Συνέντευξη της φωτογράφου Γιώτας Εφραιμίδου στον Ανδρέα Κατσικούδη για το polismagazino.gr
Κάθε εικόνα είναι μια υπενθύμιση ότι ακόμα και το πιο φευγαλέο μπορεί να μετατραπεί σε αιωνιότητα.
Γεννήθηκα στην Αθήνα και μεγάλωσα στο Κερατσίνι. Σπούδασα στο ΠΑ.ΠΕΙ Ναυτιλιακά, το επάγγελμα μου όμως είναι φωτογράφος. Φωτογραφίζω από παιδί, απ’ όταν ο μπαμπάς μου έδωσε την πρώτη φωτογραφική μηχανή. Φυσικά και το συνέχισα στην πορεία των χρόνων. Ο λόγος είναι ότι ήθελα να κρατώ μαζί μου αυτά που βλέπω, τους ανθρώπους που συναντώ, να αποτυπώνω τα χρώματα που αντικρίζω. Ήθελα και θέλω να κουβαλώ τις αναμνήσεις μου.
Τα πρώτα ερεθίσματα τα πήρα σε κάποια καλλιτεχνικά σεμινάρια στη Δραπετσώνα, όπου γράφτηκα παράλληλα με τις σπουδές μου, αφού η σχολή δε μου πρόσφερε αυτή τη «σπίθα». Φωτογραφία με φιλμ τότε. Δε θα ξεχάσω ότι είχα εντυπωσιαστεί με τις εικόνες του Bresson, του Ansel Adams και της Dorothea Lange. Δεν περίμενα η φωτογραφία να κρύβει τόσες πτυχές. Είχα ήδη μαγευτεί και ήμουν έτοιμη να ξεκινήσω το ταξίδι της φωτοεξερεύνησης. Έτσι μετά το πτυχίο, γράφτηκα σ΄ ένα studio στην Ηλιούπολη. Τρία δημιουργικά χρόνια, γεμάτα γνώσεις και πειραματισμούς. Εκεί έμαθα φωτογραφία μόδας, πήρα την πρώτη μου ψηφιακή κάμερα, έμαθα still life και φωτογραφία πορτρέτου. Δούλεψα ένα χρόνο ως βοηθός και έπειτα ήμουν έτοιμη να ξεκινήσω κάτι δικό μου. Μπορούσα να συνδυάσω τις τεχνικές με την αισθητική μου. Μετά από 2 χρόνια έκανα το δικό μου στούντιο.
Η σχέση μου με τη φωτογραφία είναι βαθιά και διαρκής. Τα τελευταία 10 χρόνια είναι το επάγγελμά μου, όμως μ’ αρέσει να κρατάω αυτή τη φλόγα του ερασιτέχνη και πάντα να είναι και το χόμπι μου. Συνήθως κάνω πρότζεκτ για να εκφράσω αυτά που θέλω να πω με εικόνες, είτε μπορώ να τα εκφράσω με λόγια είτε όχι. Ο χρόνος που αφιερώνω σ’ αυτό δεν οριοθετείται. Άλλες φορές θα χρειαστεί λίγος χρόνος και άλλες θα διαρκέσει περισσότερο. Ένα πρότζεκτ παίρνει μορφή και βγαίνει πηγαία όταν θα έχω κάτι να πω, έτσι και όταν ολοκληρωθεί νιώθω ολοκληρωμένη κι εγώ. Τα πρότζεκτ μου είναι κυρίως κοινωνικά. Τα κοινωνικά θέματα με απασχολούν και με αφορούν οπότε αποτυπώνονται και σε εικόνες. Τότε παίρνουν μορφή. Όσον αφορά τους στόχους μου με ενδιαφέρει ο κινηματογράφος και κυρίως η φωτογραφία του κινηματογράφου. Και γενικότερα, να εξελίσσομαι, να μαθαίνω τεχνικές, να αλλάζω οπτικές ή και να επεκτείνω τη δουλειά μου και σε διεθνές επίπεδο. Ανυπομονώ να δω που θα με οδηγήσει αυτό το ταξίδι. Δε θέλω να ξέρω.
