Γράφει ο Γιώργος Σαράτσης
Ὦ Ἕλληνες, ὦ θεῖαι
ψυχαί, ποὺ εἰς τοὺς μεγάλους
κινδύνους φανερόνετε
ἀκάμαντον ἐνέργειαν
καὶ ὑψηλὴν φύσιν!
Ανδρέας Κάλβος, Λυρικά,
ᾨδὴ Τρίτη, στροφή κε’
Η περιοχή της Ελασσόνας διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην Εθνεγερσία, προσφέροντας δεκάδες ήρωες στην ιστορία του Γένους.
Παρατίθενται πέντε από τις μεγαλύτερες μορφές της προεπαναστατικής και επαναστατικής περιόδου της νεότερης ιστορίας μας με καταγωγή από τα αρχαία παρολύμπια εδάφη της Ελασσόνας.
Ο ορειχάλκινος ανδριάντας του αρματολού Νικοτσάρα στην κεντρική πλατεία της Ελασσόνας. Γεννήθηκε το 1770 στα Γιαννωτά και μεγάλωσε δίπλα στον δάσκαλο και ηγούμενο της Ιεράς Μονής Ολυμπιωτίσσης, Άνθιμο. Υπήρξε ο αρχηγός όλων των Κλεφτών Θεσσαλίας και Μακεδονίας. Ο Κωστής Παλαμάς θα γράψει χαρακτηριστικά: «ο Καραϊσκάκης ήταν ο Αχιλλέας της Ρωμιοσύνης και ο Νικοτσάρας ο Αχιλλέας της υπόδουλης Ρωμιοσύνης». Έδρασε σε στεριά και θάλασσα, επιφέροντας καίρια πλήγματα στον τουρκικό στόλο σε Μακεδονία και Εύβοια. Τον Ιούλιο όμως του 1807 θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο καράβι του από τουρκικά πυρά στα παράλια του Λιτοχώρου και θα ενταφιαστεί στη Σκιάθο, κοντά στη Μονή της Ευαγγελίστριας. «Η προσφορά του στον αγώνα μας, θα ήταν μεγάλη εάν ζούσε τώρα», είπε για εκείνον ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
Ο Γεωργάκης Ολύμπιος γεννήθηκε το 1772 στο Λιβάδι Ολύμπου και ανδρώθηκε πλάι στους σοφούς διδασκάλους ιερομόναχο Ιωνά Σπαρμιώτη και Ιωάννη Πέζαρο. Στα 26 του κληρονόμησε το αρματολίκι του Ολύμπου, για να καταφύγει αργότερα μετά από επικήρυξη του Αλή Πασά στην Σερβία. Διέσωσε από καταδίωξη των Τούρκων τον Καραγεώργη και συνδέθηκε μαζί του στενά. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1817 και συμπεριλήφθηκε στους “Δώδεκα Αποστόλους” της. Σύντομα ο Αλέξανδρος Υψηλάντης θα τον θέσει επικεφαλής των επιχειρήσεων. Καταδιώχθηκε από τουρκικές δυνάμεις για να βρει καταφύγιο και εν τέλει φρικτό θάνατο στη Μονή Σέκου της Μολδοβλαχίας, όπου προτίμησε να ανατιναχθεί με τα πρωτοπαλίκαρά του στο κωδωνοστάσιο της Μονής παρά να πέσει στα χέρια του εχθρού. «Αδελφοί, εν τη κρισίμω ταύτη περιστάσει μόνον ένδοξον θάνατον πρέπει να ευχόμεθα. Ελεύσεται πιθανώς ημέρα, καθ’ ην η πατρίς θέλει συλλέξει τα οστά μας και θέλει μεταφέρει αυτά προς ενταφιασμόν εις την κλασικήν γην των προγόνων μας».
