά Τουλιάτου, Αθήνα, Αίθουσα τέχνης Αγ. Δημητρίου, έκθεση ζωγραφικής

Ομαδικές Εκθέσεις (ενδεικτικά):
2020
GOLEM, επιμέλεια Francesco Kiais, οργάνωση Trojan DAO, υποστήριξη Performance Art Week Venice
Corona Flowers III, organized TWIXT Lab, επιμέλεια Βέρα Ιόνα Παπαδοπούλου, online
Bibart Biennale Internazionale d’Arte, επιμέλεια Miguel Gomez και Φιλία Μιλιδάκη, Μπάρι
FE Male online, επιμέλεια Βέρα Ιόνα Παπαδοπούλου, online
Performance ROOMS2020, Kappatos Art Gallery, επιμέλεια Αγγελική Μπάρα, St.George Lycabettus Hotel, Αθήνα
2019
Vissions, Anima Mundi Festival, επιμέλεια Luca Curci, ItsLiquid, Palazzo Ca’ Zanardi, Βενετία
Pause Talking Play Gesture!, επιμέλεια Jean-Francois Jego (VRAC), EUVF, Frankfurt (Oder)
Εntre matériel et immatériel, επιμέλεια Έφη Μιχάλαρου, Maison de la Grece, Παρίσι
Illusion reelle illusion virtuelle, επιμέλεια Judith Guez, Musee et Ecole de Perrine, Λαβάλ
Soul Anatomies, επιμέλεια Αγγελική Μπάρα, οργάνωση Hart & Gart Gallery, Αθήνα
Aasha International Art Film Festival, Ινδία
Athens under the Microscope, επιμέλεια Κωνσταντίνος Βούλγαρης, Fokianou Artspace, Αθήνα
2018
Other Landscapes, επιμέλεια Andres Cuartas, Artes Museo Zapadores, Μαδρίτη
Body and Citizenship, επιμέλεια-facilitator Francesco Kiais, ΑΣΚΤ και Πλ. Συντάγματος, Αθήνα
NoFlash Festival, Zimmerli Art Museum, New Jersey
Αεριόφως, επιμέλεια Κατερίνα Αποστολίδου, Βιομηχανικό Μουσείο Γκαζίου – Τεχνόπολη, Αθήνα
2017
Petit Paris d’Athenes, επιμέλεια Νατάσσα Ηλιοπούλου, “human-woman”, Εθνικό Ωδείο, Αθήνα
To the Future Public, επιμέλεια C.A.S.A., KMMN Museum, Κάσελ
Eye’s Walk Digital Festival, επιμέλεια Φιλία Μιλιδάκη, Σύρος
Consciousness, επιμέλεια ItsLiquid, Palazzo Ca’ Zanardi, Βενετία
ASFA BBQ International Performance Art Festival, επιμέλεια Vassilis Vlastaras, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών
Audio-Visual Art Festival, οργάνωση avarts Ionian University, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αθήνα
2016
Contemporary Venice, επιμέλεια Luca Curci, Palazzo Flangini Culture & Art Center, Βενετία
Human Rights, επιμέλεια Global Village of Artists, Stitching White Cube Gallery, Άμστερνταμ
Mind the Gap, επιμέλεια Γιάννα Καλλή- Γεωργία Κουρκουνάκη, Kodra Action Field, Θεσσαλονίκη
Athens Biennale AB5to6:Omonoia, Acts of Engagement, επιμέλεια C.A.S.A., Bageion, Αθήνα
Visions-V Ideas, επιμέλεια Δημοσθένης Αγραφιώτης, Ράνια Κλιάρη, Vago Tedosio, Beton 7, Αθήνα
[Mis-Dis]Placed- APhF:16, επιμέλεια Δημοσθένης Αγραφιώτης, Vago Tedosio, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα
ANNY, Animation Night New York, International Section, Νέα Υόρκη
Feminist Border, University Museum of Contemporary Art of Mexico, Νέο Μεξικό
Diseases, II FICAE – International Art Festival, Βαλένθια
Athens ANIMFEST ’16, επιμέλεια Άγγελος Ρούβας, Ρομάντσο Art Space, Αθήνα
δικό μου: a piece of space, επιμέλεια Six Impossible Wishes, Ρομάντσο Art Space, Αθήνα
2015
Exile International Art Festival, Institute of Art Copenhagen, Malmo
Experimental Superstars International Film Festival, Novi-Sad, Σερβία
AnimaSyros, επιμέλεια Μαρία Ανεστοπούλου & Βασίλης Καραμητσάνης, Θέατρο Απόλλων, Σύρος
Art Athina 20th International Art Fair, Αθήνα
Printmaking the Literature, επιμέλεια Γιάννης Στεφανάκης, Poems and Crimes Art Space, Αθήνα
2014 The Temporary Academy of Arts, επιμέλεια Ελπίδα Καραμπά, powered by NEON, Αθήνα
2013 Greek Artists, Pleven Culture Club, Pleven Art Gallery, Πλέβεν
2011 Elpis- Charity Exhibition, επιμέλεια Στέφανος Ρόυ Βογαζιανός, Club for UNESCO A.L.S. Greece, Ζάππειο Μέγαρο, Αθήνα
2010 Art for More, 4th International Festival, Αθήνα
2006 Landscapes, Agora Gallery, Νέα Υόρκη
2005 IK Art Contest, Βραβείο, Λογοτεχνικός Σύλλογος Παρνασσός, επιμέλεια Μουτσόπουλος, Αθήνα