Έχω περάσει απ’ όλα τα είδη της φωτογραφίας και μπορεί να ξαναπεράσω. Ξεκίνησα με τα αστικά τοπία, τη φωτογραφία δρόμου και το φωτορεπορτάζ. Οι εικόνες μου γινόντουσαν card postal ή βρίσκονταν στο ένθετο “ΔΙΑΚΟΠΕΣ” ή και σε διάφορες ταξιδιωτικές εκπομπές της ΕΡΤ. Αργότερα με τράβηξε η σκηνοθετημένη φωτογραφία και επίσης λατρεύω τη φωτογραφία πορτρέτου. Επιδιώκω αρκετές φορές να αποκαλύψω εσωτερικές πτυχές των ανθρώπων, μέσα από το βλέμμα τους, τις κινήσεις και τους μύες των προσώπων τους. Ένα πρόσωπο μπορεί να μιλήσει χωρίς λόγια και η φωτογραφία μπορεί να το κάνει αυτό.
Έχω συμμετάσχει σε αρκετές εκθέσεις και έργα μου φιλοξενούνται αρκετές φορές σε διάφορες γκαλερί, φεστιβάλ, αφιερώματα ή χώρους όπως το Ωδείο Αθηνών. Πριν δύο χρόνια ολοκλήρωσα και έκανα την πρώτη μου ατομική έκθεση με κοινωνικό περιεχόμενο. Το πρότζεκτ «ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ», έκτοτε φιλοξενείται από Δήμους και φεστιβάλ σε όλη την Ελλάδα. Στόχος μου είναι να κάνω ένα φωτογραφικό λεύκωμα κάποια στιγμή και ατομική έκθεση στο Παρίσι ή το Βερολίνο.
Θαυμάζω τη ζωγραφική, επομένως πολλά έργα μου έχουν επιρροές από μεγάλα έργα ζωγράφων και τις τεχνικές τους. Τον τελευταίο καιρό ασχολούμαι με το video art και τον κινηματογράφο. Αρχίζουν οι εικόνες μου να έχουν μια κίνηση, πράγμα το οποίο με βοηθάει να εκφράζομαι ακόμα περισσότερο. Επίσης και τα δύο σχετίζονται με τη φωτογραφία. Είναι κομμάτια αλληλένδετα θα έλεγα. Η αισθητική του κινηματογράφου βοήθησε πολύ τη φωτογραφική μου δουλειά, κυρίως στον πολυδιάστατο χαρακτήρα μιας εικόνας. Από μουσική μου αρέσουν αρκετά πράγματα, κυρίως πάνω στην ροκ, jazz, ethnic, διασκευές έθνικ, όπως οι Thievery Corporation ή κλασική ροκ όπως PINK FLOYD και Freddie Mercury. Επίσης η κλασική μουσική, ακόμα και η όπερα ή η ροκ όπερα και από ελληνικά έντεχνα και κάποια ροκ.
Η έμπνευση είναι κάτι σχετικό. Μπορεί να γεννηθεί κάτι στο μυαλό μου ή ένα όνειρο που είδα και άλλες φορές από ταινίες, πίνακες ζωγραφικής, ακόμα περισσότερες φορές από βόλτες στους δρόμους και συζητήσεις με ανθρώπους, από τη μόδα , απ’ οτιδήποτε μπορείς να αντλήσεις έμπνευση. Ή ακόμα και να υπάρχουν περίοδοι που δεν έχεις καμία έμπνευση. Άρα υπάρχει παντού και πουθενά.