Ο Χριστόφορος Περραιβός, κατά κόσμον Χρυσάφης Χατζηβασιλείου, γεννήθηκε το 1773 στον Όλυμπο, στα χώματα της αρχαίας Περραιβίας. Φοίτησε στην Ελληνική Σχολή του Βουκουρεστίου και έπειτα στη Βιέννη, όπου γνωρίστηκε με τον επίσης Θεσσαλό, Ρήγα Φεραίο. Το 1817, στη διάρκεια επίσκεψής του στη Ρωσία, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και υπέβαλε στον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο επαναστατικό σχέδιο για όλη την Ελλάδα. Έχοντας την εξουσιοδότηση των Φιλικών, πρόσφερε τις γνώσεις και την πείρα του ως πολιτικός διαφωτιστής σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Τον Απρίλιο του 1823 διορίστηκε Υπουργός Πολέμου, ενώ το 1829 συμμετείχε ως πληρεξούσιος της Θεσσαλίας στην Εθνοσυνέλευση του Άργους. Πέραν της συμβολής του στα πεδία των μαχών, μας κληροδότησε πολύτιμο ιστορικό έργο: “Ιστορία του Σουλίου και της Πάργας” (1803), “Πολεμικά Απομνημονεύματα” (1820-1829) καθώς και μία σύντομη αλλά εξαιρετικά πολύτιμη “Βιογραφία του Ρήγα του Θεσσαλού” (1860).
Ο Κωνσταντίνος Οικονόμος, επιφανής κληρικός, γεννήθηκε το 1780 στην Τσαριτσάνη. Το 1805, θα λάβει τον τίτλο του Οικονόμου της επισκοπής Ελασσόνας και έκτοτε γίνεται γνωστός ως “Οικονόμος ο εξ Οικονόμων”. Αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Τσαριτσάνη και να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, μετά από διωγμό του Αλή Πασά. Θα κληθεί αργότερα από τον Κωνσταντίνο Κούμα στη Σμύρνη, όπου και θα διδάξει επί μια δεκαετία στο νέο “Φιλολογικό Γυμνάσιο” αναλαμβάνοντας παράλληλα καθήκοντα σχολάρχη. Με το κλείσιμο του γυμνασίου το 1819, θα βρεθεί στην Κωνσταντινούπολη προσκεκλημένος του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’, ο οποίος, εκτιμώντας την μέχρι τότε προσφορά του στο Γένος, θα τον διορίσει ιεροκήρυκα της Πόλεως, δίνοντάς του τον μοναδικό τίτλο του “Καθολικού Ιεροκήρυκος της Μεγάλης Εκκλησίας και πασών των Ορθοδόξων του Ελληνικού Γένους Εκκλησιών”.
Ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ γεννήθηκε το 1780 στην Τσαριτσάνη. Σε ηλικία 22 ετών χειροτονείται εφημέριος, ξεκινώντας αμέσως το εθνικοαπελευθερωτικό του έργο. Ο Αλή Πασάς, ανήσυχος για την δράση του, διατάζει το 1814 την θανάτωσή του. Ωστόσο, θα φυγαδευτεί στην Άρτα, όπου και μυείται στην Φιλική Εταιρεία. Το 1820 χειροτονείται Επίσκοπος Ρωγών και Κοζύλης, ενώ θα λάβει μέρος σε πολλές μάχες εναντίον των Τούρκων πριν φύγει για το Μεσολόγγι. Είναι αυτός που θα κηδεύσει το Μάρκο Μπότσαρη και λίγο αργότερα το Λόρδο Βύρωνα. Στις πολιορκίες του Μεσολογγίου γύριζε στα τείχη εμψυχώνοντας τους αγωνιστές, περιθάλποντας τους τραυματίες και προσφέροντάς τους την Θεία Κοινωνία, λέγοντας: «καλήν αντάμωση στον άλλο κόσμο». Είναι εκείνος που θα δώσει το σύνθημα της Μεγάλης Εξόδου, βάζοντας φωτιά το ίδιο βράδυ στην μπαρουταποθήκη.
Σε εποχές εθνικού μαρασμού και γενικευμένης κατάπτωσης, έχουμε χρέος να επαναφέρουμε εντός μας τα ιδεώδη των προγόνων. Είναι εκείνα που μας χάρισαν και μας χαρίζουν ακόμα το μέγιστο ιδανικό να αναπνέουμε και να στοχαζόμαστε ελεύθερα. Αιωνία η μνήμη των ηρώων και διδασκάλων του Γένους μας.
Ἂς μὴ μοῦ δώσῃ ἡ μοίρα μου
εἰς ξένην γῆν τὸν τάφον·
εἶναι γλυκὺς ὁ θάνατος
μόνον ὅταν κοιμώμεθα
εἰς τὴν πατρίδα.
Ανδρέας Κάλβος, ᾨδὴ Πρώτη
Ὁ Φιλόπατρις, στροφή 25
Ο Γιώργος Σαράτσης είναι συγγραφέας και ραδιοφωνικός παραγωγός
