“Η μόνη πρόκληση που θέτω στον εαυτό μου, είναι το επόμενο έργο μου, είτε γραπτό είτε ζωγραφικό, να είναι καλύτερο από το προηγούμενο.”
Πως και πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε συστηματικά με τη ζωγραφική; Εάν με τη λέξη συστηματικά εννοούμε την συνάρτηση (ζωγραφίζω-γράφω) – (εκθέτω-εκδίδω) – (πουλάω), τότε η έκφραση που πρέπει να χρησιμοποιήσω είναι ποτέ, ή σχεδόν ποτέ, αν και υπήρξαν προτάσεις για ομαδικές παρουσιάσεις, για τις οποίες όμως άλλοτε δεν ήμουν έτοιμη κι άλλοτε δεν με ενέπνεαν οι εμπλεκόμενοι. Άλλωστε τείνω προς τις ατομικές εκθέσεις, όπου ο ζωγράφος από τη μια αναλαμβάνει την ευθύνη για το τι παρουσιάζει κι από την άλλη δεν ”κρεμιέται” από ένα έργο που ίσως είναι ατυχές ή μη συγκλίνον με το πνεύμα και το θέμα, χωρίς ωστόσο να απορρίπτω μιαν εμπνευσμένη ομαδική έκθεση. Οι πίνακές μου, που βρίσκονται σε σπίτια φίλων χαρίσθηκαν και κάποια ελάχιστα προς το παρόν, πωλήθηκαν σε τρίτους μέσω των φίλων μου. Ωστόσο, θα πρέπει να πω, πως κράτησα τη γραφή από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου και πως, επανεκκίνησα την έκφραση μέσω της ζωγραφικής σε μεγάλη ηλικία, όντας 52+ κι ύστερα από σειρά σοβαρών γεγονότων στη ζωή μου και που σαν στόχο είχε καθαρά την επίτευξη της δικής μου γαλήνης. Στην πορεία αισθάνθηκα την ανάγκη να μοιραστώ τις ζωγραφικές μου που στην πληθώρα τους είναι ζωγραφικές με λουλούδια, με άλλους ανθρώπους που ίσως να μου μοιάζουν ή έχουν την ίδια ανάγκη γαλήνης στη ζωή τους. Αν τώρα με τη λέξη συστηματικά εννοούμε από πότε ζωγραφίζω χωρίς σταματημό, τότε θα πρέπει να ορίσω το 2015 ως ορόσημο σημαντικό για μένα, γιατί από τότε, δεν περνάει μία ημέρα χωρίς να ζωγραφίσω, έστω και για μισή ώρα.
Σε ποιο ρεύμα ή κίνημα θα εντάσσατε τα έργα σας; Δυσκολεύομαι να εντάξω τη ζωγραφική μου σε κάποιο ρεύμα ή κίνημα. Επιρροές υπάρχουν στα έργα μου κι είναι και πολλές και εμφανείς. Ωστόσο νομίζω πως έχω αναπτύξει μια δική μου, προσωπική μορφή, ανάγλυφης στα περισσότερα έργα υφής κι είναι ίσως αυτό που συμπαθούν οι φίλοι μου στη ζωγραφική μου. Άλλωστε η κατάταξη σε κάποιο ρεύμα νομίζω ποτέ δεν αφορά το ζωγράφο και δεν γίνεται εθελούσια από τον ίδιο αλλά από άλλους παράγοντες, όπως οι ιστορικοί κι οι θεωρητικοί της τέχνης. Αυτό βεβαίως εάν ξεχωρίσει το συνολικό έργο του ζωγράφου και μείνει όπως λέμε στην ιστορία. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, η ζωγραφική μου είναι παραστατική, το μόνο σίγουρο.