Υπάρχουν πολλοί φωτογράφοι, κινηματογραφιστές ή σκηνοθέτες τους οποίους θαυμάζω και ενίοτε έχω επηρεαστεί. Για παράδειγμα η Diane Arbus, εξαιρετική πειραματική φωτογράφος, η οποία φωτογράφιζε μοναχικούς και «περιθωριοποιημένους» από την κοινωνία ανθρώπους. Χρησιμοποιούσε το φακό ώστε να μοιραστεί μία άλλη πραγματικότητα. Ή η Shirin Neshat, η Ιρανή φωτογράφος που φωτογράφιζε πορτρέτα γυναικών, οι οποίες διεκδικούσαν την ελευθερία τους. Καλλιτέχνες που σου προσφέρουν όραμα, γνώση. Μου αρέσει ο «σκοτεινός» κόσμος της Fransceca Woodman. Σ’ ένα από τα πρότζεκτ μου έχω αρκετές επιρροές από Woodman. Αναλόγα την περίοδο μπορείς να επηρεαστείς ή να σε αγγίξει ένας διαφορετικός καλλιτέχνης. Tarkovsky, Αγγελόπουλος, Polanski, Ντελ Τόρο, Anderson και άλλοι πολλοί, ο καθένας προσθέτει τη δική του πινελιά στον δημιουργικό κόσμο.
Θεωρείται σημαντικός ο εξοπλισμός όσον αφορά την ευκολία, όμως όχι ο λόγος που μπορείς να ξεκινήσεις τη φωτογραφία, σε καμία περίπτωση! Ξεκίνησα με πολύ απλή μηχανή και φυσικά αυτό δε μου στάθηκε ποτέ εμπόδιο στη δημιουργικότητα μου. Αντιθέτως το κυνήγι της καλύτερης και ακριβότερης μηχανής μόνο εμπόδιο μπορεί να σου σταθεί. Καλυτέρα να δώσεις την ενέργεια σου ώστε να μάθεις φως και να πειραματιστείς. Μπορεί ένας καλλιτέχνης να εκφράσει και να μοιραστεί τις ιδέες του με οποιοδήποτε φωτογραφικό μέσο. Δε χρειάζεται καμία καταναλωτική φρενίτιδα, μόνο διάθεση και τόλμη. Χρειάζεται πολλή δουλειά και κόπος για να γίνει κάποιος καλός φωτογράφος. Φυσικά παίζει ρόλο και το ταλέντο, αλλά η δουλειά βοηθάει το ταλέντο να αναπτυχθεί. Χωρίς δουλειά δε γίνεται τίποτα.
Οι φίλοι μου και γνωστοί μου γνωρίζουν το πάθος μου χρόνια και το στηρίζουν, ακόμα και αν δεν έχουν σχέση με το αντικείμενο. Όπως και εγώ εκείνους. Η στήριξη στις αληθινές φιλίες έρχεται αβίαστα. Αγαπημένα είδη φωτογραφίας είναι η σκηνοθετημένη φωτογραφία, η φωτογραφία κινηματογράφου, η ανθρωποκεντρική και η documentary.
Tα πρότζεκτ που έχω ολοκληρώσει είναι οι «Αντιλήψεις», κοινωνικό πρότζεκτ για τις διάφορες μορφές βίας, το «Tραύμα», κοινωνικό πρότζεκτ κι αυτό, για το πώς σωματοποιείται ένα τραύμα και η «Μέθεξη», με κινηματογραφική ατμόσφαιρα και την ένωση με το υποσυνείδητο.
Για την έκθεση «Αντιλήψεις» θα χρειαζόμουν μέρες για να μιλήσω. Συνοπτικά, ξεκίνησε το 2020, διήρκεσε 1,5 χρόνο μέσα στην περίοδο της καραντίνας και εκτέθηκε για πρώτη φορά το 2022 στα πλαίσια του Αντιφασιστικού Φεστιβάλ στα Λιπάσματα. Έκτοτε εκτίθεται σε διάφορα μέρη, χώρους και φεστιβάλ της Ελλάδας. Όσο αφορά το περιεχόμενο, 30 πορτρέτα φωτογραφίας εθελοντών όπου κάθε ένα είναι μια αναφορά-σήμα σε μια μορφή βίας (ρατσισμός, γυναικοκτονία, φυλετική ή έμφυλη βία, προπαγάνδα, κρατική βία, προσφυγικό…). Τα πορτρέτα έχουν δημιουργηθεί με τρόπο ώστε να γίνεται σαφής αναφορά σε μια μορφή βίας, αλλά και στη φωνή των θυμάτων. Το κάθε ένα συνοδεύεται από ένα περιεκτικό, όσο και περιγραφικό κείμενο, γραμμένο από τους ίδιους τους εθελοντές. Οι φωτογραφίσεις έγιναν στον ίδιο χώρο. Η δυσκολία του πρότζεκτ ήταν πραγματικά μεγάλη, γιατί έγινε την περίοδο της καραντίνας και κατά τη διάρκεια των φωτογραφίσεων αναβιώναμε την τραυματική εμπειρία. Θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω το πιο δύσκολο και παράλληλα λυτρωτικό πρότζεκτ που έχω κάνει. Είμαι περήφανη κυρίως για τους ανθρώπους που συμπεριλήφθηκαν σ’ αυτή τη δουλειά και που έκαναν το βήμα και μίλησαν έχοντας ο ένας τον άλλον. Κάθε πορτρέτο είναι μια διαμαρτυρία, ένσταση ή δήλωση μέσα από το φακό. Η Δύναμη της Τέχνης!