Από που αντλείτε την έμπνευσή σας; Κυρίως από τη φύση. Από τα λουλούδια που είναι το αγαπημένο μου θέμα. Και τα δέντρα. Αυτό σημαίνει πολλές φωτογραφίες. Οι οποίες βέβαια αποδίδονται με αυτά που βλέπει και επεξεργάζεται ο εγκέφαλος μου ή η ψυχή μου ή όπως αλλιώς θέλετε να το πούμε κι όχι από αυτό που ακριβώς απεικονίζεται στη φωτογραφία. Θα έλεγα πως η φωτογραφία περικλείει το γενικό σχήμα και τίποτε άλλο. Ακόμα και από τα έργα μεγάλων καλλιτεχνών που διαβάζω και μελετώ όσο περισσότερο μπορώ τη δουλειά τους. Βυθίζομαι κυριολεκτικά στους πίνακες τους και προσπαθώ να μαντέψω όχι την τεχνική τους, αλλά τις σκέψεις τους και την ψυχολογική κατάσταση τους την ώρα που ζωγράφιζαν τον συγκεκριμένο πίνακα. Λατρεύω ας πούμε τον Monet, αλλά σε κανένα του έργο (από όσα έχω δει πάντα), δεν πιάνω αυτό το ”χάνομαι” που βρίσκω στον μεγαλύτερο αριθμό έργων του Van Gogh.
Υπάρχουν προσωπικότητες ή άλλοι καλλιτέχνες που έχουν επηρεάσει το έργο σας; Πολλοί. Κατά κύριο λόγο ο τεράστιος Van Gogh. Ο Kandinsky επίσης θα έλεγα, στα πολύ πρώιμα του, από την εποχή ακόμα που τον αποκαλούσαν κολορίστα, Κι άλλοι ακόμα. Πολλοί. Τόσοι που ο αριθμός τους είναι πολύ μεγάλος κι όσους κι αν αναφέρω πάντα κάποιος θα λείπει.
Κοιτάξτε, πιστεύω πως όλα προϋπάρχουν στο σύμπαν. Οι άνθρωποι είμαστε δέκτες. Και ανάλογα με το πόσο καλοί δέκτες είμαστε αφ’ ενός κι αφετέρου από το πως κύλησε η δική μας ζωή, είναι και τα αντίστοιχα ερεθίσματα κι οι αντίστοιχες εικόνες και επιρροές.
Και όλα αυτά εξαρτώνται πλέον, από την επιθυμία μας αλλά και από την δεξιοτεχνία μας να αποτυπώσουμε τα προσλαμβάνοντα σε μας.
Ποιά είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχετε θέσει στον εαυτό σας ως καλλιτέχνης; Να πω πως δεν με ορίζω καλλιτέχνη, γιατί δεν είμαι η αρμόδια. Αυτό το κάνουν από τη μια ο χρόνος κι από την άλλη οι ειδήμονες, οι γνώστες. Όλοι όσοι ασχολούμαστε με την τέχνη, αυτοδίδακτοι και πτυχιούχοι, ακαδημαϊκοί και θεωρητικοί, σε οποιαδήποτε μορφή της, έχουμε τη ματαιοδοξία να πιστεύουμε πως εμείς θα κάνουμε τη διαφορά στην τέχνη. Μακάρι να γίνει σε όλους, ποιος δεν θα το ήθελε; Αυτό από μόνο του θα συνέκλινε σε μια διαφορετική κοινωνία. Αλλά όπως είπα και πριν καλλιτέχνης δεν ορίζεσαι, σε ορίζουν. Συνεπώς, εάν έχω αυτή την τιμή, θα την απολαύσουν οι απόγονοι μου κι όχι εγώ. Η μόνη πρόκληση που θέτω στον εαυτό μου, είναι το επόμενο έργο μου, είτε γραπτό είτε ζωγραφικό, να είναι καλύτερο από το προηγούμενο.
Πόσο αποδεκτή είναι η Τέχνη στην Ελλάδα σήμερα και τι ρόλο καλείται να παίξει στο δημόσιο χώρο; Θα μπορούσε να κατέχει τη θέση που της αρμόζει. Να έχει δηλαδή μεγαλύτερη επιρροή στον καθημερινό άνθρωπο.
Να του δίνει μηνύματα αισιοδοξίας. Να του προσφέρει τη δυνατότητα των διαφορετικών οπτικών. Να του διευρύνει τους ορίζοντες.
Και σε αυτό αναλογούν ευθύνες και στην πολιτεία. Στις εκάστοτε κυβερνήσεις. Ζώντας τη δική μου ζωή, έζησα την ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού συστήματος κι όντας από οικογένεια φτωχική στερήθηκα τη δυνατότητα των σπουδών επάνω στην τέχνη. Δύο απόπειρες που έγιναν από πλευράς μου στην εφηβική και στη νεανική ηλικία ως προς αυτό, ναυάγησαν την πρώτη από την στενή αντίληψη του ”μη χρήσιμου” της τέχνης και την δεύτερη για οικονομικούς καθαρά λόγους. Δράττομαι δε της ευκαιρίας να πω πως την δεύτερη φορά, είχα τη χαρά να έχω δάσκαλο το γνωστό από τη δουλειά του στα χρόνια της χούντας, χαράκτη, Γιώργο Αργυράκη.
Για να επανέλθω, η τέχνη όχι μόνον δεν είναι αποδεκτή αλλά τορπιλίζεται από τις κυβερνήσεις παγκοσμίως, που θέλουν τον κόσμο σαν ανώνυμο πλήθος, σα μάζα. Παρ’ όλα αυτά, αν κάποιος έχει λάβει τα ανάλογα ερεθίσματα από το οικείο περιβάλλον, (πχ. οικογένεια, φίλοι, φύση, εποχή, διαφορετικότητα κλπ), πάντα υπάρχει και θα υπάρχει η δυνατότητα να ανακαλύψει την τέχνη σε όλες της τις μορφές και να πλησιάσει αυτήν που τον συγκινεί περισσότερο.
Η τέχνη από μόνη της έχει την ιδιότητα να ξύνει ευαισθησίες και να οξύνει την αντίληψη. Εκ των πραγμάτων οι πολιτικές ηγεσίες δίνουν στην εκπαίδευση το ελάχιστο, αυτό που δεν μπορούν να αποφύγουν επί της ουσίας. Όσο για την οφειλή της στο δημόσιο χώρο, θεωρώ πως τα χρόνια και οι καταστάσεις που ζούμε απαιτούν την αδιάλειπτη και συνεχή παρουσία της, στο πλήθος, στον λαό. Ανήκω σε μια γενιά, όπως και η προηγούμενη από τη δική μου που γνώρισε και ανέδειξε μεγάλους καλλιτέχνες, οι οποίοι ήταν παρόντες και μιλούσαν για τις συνθήκες ζωής, που κατακεραύνωναν το πολιτικό σύστημα, που ήταν κοντά μας. Είναι η στιγμή πιστεύω πως η οφειλή να ξαναγίνει κάτι αντίστοιχο επιβάλλει στους καλλιτέχνες πιο έντονη και πιο ξεκάθαρη τοποθέτηση και παρουσία.
Η ενεργή παρουσία τώρα και συμμετοχή στη διατήρηση της τέχνης από τους συλλέκτες και τους γκαλερίστες, είναι μια δύναμη. Μη αμελητέα και σίγουρα χρήσιμη, στους παρόντες χρόνους. Αλλά είναι περιορισμένος ο χώρος και τα πρόσωπα.
Εδώ μιλούμε για την τέχνη στα σχολεία, στην εκπαίδευση, στους δήμους, στις γειτονιές. Θεωρώ μεγάλη ευθύνη των καλλιτεχνών στο να διαπαιδαγωγήσουν συνειδήσεις. Και καλούνται να το κάνουν μόνοι τους, χωρίς να περιμένουν το ελάχιστο από την πολιτεία. Κάτι σαν ιερό χρέος αν θέλετε.
Ποιά είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Αποφεύγω να κάνω μακροπρόθεσμα σχέδια, γιατί ξέρετε όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια, γελούν μαζί του θεοί και διάβολοι.
Επιθυμίες θα έλεγα και μάλιστα διαρκείς κι όχι σχέδια.
Να ξυπνήσω και αύριο. Να φτιάξω έναν καλύτερο πίνακα από τον τελευταίο. Να γράψω ένα καλύτερο ποίημα από το τελευταίο.
Κι άλλες ακόμα, που όμως αφορούν προσωπικές επιτεύξεις.