Φυσικά και η τέχνη έχει τη δύναμη να επηρεάζει βαθιά τον άνθρωπο. Μας καλεί να δούμε τον κόσμο από διαφορετικές οπτικές γωνίες, να εξετάσουμε την πραγματικότητα ή να συνδεθούμε με τον εκάστοτε καλλιτέχνη. Υπάρχει μια διαδικασία ενσυναίσθησης που η τέχνη την κάνει πιο έντονη. Προσωπικά η τέχνη με επηρέασε και συνεχίζει να το κάνει, αρκετά. Ένας πίνακας που αποτυπώνει τη χαρά ή μια φωτογραφία που αποτυπώνει τη λύπη, ένα ντοκιμαντέρ που περιγράφει μια κοινωνική αδικία, σε βοηθά να αναπτύξεις ευαισθησία ή να σκεφτείς πιο βαθιά πάνω στις εμπειρίες των άλλων. Επίσης η τέχνη μας ενθαρρύνει να εκφραζόμαστε και προάγει την αυτογνωσία.
Έχω τραβήξει δωρεάν φωτογραφίες, κυρίως για εθελοντικό σκοπό και ακόμα συνεχίζω να το κάνω μόνο για το σκοπό αυτό. Γενικότερα, είναι σημαντικό να αποζημιώνεται η δουλειά του φωτογράφου, ο χρόνος η ενέργεια που καταναλώνει και η φαντασία του. Άλλος φωτογράφος βιοπορίζεται από αυτό και για άλλον είναι το χόμπι του. Οπότε εξαρτάται πως αντιμετωπίζει την τέχνη αυτή ο εκάστοτε καλλιτέχνης. Εγώ θεωρώ ότι πρέπει να αποζημιώνεται ο καλλιτέχνης.
Ένα νέο φωτογράφο θα τον συμβούλευα να προχωράει παρόλα τα εμπόδια. Αρχικά να δουλέψει αρκετά πάνω σ’ αυτό, μονό με τη δουλειά έρχεται η εμπειρία. Να είναι επίσης αφοσιωμένος στο δικό του στόχο, να ακολουθεί τα βήματα που πιστεύει εκείνος και να μην επηρεάζεται από τις ανταγωνιστικές συμπεριφορές που υπάρχουν στον κύκλο. Να εκφράζεται μέσα από το φακό του με οποιοδήποτε φωτογραφικό μέσο και φυσικά να τολμάει να δείχνει τη δουλειά του και να την υποστηρίζει. Θέλει και λίγο θάρρος η δουλειά αυτή. Να μην εγκαταλείπει τους στόχους του.
Στόχος μου είναι να διατηρήσω συνεχόμενη τη φλόγα της δημιουργίας. Επίσης να εισχωρήσω στον κόσμο του κινηματογράφου που με ελκύει τα τελευταία χρόνια πολύ και να ολοκληρώσω κάποια πρότζεκτ για το εξωτερικό που θα ήθελα να εκθέσω. Γενικά να μη σταματώ να εξελίσσομαι.
